«Από τη σημερινή Ε.Ε. απουσιάζει η δημοκρατία»

Η Πορτογαλία, η άλλοτε «καλή μαθήτρια» της τρόικας, πριν από λίγους μήνες πρωταγωνιστούσε στα διεθνή ΜΜΕ μετά τις βουλευτικές εκλογές που στέρησαν την απόλυτη πλειοψηφία από τον πρώην δεξιό πρωθυπουργό Πέντρο Πάσος Κοέλιο.

Αφότου όμως σχημάτισε κυβέρνηση συνεργασίας ανάμεσα στις δυνάμεις της Αριστεράς, μια κυβέρνηση «μη αρεστή» στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο, παραδόξως, σταμάτησε να ακούγεται.

«Νομίζω πως είναι σκόπιμο», σχολιάζει η συνομιλήτριά μας, η Πορτογαλίδα Μαρίζα Ματίας.

Η 40χρονη Ματίας, ευρωβουλευτής με το Μπλόκο της Αριστεράς (Bloco de Esquerda) από το 2009, ήταν υποψήφια με το κόμμα της στις πρόσφατες εκλογές τον Γενάρη, όπου και απέσπασε το 10% των ψήφων.

⚫ Θα μας κάνετε ένα απολογισμό των όσων έχουν γίνει τους τελευταίους μήνες στην Πορτογαλία;

Στις 4 Οκτωβρίου, το 62% του κόσμου ψήφισε υπέρ μιας εναλλακτικής απέναντι στην κυβέρνηση της Δεξιάς, η οποία βγήκε πολύ αποδυναμωμένη με αυτό το αποτέλεσμα, παρόλο που ήταν πάλι πρώτη σε ψήφους.

Στη Βουλή όμως σχηματιζόταν αριστερή πλειοψηφία. Ηταν μια δύσκολη διαδικασία γιατί υπήρχαν πολλές πιέσεις, από τις Βρυξέλλες, από παντού.

Τελικά όμως, προχωρήσαμε σε μια ιστορική συμφωνία, γιατί είναι η πρώτη φορά μετά την Επανάσταση των Γαριφάλων που όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς είναι μαζί στην κυβέρνηση.

Κατορθώσαμε επίσης να ψηφίσουμε τον προϋ- πολογισμό. Είναι ο πρώτος που δεν περιλαμβάνει μέτρα λιτότητας και επιπλέον επιστρέφει στον κόσμο το ποσό που έχασε από μισθούς και συντάξεις αυτά τα τέσσερα χρόνια.

Καταργεί επίσης τις ιδιωτικοποιήσεις που είχαν δρομολογηθεί και έχει μέτρα κοινωνικής δικαιοσύνης, όπως για παράδειγμα, φόρο αλληλεγγύης στο ηλεκτρικό και στο νερό, δωρεάν πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για ανέργους και χαμηλόμισθους που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες.

Τέλος, οι φόροι επιβαρύνουν το κεφάλαιο. Δεν είναι τέλειος. Ο προϋπολογισμός για την υγεία και την παιδεία, για παράδειγμα, είναι ακόμα πολύ χαμηλός.

Υπάρχει όμως ολική ανατροπή όχι μόνο της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, αλλά και του πολιτικού συστήματος στην Πορτογαλία.

⚫ Πώς πιστεύετε ότι τα καταφέρατε να συνεργαστείτε εσείς εκεί που φαίνεται πως αποτυγχάνουν άλλοι, π.χ. στην Ισπανία;

Πιστεύω ότι σε εμάς τα νούμερα έβγαιναν πολύ πιο εύκολα. Σοσιαλιστές, κομμουνιστές, πράσινοι και Μπλόκο είχαμε το 62% των ψήφων, μια πολύ ξεκάθαρη πλειοψηφία.

Στην Ισπανία τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα γιατί μολονότι υπάρχει μια βαθιά αλλαγή στην αντιπροσώπευση των πολιτικών δυνάμεων, παράλληλα υπάρχουν διαφορές μεταξύ τους, ιδίως στο θέμα της Καταλονίας.

Στην Πορτογαλία υπήρχε και πλειοψηφία και λαϊκή πίεση προς την Αριστερά για να ενώσει επιτέλους τις δυνάμεις της.

⚫ Από την άλλη όμως, στις προεδρικές εκλογές του Γενάρη νίκησε ο υποψήφιος της Δεξιάς και μάλιστα από τον πρώτο γύρο. Πώς το ερμηνεύετε;

Ο Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόζα προετοίμαζε την υποψηφιότητά του για πάνω από δέκα χρόνια.

Εμφανιζόταν στην τηλεόραση ως πολιτικός σχολιαστής σε εκπομπές με πολύ υψηλή θεαματικότητα και μπόρεσε να αλιεύσει ψήφους από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα.

Είναι μια πολύ δημοφιλής και συμπαθής φιγούρα που δεν τη συνδέεις άμεσα με τη Δεξιά.

Από την άλλη, ήταν πολλοί οι υποψήφιοι από τις δυνάμεις της Αριστεράς - οι δύο από το σοσιαλιστικό κόμμα. Οπότε, ήμασταν εννέα εναντίον ενός.

⚫ Ετσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα στην Ευρώπη, πιστεύετε ακόμα ότι είναι εφικτό το στοίχημα του ΣΥΡΙΖΑ και όλων των κομμάτων της Αριστεράς να αλλάξουν την Ε.Ε. από μέσα;

Πιστεύω ότι σε αυτή την Ε.Ε. δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή αξία που να μη διακυβεύεται ή να μην είναι σχεδόν νεκρή.

Απουσιάζει η ενότητα ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Αυτό που βλέπουμε, αντίθετα, είναι ο ανταγωνισμός.

Επιπλέον, τα πράγματα γίνονται ακόμα δυσκολότερα αν προσθέσουμε στην οικονομική κρίση και την ανθρωπιστική που βιώνουμε σήμερα με τους πρόσφυγες, χωρίς καμία θέληση εκ μέρους των κυβερνήσεων να την αντιμετωπίσουν ως ευρωπαϊκό πρόβλημα.

Θεωρώ ότι εμείς οι αριστεροί δεν μπορούμε να μείνουμε απ’ έξω. Πρέπει να είμαστε μέσα στους θεσμούς και να προσπαθούμε να τους αλλάξουμε.

Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Χρειάζεται να έχεις και την εξουσία. Ο συσχετισμός των δυνάμεων είναι πολύ ευνοϊκός για το κατεστημένο.

Τίποτα δεν θα αλλάξει αν δεν προκύψουν εκείνες οι πλειοψηφίες στις ευρωπαϊκές κοινωνίες που θα στηρίξουν τις αλλαγές. Μόνο μέσα από τους θεσμούς, δεν γίνεται.

Με αυτές μάλιστα τις διαλυτικές δυνάμεις που αναπτύσσονται εντός της Ε.Ε., με την άνοδο της Ακρας Δεξιάς και του ρατσισμού, έχουμε πολλή δουλειά μπροστά μας.

⚫ Μέσα σε αυτό το αρνητικό ευρωπαϊκό πλαίσιο, πέρυσι το καλοκαίρι ο Αλέξης Τσίπρας υπέγραψε ένα τρίτο Μνημόνιο ύστερα από εντονότατες πιέσεις. Πώς αξιολογείτε αυτή την επιλογή του στη χώρα σας και στο κόμμα σας;

Δεν θα μπω στη θέση να πω τι έπρεπε ή τι δεν έπρεπε να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ γιατί το πώς ο καθένας θα προσπαθήσει να προωθήσει τη μεγαλύτερη δυνατή πολιτική αλλαγή εξαρτάται από το ιδιαίτερο πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο της χώρας του.

Εγώ θεωρώ ότι όσα συνέβησαν τότε ήταν πολύ σημαντικά για να μπορέσουμε εμείς μετά να πετύχουμε όσα πετύχαμε στην Πορτογαλία ή για ό,τι έγινε στην Ισπανία και στην Ιρλανδία.

Η αλήθεια είναι ότι ο πολιτικός χάρτης άλλαξε ριζικά. Ολες οι χώρες που υπέφεραν από βαριά μέτρα λιτότητας βίωσαν βαθιές αλλαγές στον συσχετισμό των πολιτικών τους δυνάμεων έτσι όπως αυτές είχαν διαμορφωθεί τα τελευταία 40 χρόνια.

Αυτό που ζήσαμε με την Ελλάδα δεν ήταν διαπραγμάτευση. Ηταν επίδειξη ισχύος. Πιστεύω ότι οι λαοί, και ειδικά οι Πορτογάλοι, είδαν επιτέλους ξεκάθαρα τον τρόπο λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμών.

Γιατί, όταν εμείς προσπαθούσαμε να εξηγήσουμε ότι δεν υπάρχει δημοκρατία και δεν αναγνωρίζεται η λαϊκή βούληση, ο κόσμος δεν το πίστευε.

⚫ Ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσίπρας εξακολουθούν να αποτελούν σημείο αναφοράς για την ευρωπαϊκή Αριστερά;

Πιστεύω ότι ο χρόνος που πέρασε ήταν πολύ σημαντικός για την αρχή της αλλαγής στη Νότια Ευρώπη. Ολοι θα θέλαμε οι διαπραγματεύσεις να είχαν μια αξιοπρεπή κατάληξη για τον ελληνικό λαό.

Ομως, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν έδειξαν τον παραμικρό σεβασμό στον λαό και στη βούλησή του.

Αντίθετα, όταν ο βρετανικός λαός αποφασίζει να κάνει δημοψήφισμα για έξοδο από την Ε.Ε., τον σέβονται.

Η απάντηση του προέδρου της Κομισιόν ήταν «αυτή είναι η βούληση του λαού, οφείλουμε να τη σεβαστούμε». Μια χαρά το βρίσκω.

Θα μου άρεσε όμως να σέβονταν το ίδιο και τη βούληση του ελληνικού λαού ή του πορτογαλικού.

⚫ Πώς κρίνετε τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας για το προσφυγικό;

Είμαι κάθετα αντίθετη. Πρόκειται για μια κακή συμφωνία. Αδυνατεί να ανταποκριθεί στο πρόβλημα που έχουμε στα χέρια μας. Κανείς δεν μπορεί να πιστεύει στα σοβαρά ότι στην Ε.Ε. δεν έχουμε τη δυνατότητα να υποδεχτούμε τους πρόσφυγες και να εγγυηθούμε τα θεμελιώδη δικαιώματά τους.

Εχω την εντύπωση ότι στην Ευρώπη εξελίσσεται κάτι ανάλογο με εκείνο που είδαμε στο Γκουαντάναμο: συγκεντρώνουμε τους πρόσφυγες σε έναν χώρο όπου τα δικαιώματά τους δεν διασφαλίζονται.

Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει ακόμα τη Συνθήκη της Γενεύης.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι όλοι οι διεθνείς οργανισμοί και οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα χαρακτήρισαν τη συμφωνία απαράδεκτη.

Κατανοώ ότι υπάρχει ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης. Αυτό όμως γίνεται επιβάλλοντας στα κράτη-μέλη τις υποχρεώσεις τους. Οχι με το να μεταθέτεις το πρόβλημα στα σύνορα.