Ξηρασία, ο πρόδρομος του συριακού πολέμου

Aπό το 2006 μέχρι το 2011 η Συρία γνώρισε μία από τις χειρότερες ξηρασίες στην ιστορία της.

Οι ελλείψεις σε νερό προκάλεσαν την κατάρρευση των καλλιεργειών, κάτι που οδήγησε στη μαζική μετανάστευση από τις αγροτικές περιοχές της Συρίας στα αστικά κέντρα, τα οποία καταπονήθηκαν, και έκανε τους πόρους είδη εν ανεπαρκεία.

Αυτά τα γεγονότα συνέβαλαν στον πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη εκεί μέχρι και σήμερα.

Το 2011, η Συρία έγινε η τελευταία χώρα που βίωσε κύμα πολιτικών αναταραχών που διέσχισαν τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Οι θρησκευτικές διαφορές, μια αποτυχία του κυβερνώντος καθεστώτος για την αντιμετώπιση της ανεργίας και των κοινωνικών αδικιών και η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνέτειναν στο σκηνικό της κοινωνικής αναταραχής.

Ωστόσο οι πιέσεις αυτές υπήρχαν για χρόνια, αν όχι δεκαετίες.

Η Συρία, και η γύρω περιοχή, είχε υποστεί σημαντική μείωση στη διαθεσιμότητα νερού από το 2003.

Συγκεκριμένα η έντονη ξηρασία μεταξύ του 2007 και του 2010, παράλληλα με την κακή διαχείριση των υδάτων, επέφερε την κατάρρευση της γεωργικής παραγωγής και τη μαζική μετανάστευση από τις αγροτικές περιοχές στα αστικά κέντρα.

Οι αγρότες, οι οποίοι ήταν σχετικά πλούσιοι στο αγροτικό περιβάλλον τους, μετατράπηκαν ξαφνικά σε φτωχούς κατοίκους πόλεων, εξαρτώμενοι από τις εισαγωγές τροφίμων.

Μεταξύ 2007 και 2009 η Συρία αύξησε τις ετήσιες εισαγωγές σιταριού και σμιγαδιού (ρυζάλευρου) κατά περίπου 1,5 εκατ. τόνους.

Αυτό ισοδυναμούσε με αύξηση πάνω από δέκα φορές στην εισαγωγή βασικών τροφίμων.

Σήμερα κάποιοι υποστηρίζουν ότι το παγκόσμιο εμπόριο θα προστατεύσει τον κόσμο από ένα σοκ στην παραγωγή τροφίμων.

Ενα μικρό σοκ της παραγωγής σε μια περιοχή μπορεί να μετριαστεί με την προσωρινή αύξηση στις εισαγωγές τροφίμων ή με την προμήθεια τροφίμων που προέρχονται από άλλη περιοχή.

Ωστόσο ορισμένα σοκ ή μια σειρά από σοκ θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα παγκόσμιο σημαντικό γεγονός.

Το σημερινό σύστημα τροφίμων είναι όλο και πιο περίπλοκο και οι επιπτώσεις στη γη, το νερό, την εργασία ή τις υποδομές θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αστάθεια.

Μια αρκετά μεγάλη διαταραχή μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών στην παγκόσμια αγορά, γεγονός που στέλνει ένα «σήμα» σε άλλους παραγωγούς να αυξήσουν την παραγωγή τους για να αναπληρώσουν το οποιοδήποτε έλλειμμα.

Και ενώ η αύξηση των τιμών μπορεί να είναι επωφελής για τους αγρότες και τους παραγωγούς τροφίμων, αν είναι αρκετά μεγάλη μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στις κοινότητες που είναι καθαροί εισαγωγείς τροφίμων.

Επιπλέον η παραγωγή τροφίμων αφενός επικεντρώνεται σε έναν πολύ περιορισμένο αριθμό καλλιεργειών βασικών προϊόντων, όπως το σιτάρι, το ρύζι και το καλαμπόκι, αφετέρου συγκεντρώνεται σ’ έναν σχετικά μικρό αριθμό περιοχών, όπως για παράδειγμα στις ΗΠΑ, στην Κίνα και στη Ρωσία.

Αυτή η συγκέντρωση συνεπάγεται ότι η ύπαρξη οποιασδήποτε διαταραχής στις περιοχές αυτές θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στην παγκόσμια προσφορά τροφίμων.

Επομένως η εξάρτηση από τις παγκόσμιες αγορές για την προμήθεια τροφίμων μπορεί να αποτελέσει πηγή συστημικού κινδύνου.

Το 2008 οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν δραματικά.

Οι αυξήσεις αυτές ήταν το αποτέλεσμα μιας σύνθετης σειράς θεμάτων, όπως τα ιστορικά χαμηλά παγκόσμια αποθέματα τροφίμων, η ξηρασία στην Αυστραλία μετά από χαμηλά επίπεδα παραγωγής σε πολλές άλλες περιοχές κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών, η κερδοσκοπία και η αύξηση της παραγωγής βιοκαυσίμων στη Βόρεια Αμερική.

Πριν από την «αραβική άνοιξη»

Αυτή η απότομη αύξηση των παγκόσμιων τιμών των τροφίμων το 2008 ήταν ένας παράγοντας για την αρχική αναταραχή που προκλήθηκε σε όλη τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, η οποία έγινε γνωστή ως «αραβική άνοιξη».

Καθώς οι τιμές κορυφώθηκαν, η βία ξέσπασε σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη και η Τυνησία.

Στη Συρία η τοπική ξηρασία, η οποία συνέπεσε με αυτό το παγκόσμιο σοκ στις τιμές των τροφίμων, οδήγησε σε δραματικές αλλαγές στη διαθεσιμότητα και το κόστος των τροφίμων. Η κατάσταση προκάλεσε κοινωνικές διαμαρτυρίες.

Η απάντηση της κυβέρνησης, σε συνδυασμό με την άνοδο των διαδηλώσεων, οι κοινωνικές εντάσεις που υπήρχαν και η αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή κλιμάκωσαν γρήγορα την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα.

Τα γεγονότα στη Συρία φαίνεται να προέρχονται από ένα πολύ πιο σύνθετο σύνολο πιέσεων, πέρα από τις θρησκευτικές εντάσεις και την κυβερνητική βαρβαρότητα, με τις ρίζες τους να βρίσκονται στη διαθεσιμότητα των φυσικών πόρων -με κυριότερο το νερό- και τις επιπτώσεις στην παραγωγή τροφίμων.

Αυτό είναι ανησυχητικό καθώς η μείωση της διαθεσιμότητας νερού δεν αποτελεί ένα τοπικό πρόβλημα.

Πρόκειται για φλέγον ζήτημα που αποτελεί συστημικό κίνδυνο σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Κατά τις επόμενες δεκαετίες αυτή η πρόκληση για την επάρκεια του νερού είναι πιθανό να επιδεινωθεί περαιτέρω με την κλιματική αλλαγή.

«Τα επόμενα χρόνια και τις επόμενες δεκαετίες θα υπάρξει μια αυξανόμενη σύγκλιση των κλιματικών, διατροφικών, οικονομικών και πολιτικών κρίσεων.

»Αν θέλουμε να διαχειριστούμε αυτές τις κρίσεις και να αποφύγουμε τις χειρότερες επιπτώσεις τους, πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τη διασυνδεσιμότητα των περιβαλλοντικών, οικονομικών, γεωπολιτικών, κοινωνικών και τεχνολογικών συστημάτων» αναφέρει ο Αλεντ Τζοουνς, διευθυντής στο Παγκόσμιο Ινστιτούτο για την Αειφορία του Πανεπιστημίου Ανγκλια Ράσκιν.

«Με την κατανόηση των πηγών της πολιτικής αστάθειας ίσως κατανοήσουμε το πώς προκύπτουν αυτά τα είδη των κρίσεων» επισημαίνει ο ίδιος.

Πηγή: «The Conversation»