Η επιστολή των 119 -μέχρι στιγμής- φιλελλήνων και Ελλήνων της διασποράς που εστάλη στον πρωθυπουργό στα μέσα Μαΐου, με την οποία παραλλήλιζαν την επικείμενη καταστροφή των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης με τον βομβαρδισμό του Παρθενώνα από τον Φραντσέσκο Μοροζίνι το 1687 έδωσε παγκόσμια διάσταση στον αγώνα για τη σωτηρία τους.
Ο Τζον Χάλντον, πρόεδρος της Διεθνούς Ενωσης Βυζαντινών Σπουδών, ομότιμος καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Princeton, αντεπιστέλλον μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών, δεν χρειάζεται συστάσεις ίσως ούτε στο ελληνικό κοινό αφού βιβλία του έχουν ήδη μεταφραστεί στη χώρα μας.
Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, επανέρχεται με ένταση στο θέμα κάνοντας χρήση της αγγλοσαξονικής δηκτικότητας όταν χαρακτηρίζει «οκνηρή» την απάντηση του υπουργείου Πολιτισμού στην επιστολή τους, δεν αποκλείει να επανέλθουν, στηλιτεύει με στιλ την έλλειψη γνώσης των πολιτικών για θέματα «που πολύ λίγο αντιλαμβάνονται», συγχαίρει τους πολίτες της Θεσσαλονίκης που μάχονται για τη σωτηρία των αρχαιοτήτων και κυρίως απευθύνει νέα έκκληση στον Κυριάκο Μητσοτάκη με την επισήμανση «οι μελλοντικές γενιές δεν θα αντιμετωπίσουν την τρέχουσα κυβερνητική απόφαση με ευγενική ματιά».
● Είχαμε χρόνια να δούμε μια παγκόσμια κινητοποίηση ιστορικών και αρχαιολόγων για τη σωτηρία ενός ευρήματος. Ποια είναι η κινητήρια βάση αυτού του ενδιαφέροντος;
Το ενδιαφέρον για τη διατήρηση των εν λόγω αρχαιοτήτων έχει πολλές αφετηρίες· οπωσδήποτε ένα γενικότερο ενδιαφέρον για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, μια ιδιαίτερη ανησυχία μεταξύ των μελετητών του ύστερου Ρωμαϊκού και του Βυζαντινού πολιτισμού για τη μεγάλη σημασία που ενέχει για την έρευνα, και όχι μόνο, να παραμείνουν τα ευρήματα επί τόπου και να μη μετακινηθούν, γεγονός το οποίο επιτρέπει τη συνεχή ανάλυση και πληρέστερη κατανόηση του υλικού· μια επιπλέον ανησυχία διακρίνεται ανάμεσα σε άτομα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους στην ίδια τη Θεσσαλονίκη με έκδηλο ενδιαφέρον για την ιστορία της πόλης.
Επιπλέον μπορεί κανείς να υποψιάζεται και τη γενικότερη αντιπάθεια η οποία ενυπάρχει για τους πολιτικούς που παρεμβαίνουν σε θέματα, τα οποία πολύ λίγο αντιλαμβάνονται και πιθανώς δεν έχουν πραγματικό ενδιαφέρον.
● Είναι γνωστό ότι το υπουργείο Πολιτισμού σάς απάντησε προσφάτως με την επιστολή που είχαν συντάξει προ επταμήνου τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Κάλυψε αυτή η απάντηση τις απορίες και ενστάσεις σας για την απόφαση απόσπασης των αρχαιοτήτων ως μεθόδου «σωτηρίας» τους; Εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι ο τεμαχισμός και η απόσπαση του αρχαίου τοπίου θα έχει καταστροφικές συνέπειες γι’ αυτό;
Η επιστολή αυτή δεν ήταν μια νέα προσπάθεια αιτιολόγησης της κυβερνητικής απόφασης, όπως σωστά λέτε, απέτυχε δε εντελώς να αγγίξει έστω τον στόχο της. Πρώτον, ήταν προσβλητικό να σταλεί αντίγραφο της επιστολής η οποία είχε ήδη κοινοποιηθεί ορισμένους μήνες νωρίτερα. Δεύτερον, ήταν μια οκνηρή, ας μου επιτραπεί ο όρος, απάντηση· αν υπήρχε σοβαρή ενασχόληση με την κριτική που ήδη ασκήθηκε από πλειάδα ειδικών ερευνητών (αρχαιολόγων, συντηρητών και εκπροσώπων της επιστημονικής κοινότητας), θα έπρεπε να είχε εξ υπαρχής συνταχθεί μια νέα επιστολή απόλυτα ενημερωμένη και με νέα στοιχεία, δεδομένου ότι τα επιχειρήματα που προβλήθηκαν στην παλαιά απαντητική επιστολή είχαν ήδη αποδειχθεί είτε εσφαλμένα είτε ότι βασίζονταν σε λανθασμένες πληροφορίες. Φυσικά η επιστολή δεν είχε καμία επίδραση, αντίθετα δε η προσπάθεια να αιτιολογήσει την απόσπαση των αρχαιοτήτων την κατέστησε λιγότερο αξιόπιστη.
● Εχοντας εντρυφήσει όσο λίγοι στην ιστορία του βυζαντινού κόσμου, τι κινητοποιεί περισσότερο το δικό σας ενδιαφέρον στην περίπτωση του ευρήματος της οδού Βενιζέλου; Εχετε κάποιο ειδικό σχόλιο στο γεγονός ότι το εύρημα αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο αρχιτεκτονικό αποτύπωμα της κοσμικής ζωής του Βυζαντίου;
Δεν έχω κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον που να σχετίζεται με το δικό μου επιστημονικό έργο και τις αρχαιότητες του σταθμού Βενιζέλου. Εχω όμως μια συνολική ανησυχία για όλη την πολιτιστική κληρονομιά και ιδιαίτερα για τα ίδια τα ευρήματα -όπως στην περίπτωση αυτή- όταν η μετακίνηση ή η αφαίρεσή τους πρόκειται να βλάψει ουσιαστικά τις δυνατότητες της μέλλουσας επιστημονικής έρευνας.
Η σύγχρονη Αρχαιολογία μπορεί να μας προσφέρει μερικά πολύ συναρπαστικά, στην κυριολεξία, αφηγήματα, αποκαλύπτοντας ζωτικές πληροφορίες για το παρελθόν, χρησιμοποιώντας μάλιστα τις πιο προηγμένες επιστημονικές τεχνικές, χωρίς να προβαίνει σε μετακινήσεις μνημείων ή αντικειμένων. Πράγματι συχνά μαθαίνουμε περισσότερα ΧΩΡΙΣ να μετακινούμε τα ευρήματα, παρά με τη μετακίνηση και την αφαίρεσή τους. Το περιβάλλον στο οποίο διατηρούνται είναι το παν!
● Θα γνωρίζετε ότι στη Θεσσαλονίκη υπάρχει ένα πολύμορφο κίνημα πολιτών που εδώ και 8 χρόνια αγωνίζεται για τη διάσωση αυτού του μοναδικού τοπίου με κεντρικό σύνθημα «έγκλημα στη Βενιζέλου». Οι άνθρωποι του κινήματος έχουν λοιδορηθεί από εκφραστές της πολιτικής εξουσίας της πόλης ως «επαγγελματίες ευαίσθητοι». Θέλετε να απευθυνθείτε σε αυτούς τους πολίτες;
Το μόνο μήνυμα που μπορώ να δώσω είναι να τους συγχαρώ για τη σκληρή δουλειά τους μέχρι στιγμής. Να επισημάνω α) ότι οι προσπάθειές τους έχουν καταγραφεί από ερευνητές καθώς και όλους εκείνους οι οποίοι ενδιαφέρονται και εμπλέκονται στην προσπάθεια να αποτρέψουν τη μετακίνηση ή καταστροφή των αρχαιολογικών λειψάνων, και β) όταν οι πολιτικοί και οι εκπρόσωποί τους αρχίζουν την προσπάθεια δυσφήμησης ή προσβολής των αντιπάλων τους, αυτό σχεδόν πάντοτε οφείλεται στο ότι δεν έχουν πραγματικά επιχειρήματα για λογαριασμό τους, ενώ αντίθετα αντιλαμβάνονται ότι τα επιχειρήματα που παρουσιάζονται εναντίον τους είναι ισχυρά.
● Είδαμε την επιστολή σας -η οποία, όπως αποδείχθηκε από την επίσκεψη του πρωθυπουργού στο μνημείο, «ράγισε» την κυβερνητική «ξεροκεφαλιά»- και στο μηνιαίο newsletter που δημοσιεύει η Διεθνής Ενωση Βυζαντινών Σπουδών. Προσωπικά ποιο μήνυμα θα θέλατε να απευθύνετε στον πρωθυπουργό της χώρας;
Χαίρομαι που η επιστολή διαβάστηκε και κατανοήθηκε, ακόμα και αν προς το παρόν δεν πέτυχε να αλλάξει τα πράγματα. Θα δούμε αν θα χρειαστεί να επανέλθουμε. Οσον αφορά το προσωπικό μου μήνυμα προς τον πρωθυπουργό, θα έλεγα απλώς ότι, ενώ κατανοώ την ανάγκη ελαχιστοποίησης της απώλειας δαπανών, η οποία προφανώς προκύπτει με την καθυστέρηση που προκαλείται από την ανάγκη προσεκτικής αρχαιολογικής ανάλυσης και διαρκούς διατήρησης των ευρημάτων στον σταθμό Βενιζέλου, από την άλλη πλευρά τα μακροπρόθεσμα οφέλη για την επιστήμη, την ένταξη του μνημείου στον αρχαιολογικό ιστό της Θεσσαλονίκης, για την τουριστική βιομηχανία και το σχετικό εισόδημα που εισρέει, υπερτερούν απολύτως των βραχυπρόθεσμων απωλειών.
Οι μελλοντικές γενιές δεν θα αντιμετωπίσουν την τρέχουσα κυβερνητική απόφαση με ευγενική ματιά· αν όμως αλλάξει η απόφαση αυτή προκειμένου να πραγματοποιηθούν τα όσα προτείνουν οι ειδικοί της Αρχαιολογίας και της διαχείρισης των πολιτισμικών αγαθών, τότε εκείνοι που θα κοιτάξουν πίσω θα αναλογιστούν πόσο φωτισμένη και λογική ήταν η κυβέρνηση αυτή! Σας ευχαριστώ!
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας