Χαμηλές προσδοκίες

Οι διπλωματικές προετοιμασίες για τη συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια με τον Τούρκο ομόλογό του Μ. Τσαβούσογλου στην Αγκυρα έχουν ολοκληρωθεί και, εάν δεν υπάρξει κάποια αιφνίδια αλλαγή από την πλευρά της Τουρκίας, την Τετάρτη αναμένεται να δοθεί το στίγμα των προθέσεων κάθε πλευράς για την πορεία των διμερών σχέσεων και τις περαιτέρω συνομιλίες.

Το ερώτημα είναι εάν θα προκύψει σύγκλιση για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου πολιτικού διαλόγου παράλληλα με τις διερευνητικές επαφές, κάτι που φαίνεται ότι ευνοεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με τον Σ. Μισέλ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τον εκπρόσωπο Εξωτερικών Ζ. Μπορέλ, ωστόσο από την πλευρά της η Αγκυρα δεν έχει δώσει ακόμη σαφή απάντηση εάν αποδέχεται τις προϋποθέσεις που τίθενται με τη δήλωση της συνόδου κορυφής της Ε.Ε. της 25ης Μαρτίου.

Αυτή καθεαυτή η επικείμενη συνάντηση Δένδια-Τσαβούσογλου έχει την πολιτική σημασία της, τέσσερα χρόνια μετά την προηγούμενη συνάντηση υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας. Οι διαβεβαιώσεις που δόθηκαν από τον ίδιο τον Μ. Τσαβούσογλου προς τον πρέσβη της Ελλάδας στην Αγκυρα είναι ότι η κατάσταση που επικρατεί δεν πρόκειται να διασαλευτεί τις προσεχείς ημέρες με ενέργειες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ένταση, πλην όμως και άλλες φορές στο παρελθόν οι διαβεβαιώσεις αυτού του τύπου δεν επιβεβαιώθηκαν.

Ενδεικτικές των συγκρατημένων προσδοκιών είναι οι δηλώσεις του Ν. Δένδια μετά τη συνάντηση που είχε χθες με τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο: «Εάν η Τουρκία κρατήσει μια καλή συμπεριφορά θα πάω και ελπίζω ότι και εκεί θα υπάρξει μια επανέναρξη συνεννόησης. Δεν έχω υπεραισιοδοξία, αλλά τουλάχιστον να υπάρχει μια δυνατότητα να μιλάμε, μέσα στα πλαίσια της λογικής και του δικαίου βεβαίως. Γιατί αν είναι να μιλάμε στο πλαίσιο της αυθαιρεσίας, δεν χρειάζεται να μιλάμε. Και βέβαια, δεν σας κρύβω ότι πριν πάω στην Αγκυρα, θα πάω στην Κωνσταντινούπολη, να κάνω τον σταυρό μου στο Φανάρι και θα δω και τον Πατριάρχη».

Η ελληνική ατζέντα για την αναβάθμιση των συνομιλιών σε πολιτικό επίπεδο είναι σαφής ως προς το αντικείμενο, που δεν είναι άλλο από την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών με βάση το Διεθνές Δίκαιο και ανοιχτό το ενδεχόμενο παραπομπής στη Χάγη. Και στο θέμα των σχέσεων Ε.Ε.-Τουρκίας με την πρόσφατη επίσκεψη Μισέλ και Φον ντερ Λάιεν στην Αγκυρα υπάρχει πλέον διατυπωμένο πλαίσιο για όλα τα θέματα, από τη μεταναστευτική πολιτική έως την προοπτική αναθέρμανσης του ενταξιακού διαλόγου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η ελληνική πλευρά επιδιώκει την οριοθέτηση των διμερών συζητήσεων, κάτι που δεν δείχνει διατεθειμένη να αποδεχτεί η τουρκική ηγεσία και επιμένει ότι είναι διαφορετικό θέμα τα ελληνοτουρκικά από τις ευρωτουρκικές σχέσεις.

Ως προς την τουρκική ατζέντα, το ζήτημα στην παρούσα φάση είναι πόσα και ποια θέματα θα βάλει στο τραπέζι ο Μ. Τσαβούσογλου και με τι ένταση. Στο προσφυγικό/μεταναστευτικό, που είναι και το υπ’ αριθμόν ένα πιεστικότερο πρόβλημα για την Ε.Ε., οι αξιώσεις της Τουρκίας δεν φαίνεται πως είχαν ιδιαίτερη ανταπόκριση από την Ε.Ε. και η διαπραγμάτευση συνεχίζεται.

Της επίσκεψης Μισέλ και Φον ντερ Λάιεν στην Αγκυρα είχε προηγηθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, η αναφορά της Frontex ότι οι τουρκικές αιτιάσεις για παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών από την πλευρά της Ελλάδας δεν ευσταθούν. Οι ενέργειες της Frontex και των ελληνικών υπηρεσιών στο Αιγαίο θεωρούνται δικαιολογημένες βάσει της συμφωνίας του 2000 του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της παράνομης διακίνησης ανθρώπων και σε καμία περίπτωση δεν έχουν θέσει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές.

Ανοιχτά για περαιτέρω συζήτηση με ορόσημο την επόμενη σύνοδο της Ε.Ε. τον Ιούνιο είναι και τα άλλα θέματα της ευρωτουρκικής ατζέντας (τελωνειακή αναβάθμιση, άρση των ταξιδιωτικών θεωρήσεων, άνοιγμα των ενταξιακών κεφαλαίων, αποκλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο και παρουσία της Ε.Ε. στην πενταμερή για το Κυπριακό στις 27-29 Απριλίου).

Στο θέμα της Ανατολικής Μεσογείου η ελληνική κυβέρνηση έχει τη δήλωση προθέσεων της Λιβύης για επανέναρξη των τεχνικών συζητήσεων για την οριοθέτηση ΑΟΖ των δύο χωρών, διαδικασία η οποία όποτε και αν ανοίξει μπορεί να διαρκέσει πολύ, εντούτοις πολιτικά προκαλεί επιπλέον πίεση στην Αγκυρα που επιμένει στην ισχύ του τουρκολιβυκού μνημονίου. Το μήνυμα πάντως από την Ε.Ε. είναι να αποφύγει νέες προκλήσεις με έρευνες και γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και κατά συνέπεια τη δημοπράτηση οικοπέδων από την τουρκική εταιρεία πετρελαίου ΤΡΑΟ στις ΑΟΖ που έχει ορίσει αυθαίρετα η Τουρκία.

Η σημασία που αποδίδει η ελληνική διπλωματία στο ζήτημα των ΑΟΖ φαίνεται και από τη νέα επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια στη Λιβύη μεθαύριο Δευτέρα, αυτή τη φορά στη Βεγγάζη, για το άνοιγμα του ελληνικού προξενείου. Η νέα τροπή των πραγμάτων στη Λιβύη περιορίζει τον ρόλο που διαδραμάτιζε έως τώρα η Τουρκία και η διεθνής πίεση για απόσυρση των ξένων μισθοφόρων από τη χώρα εκτιμάται ότι θα έχει αντανάκλαση και στις νέες πολιτικές ισορροπίες που διαμορφώνονται. Μέχρι τις λιβυκές εκλογές, που έχουν οριστεί για τον Δεκέμβριο, η Ελλάδα θέλει να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει καμία ενέργεια στις ΑΟΖ που αποτυπώθηκαν στο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Στο Κυπριακό, επίσης το επόμενο διάστημα θεωρείται κομβικής σημασίας με την άτυπη πενταμερή διάσκεψη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στα τέλη Απριλίου, όπου θα κριθεί η προοπτική συνέχισης των συνομιλιών για την εξεύρεση λύσης. Την επομένη της συνάντησης με τον Μ. Τσαβούσογλου στην Αγκυρα, ο Ν. Δένδιας θα συναντηθεί στην Αθήνα με τον Κύπριο ομόλογό του Ν. Χριστοδουλίδη και την άλλη εβδομάδα έχει προγραμματιστεί συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών της Ε.Ε. στο Λουξεμβούργο.