Ασκήσεις αντοχής για Ερντογάν

Τα σχέδια ενίσχυσης του ΝΑΤΟ με έμφαση στην πολιτική διάσταση, οι διατλαντικές σχέσεις και οι σχέσεις με τη Ρωσία και την Κίνα είναι στην κορυφή της ατζέντας της συνόδου κορυφής, όμως το ζήτημα που κυριαρχεί στο διπλωματικό παρασκήνιο είναι οι σχέσεις με την Τουρκία. Ολα τα φώτα στρέφονται στο περιθώριο των εργασιών, στις διμερείς συναντήσεις που θα έχει ο Τ. Ερντογάν, η πρώτη με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, στη συνεχεία με τον Γάλλο πρόεδρο Εμ. Μακρόν, τον Ελληνα πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη, ενώ ανοιχτό παραμένει το ενδεχόμενο συνάντησης και της καγκελαρίου της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ με τον Τούρκο πρόεδρο.

Υπό άλλες συνθήκες θα ανέμενε κανείς ότι τα προβλήματα στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και την Ελλάδα μπήκαν διπλωματικά σε τροχιά εξομάλυνσης και στις συναντήσεις του Ερντογάν τη Δευτέρα θα επιβεβαιωθεί πολιτικά η βούληση όλων των πλευρών για ενίσχυση της συνεργασίας στο ΝΑΤΟ αλλά και στο επίπεδο των διμερών σχέσεων. Ωστόσο, τα μηνύματα που εξακολουθεί να στέλνει η Αγκυρα, ακόμη και παραμονές της συνόδου, δείχνουν ότι ο Ερντογάν δεν είναι έτοιμος να κάνει στροφή εάν δεν εξασφαλίσει ισχυρά (και απτά) ανταλλάγματα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Αθήνα είναι αναγκασμένη να κινείται με όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά, από το καλύτερο, που είναι η συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν να επαναφέρει σε ισχύ το moratorium για την τουριστική περίοδο, έως το χειρότερο: η συνάντηση να επιβεβαιώσει απλώς τη διάσταση. Το ενδιάμεσο, που θεωρείται και το πιθανότερο ώς αυτή την ώρα, είναι να επισημανθεί η βούληση και των δύο πλευρών να διατηρηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι διαλόγου και να μην επαναληφθεί το περσινό καλοκαίρι.

Ακόμη και αυτή η προοπτική όμως θα τελεί υπό αίρεση, καθώς η τουρκική κυβέρνηση σχεδιάζει να ξαναρχίσει τις παράνομες έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ και παράλληλα να ξεκινήσει σταδιακά το άνοιγμα της περίκλειστης Αμμοχώστου. Η Αθήνα έχει στείλει μήνυμα προς όλες τις πλευρές ότι η κλιμάκωση των τουρκικών προκλήσεων στην Κύπρο θα ακύρωνε κάθε προσπάθεια προσέγγισης με την Τουρκία. Παράλληλα, έχει καταστήσει σαφές ότι θα συνεχίσει την πολιτική των περιφερειακών συνεργασιών με τις γειτονικές χώρες, με διμερή και πολυμερή σχήματα. Σε αυτό το πλαίσιο ο Κ. Μητσοτάκης είχε χθες συνάντηση με τον πρωθυπουργό της Περιφέρειας του Ιρακινού Κουρδιστάν Μ. Μπαρζανί, ο οποίος ανταπέδωσε πρόσκληση για επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού στο Ερμπίλ.

Το πρώτο και πιεστικότερο ζήτημα για την Τουρκία είναι βεβαίως η υπόθεση των S-400 και των αμερικανικών κυρώσεων. Την Πέμπτη ο υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ Λ. Οστιν είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Τούρκο ομόλογό του Χ. Ακάρ, ο οποίος με ανάρτησή του στο Twitter αρκέστηκε στη γενικόλογη αναφορά ότι «έγινε μια θετική ανταλλαγή απόψεων για τα περιφερειακά θέματα, τις διμερείς σχέσεις σε θέματα άμυνας και ασφάλειας» ενόψει της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ. Τις προηγούμενες ημέρες Ουάσινγκτον και Αγκυρα συζητούσαν –σύμφωνα με δημοσιεύματα στα τουρκικά μέσα– εναλλακτικές τεχνικές λύσεις για αποθήκευση των ρωσικών συστημάτων στη ΝΑΤΟϊκή βάση του Ιντσιρλίκ, αλλά οι συζητήσεις δεν κατέληξαν σε συμφωνία. Σε συνέντευξη στο κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο TRT ο υπουργός Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου αναγνώρισε τις σημαντικές διαφορές με τις ΗΠΑ και πρόσθεσε ότι «και οι δύο πλευρές θα πρέπει να λάβουν αμοιβαία μέτρα για να βελτιωθούν οι σχέσεις που αυτή τη στιγμή είναι τεταμένες». Χαρακτήρισε δε κρίσιμη τη συνάντηση Μπάιντεν - Ερντογάν και εξέφρασε την ελπίδα να αποφέρει θετικά αποτελέσματα.

Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ Ν. Πράις δεν διέψευσε βεβαίως ότι γίνονται συζητήσεις, τις οποίες χαρακτήρισε ιδιωτικές διπλωματικές, αλλά τόνισε ότι «ποτέ δεν προσφέραμε καμία ένδειξη ότι είμαστε πρόθυμοι να δεχτούμε την κατοχή από την Τουρκία του συστήματος S-400. Θα επαναλάβω ότι αυτό δεν συμβιβάζεται με το καθεστώς της Τουρκίας ως συμμάχου». Είπε ακόμη ότι τις θέσεις των ΗΠΑ «έχει μεταφέρει ο υπουργός Εξωτερικών Α. Μπλίνκεν στους Τούρκους αξιωματούχους με τους οποίους συνομιλεί» και πρόσθεσε ότι το ίδιο θα πράξει και ο πρόεδρος Μπάιντεν στη συνάντηση με τον Ερτογάν.

Η ατζέντα της συνάντησης Μπάιντεν - Ερντογάν έτσι όπως έχει διαμορφωθεί από την αμερικανική πλευρά είναι εξόχως αρνητική για την Αγκυρα καθώς περιλαμβάνει, εκτός από τους S-400, όλες τις εξωτερικές εμπλοκές της Τουρκίας, από τη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο μέχρι τη Συρία, το Ιράκ και τον Καύκασο, αλλά και το ζήτημα του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θρησκευτικών ελευθεριών στο εσωτερικό. Παρόμοια ατζέντα, όμως, προγραμματίζει να θέσει και ο Μακρόν. Σε δηλώσεις στη Le Monde ο Γάλλος πρόεδρος τονίζει ότι παρά τις διαφωνίες με τον Ερντογάν έχουν συμφωνήσει να συναντηθούν τη Δευτέρα και να συζητήσουν όλα τα θέματα, συμπεριλαμβανομένων και των δηλώσεων Ερντογάν για τους μουσουλμάνους της Γαλλίας αλλά και την παρακίνηση σε μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων.

Ανοιχτή ατζέντα

Μια γενικόλογη υπόσχεση επί όλων αυτών των θεμάτων από τον Ερντογάν δεν φαίνεται ικανή να αλλάξει την ατμόσφαιρα στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, ενώ είναι ζήτημα εάν μπορεί και προτίθεται να αναμιχθεί η Γερμανία, όπως έκανε το προηγούμενο διάστημα, υπέρ της Τουρκίας. Τα αποτελέσματα των συναντήσεων του Ερντογάν στη σύνοδο του ΝΑΤΟ θα κρίνουν και την πορεία των ευρωτουρκικών σχέσεων στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στις 24-25 Ιουνίου.

Ολες έως τώρα οι προετοιμασίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Επιτροπής κινούνταν γύρω από την τελωνειακή αναβάθμιση και την ανανέωση της συμφωνίας για το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Η ατζέντα όμως θα είναι ανοιχτή μέχρι και το Συμβούλιο Εξωτερικών της Ε.Ε. στις 21 Ιουνίου, όπου θα γίνει μια πρώτη αξιολόγηση των βημάτων της Τουρκίας. Δύο ημέρες μετά έχει προγραμματιστεί η δεύτερη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη, όπου και εκεί η Τουρκία θα δώσει εξετάσεις ως προς το θέμα της απόσυρσης των στρατιωτικών της δυνάμεων και των ξένων μισθοφόρων. Για την Ελλάδα, που για δεύτερη φορά παραγκωνίζεται από τη Διάσκεψη, συζητείται η συμμετοχή στην ομάδα εργασίας που θα συνεδριάσει εκ παραλλήλου υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.