«Ηταν μη ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα άλλαζε την Ευρώπη»

Συντονίστρια του αριστερού δικτύου «Transform! Europe»* η Μπ. Στάινερ μιλά στην «Εφ.Συν.» για τις επικείμενες ευρωεκλογές, τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, τους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς δύναμης, αλλά και για τις αυταπάτες της ευρωπαϊκής Αριστεράς σε σχέση με τη δυνατότητα του ΣΥΡΙΖΑ να τους αλλάξει.

● Τρεις μήνες πριν από τις ευρωεκλογές, ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το δίλημμα για τους πολίτες;

Ξέρουμε ότι οι ευρωεκλογές δεν είναι πρώτης γραμμής εκλογική αναμέτρηση, αλλά δεύτερου βαθμού εκλογές, όπως λέγονται. Λίγοι ενδιαφέρονται για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι περισσότεροι θα ψηφίσουν σύμφωνα με εθνικές πολιτικές επιλογές.

Σε πολλές χώρες μάλιστα συμπίπτουν με άλλες εκλογές, όπως στην Ελλάδα που έχετε και τις δημοτικές. Το ίδιο και στην Ισπανία, όπου πάνε και για πρόωρες εθνικές εκλογές. Στο Βέλγιο έχουν επίσης δημοτικές εκλογές και εθνικές εκλογές ταυτόχρονα. Το φθινόπωρο έχουμε εθνικές εκλογές στην Πορτογαλία κ.λπ. Αρα οι ευρωεκλογές θα είναι μάλλον σε δεύτερη μοίρα.

● Παρ’ όλα αυτά...

Ναι, παρ’ όλα αυτά θα δούμε μια άνοδο της Ακροδεξιάς, η οποία θα ενισχυθεί και θα κερδίσει πολλές νέες έδρες στο Κοινοβούλιο. Θα έχουμε μια διεθνή των εθνικιστών, η οποία θα βγει ενισχυμένη από αυτές τις εκλογές.

Οι αυταρχικές νεοφιλελεύθερες πολιτικές ενισχύουν την Ακροδεξιά

● Και ποια είναι η εξήγησή σας γι’ αυτήν την άνοδο της Ακροδεξιάς;

Εχει να κάνει με τις κοινωνικο-οικονομικές πολιτικές των παραδοσιακών κομμάτων: με τις πολιτικές λιτότητας και με τις αυταρχικές νεοφιλελεύθερες πολιτικές αντιμετώπισης της κρίσης, κάτι που ρίχνει νερό στον μύλο της Ακροδεξιάς. Ετσι έχουμε την εικόνα η Ακροδεξιά και η νεοφιλελεύθερη Δεξιά να είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ευθύνεται η νεοφιλελεύθερη προσπάθεια να περιοριστεί το κοινωνικό κράτος, να καταργηθεί το κράτος πρόνοιας και να επωφεληθεί απ’ αυτά το κεφάλαιο.

Και αυτό στο οποίο δεν έχουμε δώσει αρκετή έμφαση είναι η στροφή των παραδοσιακών κομμάτων-μελών του Λαϊκού Κόμματος και της Σοσιαλδημοκρατίας προς τα δεξιά. Αυτό αφορά και τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα παραδοσιακά φιλελεύθερα δικαιώματα, όπως για παράδειγμα η μεταναστευτική πολιτική και η δημιουργία μιας Ευρώπης-φρούριο, η οποία προστατεύεται από τους πρόσφυγες και τους αντιμετωπίζει σαν κίνδυνο. Τα παραδοσιακά κόμματα κρύβονται πίσω απ’ αυτό το αφήγημα, το οποίο ενισχύει την Ακροδεξιά.

Οι πολίτες είναι πιο πιθανό να ψηφίσουν για το πρωτότυπο, δηλαδή την Ακροδεξιά. Μια άλλη πλευρά είναι ότι η Ακροδεξιά αναδεικνύει κάτι που έχει και ο νεοφιλελευθερισμός, δηλαδή μια σκληρότητα: εάν υποφέρεις εσύ, ίσως αυτό είναι μια ευκαιρία για μένα. Αυτό λειτουργεί σε ψυχολογικό επίπεδο σε μια κοινωνία στην οποία ο καθένας νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του.

● Με λίγες εξαιρέσεις, στις οποίες περιλαμβάνεται και η Ελλάδα, η Αριστερά βρίσκεται σε υποχώρηση και με ένα μεγάλο έλλειμμα στο οραματικό πεδίο. Πού το αποδίδετε αυτό;

Νομίζω ότι σε πολλές περιπτώσεις η Αριστερά στερείται βιώσιμων εναλλακτικών, στερείται δηλαδή ένα όραμα για το πώς θα έπρεπε να είναι η κοινωνία. Στερείται μια ουτοπία και ένα όραμα που θα ήταν ελκυστικά για τους ανθρώπους. Νομίζω ότι από τη μια η Αριστερά προσπαθεί να αναλάβει ό,τι έχει απομείνει από τη σοσιαλδημοκρατία και να υπερασπιστεί τα απομεινάρια του κοινωνικού κράτους, αλλά από την άλλη χάνει στο θέμα των προοπτικών. Ετσι, από τη μια είναι δική μας ευθύνη, από την άλλη όμως δεν μπορεί να υποτιμάμε ότι πολλές φορές έγινε προσπάθεια για μια επανεκκίνηση. Πολλές φορές δεν έχουμε τη γνώση, τα εργαλεία και τους πόρους.

Εχουμε απέναντί μας το κεφάλαιο και τα νεοφιλελεύθερα ΜΜΕ και βρισκόμαστε σε μια εποχή κρίσης. Ταυτόχρονα παραδοσιακές οργανώσεις, όπως τα συνδικάτα, δεν λειτουργούν πια.

Ολες οι συνθήκες είναι ενάντια στην Αριστερά, ενώ ακόμα δεν έχουν διαμορφωθεί οι νέοι τρόποι οργάνωσης. Υπάρχουν βέβαια πολλές νέες και ενδιαφέρουσες εμπειρίες στην αλληλέγγυα οικονομία, στο θέμα των κοινών και της συμμετοχικής δημοκρατίας, πέρα από τις μορφές των παλιών κομμάτων. Ωστόσο δεν έχουμε βρει ακόμα κάποιον οραματικό τρόπο για το πώς πρέπει να οργανωθεί η Αριστερά.

Σε τέτοιους ατομικιστικούς καιρούς πρέπει να έρθουμε κοντά και να οργανωθούμε συλλογικά για την αλλαγή. Πολλοί άνθρωποι όμως πιστεύουν ότι δεν είναι κυρίως το κόμμα που μπορεί να προσφέρει πλέον κάτι τέτοιο. Ετσι πρέπει να βρεθούν και νέοι τρόποι.

● Ο ΣΥΡΙΖΑ επικεντρώνεται πολιτικά και εκλογικά στον πολιτικό χώρο της σοσιαλδημοκρατίας. Ωστόσο, η διεθνής εμπειρία μέχρι σήμερα δείχνει πως αυτή η συνεργασία είχε κόστος κυρίως για την Αριστερά. Ποια είναι η γνώμη σας;

Εννοείτε έναν συνασπισμό με τη σοσιαλδημοκρατία;

● Ναι, ακριβώς.

Υπάρχει κάτι τέτοιο στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, με το Μπλόκο, ενώ το Κομμουνιστικό Κόμμα στηρίζει την κυβέρνηση μειοψηφίας. Φέρνουν τα θέματα επί τάπητος και διαμορφώνουν την ατζέντα και ο κόσμος τούς στηρίζει. Στηρίζει και το σοσιαλιστικό κυβερνών κόμμα. Το είδαμε αυτό και στη Φινλανδία και σε άλλες περιπτώσεις.

Ομως και αλλού όπου μικρά αριστερά κόμματα υποστήριξαν το σοσιαλιστικό κόμμα δεν αποκόμισαν κέρδη. Ωστόσο έχει ενδιαφέρον η περίπτωση της Τσεχίας, όπου το παραδοσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα –το μόνο αυτού του μεγέθους στην Κεντρική Ευρώπη– σήμερα έφτασε να στηρίζει έναν ολιγάρχη. Για να είμαι ειλικρινής, πιστεύω ότι είναι ένα δίλημμα αυτό που θέτετε.

● Αυτό το δίλημμα αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει και ο ΣΥΡΙΖΑ, αφού έχει απαλλαγεί από τους ΑΝ.ΕΛΛ. Με ποιον να συνεργαστεί. Ετσι καταφεύγει σε πρόσωπα προερχόμενα από το ΠΑΣΟΚ και την παλιά σοσιαλδημοκρατία.

Φυσικά δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση του Τσίπρα. Είναι εύκολο για διάφορους να αποκαλούν τον Τσίπρα ή τον ΣΥΡΙΖΑ προδότες. Το βρίσκω αηδιαστικό.

Ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση το 2015. Θα έπρεπε να κερδίσει πράγματα για όλη την ευρωπαϊκή Αριστερά. Ειδικά τον Ιούλιο, η αλληλεγγύη προς αυτόν ήταν μικρή. Σε μια νύχτα αναγκάστηκε να αλλάξει όλη του την προσέγγιση. Διατηρώ ακόμα μια συναισθηματική στάση γι’ αυτό.

Νομίζω ότι [στην Αριστερά] κάναμε πολλά λάθη πιστεύοντας ότι μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα και η κυβέρνησή της, πολεμώντας απέναντι στους υπόλοιπους 27, θα μπορούσε να αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού. Δεν ξέρω πραγματικά τι σκεφτόμασταν. Ηταν όντως μη ρεαλιστικό.

Και τώρα υπάρχει ένα τεράστιο δίλημμα: να επαναφέρουμε τις συλλογικές διαπραγματεύσεις ή μια μικρή έστω βελτίωση του κατώτατου μισθού. Φυσικά όλα αυτά είναι μόνο μικρά βήματα και δεν αποτελούν επανάσταση.

Υπάρχουν όμως τόσοι διανοούμενοι και εξαιρετικοί πολιτικοί στον ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίοι μπορούν να τα κάνουν και τα δύο: να έχουν μια ρεαλιστική πολιτική υπερασπίζοντας τις κοινωνικές πολιτικές και ταυτοχρόνως να ακολουθούν και αντικαπιταλιστικά βήματα.

Είναι μια αντίφαση που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Φυσικά δεν είναι κάτι εύκολο. Διαφορετικά, θα φτάσεις να αναρωτιέσαι για το νόημα του κοινοβουλευτισμού σήμερα, σε μια καπιταλιστική και ατομικιστική κοινωνία.

● Ο Τσίπρας έχει παραδεχτεί τις αυταπάτες του για το πώς μπορεί να αλλάξει η Ευρώπη. Ομως τεράστιες αυταπάτες για τον ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται ότι είχαν από την πλευρά τους και οι άλλες αριστερές δυνάμεις στην Ευρώπη. Θεωρούσαν ότι μπορεί να αλλάξει το ευρωπαϊκό παιχνίδι.

Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε την εχθρότητα της κυρίαρχης τάξης περισσότερο από κάθε άλλη κυβέρνηση, ας πούμε σοσιαλδημοκρατική. Επρεπε να φανεί ότι μια αριστερή κυβέρνηση δεν μπορεί να πετύχει. Ομως τα πήγε καλά από το 2015 μέχρι σήμερα.

*Το «Transform! Europe» είναι ένα δίκτυο που αποτελείται από 34 ευρωπαϊκές οργανώσεις σε 22 χώρες και δραστηριοποιείται στους τομείς της πολιτικής επιμόρφωσης και της κριτικής επιστημονικής ανάλυσης. Είναι αναγνωρισμένο πολιτικό ίδρυμα που αντιστοιχεί στο Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.