Ποδήλατο στον... κατήφορο χωρίς φρένο

Ο αριθμός των νοικοκυριών που κατέχουν ποδήλατα μειώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς η αυξανόμενη δημοτικότητα και η προσιτότητα των μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς, όπως τα αυτοκίνητα και τα δίκυκλα, ακόμη και στις αναπτυσσόμενες χώρες έχουν πλήξει τη χρήση του ποδήλατου.

Στη διαπίστωση αυτή καταλήγει μια παγκόσμια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Journal of Transport & Health», στην οποία αναλύθηκαν στοιχεία από 1,25 δισεκατομμύρια νοικοκυριά σε 150 χώρες μεταξύ των ετών 1989 και 2012.

Ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει το 80% του εκτιμώμενου αριθμού των νοικοκυριών στον κόσμο. Πρόκειται για την πρώτη έρευνα που αξιολογεί τον αριθμό των κατόχων ποδήλατων σε παγκόσμιο επίπεδο στην πάροδο του χρόνου.

Πρόσφατη η πτώση

Τα ποδήλατα έχουν καταστεί ένας διαρκής και αγαπημένος τρόπος μετακίνησης του ανθρώπου και χρησιμοποιούνται για περισσότερα από 125 χρόνια. Ιστορικά, σημαντικά ποσοστά πληθυσμών σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδιαίτερα στην Ασία, έχουν χρησιμοποιήσει το ποδήλατο ως μέσο μεταφοράς.

Ωστόσο τον περασμένο αιώνα, τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες, καταγράφηκε μια ταχεία μετάβαση προς τη μηχανοκίνηση, γεγονός που περιόρισε τη χρήση του ποδηλάτου.

Σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, το 42% των νοικοκυριών διαθέτει τουλάχιστον ένα ποδήλατο, ένα ποσοστό που αντιστοιχεί σε τουλάχιστον 580 δισεκατομμύρια ποδήλατα.

Εντούτοις αποτυπώνεται μια σταθερή μείωση των νοικοκυριών που κατέχουν ποδήλατα, κατά μέσο όρο από 60% το 1989 σε μόλις 32% το 2012.

Στην Κίνα καταγράφονται οι πιο δραματικές αλλαγές σε ό,τι αφορά την κατοχή και χρήση του ποδήλατου, καθώς το 1992 περισσότερο από το 97% των νοικοκυριών είχαν στην κατοχή τους ένα ποδήλατο.

Το αντίστοιχο ποσοστό το 2007 κατέπεσε σχεδόν στο ήμισυ, στο 48,7%, πριν αυξηθεί και πάλι στο 63,2% το 2009 (αύξηση περίπου 30%), με τα ποσοστά ιδιοκτησίας στις περισσότερες άλλες χώρες είτε να παραμένουν στα ίδια επίπεδα είτε να μειώνονται.

Στη Βόρεια Ευρώπη καταγράφονται τα υψηλότερα ποσοστά κατόχων ποδήλατων, ενώ τα χαμηλότερα παρουσιάζονται σε περιοχές της Αφρικής και της Κεντρικής Ασίας.

Στο Τόγκο, τα ποσοστά των νοικοκυριών που κατέχουν ποδήλατα παρέμειναν σταθερά, περίπου στο 34%, μεταξύ του 1998 και του 2010, αλλά στην Παραγουάη τα ποσοστά μειώθηκαν από το 57% το 1996 σε 39% το 2002.

Αυτές οι ανισότητες καταγράφονται σε ολόκληρο τον πλανήτη. Το Περού και οι Φιλιππίνες βρέθηκαν να έχουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά κατόχων ποδηλάτων σε σύγκριση με τις γειτονικές τους χώρες.

Αντιθέτως, η Μπουρκίνα Φάσο στη Δυτική Αφρική είναι η μόνη μη ευρωπαϊκή χώρα που βρίσκεται σε κορυφαία θέση στην παγκόσμια λίστα, με το 84% των νοικοκυριών της να έχουν στην ιδιοκτησία τους ένα ποδήλατο το 2010.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό οφείλεται στις επενδύσεις της χώρας σε υποδομές ποδηλασίας και μια «θετική στάση» έναντι του ποδήλατου από τους κατοίκους της. Ωστόσο ακόμη και εντός της ίδιας περιοχής μπορεί να υπάρχουν μεγάλες διαφορές.

Για παράδειγμα, στην Αιθιοπία μόλις το 2,3% των νοικοκυριών κατείχε ποδήλατο το 2011, ενώ στην Ουγκάντα (επίσης στην Ανατολική Αφρική) το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 37,1%.

Προκειμένου να αποκτήσουν μια συνολική εικόνα για την κατοχή και τη χρήση του ποδήλατου ανά τον κόσμο και δεδομένων των διακυμάνσεων που υπάρχουν ανάμεσα στις 150 χώρες, οι ερευνητές τις κατέταξαν σε τέσσερις κατηγορίες.

Στην πρώτη συμπεριλήφθηκαν οι χώρες στις οποίες το ποσοστό των νοικοκυριών που κατέχουν ποδήλατα υπερβαίνει το 81%, στη δεύτερη αυτές που το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται έως το 60% και στην τρίτη και τέταρτη αυτές που τα ποσοστά ανέρχονται έως το 40% και το 20%, αντίστοιχα.

Οι κορυφαίοι

Στην πρώτη ομάδα με το υψηλότερο ποσοστό κατόχων ποδήλατων περιλαμβάνονται μόνο 9 χώρες: οι σκανδιναβικές, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Σλοβενία (όλες στην Ευρώπη) και η Μπουρκίνα Φάσο στη Δυτική Αφρική.

Σε ό,τι αφορά την υψηλή θέση που καταλαμβάνουν οι σκανδιναβικές χώρες, πρέπει να υπολογιστεί ότι στα μέσα της δεκαετίας του 1970 η Δανία αντέστρεψε την πολιτική για την προώθηση της μηχανοκίνησης υπέρ της προώθησης του ποδήλατου ως έναν τρόπο για την αντιμετώπιση των θανατηφόρων ατυχημάτων, της διαφαινόμενης ενεργειακής κρίσης και με βάση τις περιβαλλοντικές ανησυχίες εκείνης της εποχής.

Στη δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται 34 χώρες, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Ουρουγουάη, η Κίνα, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γαλλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Πολωνία).

Στην τρίτη ομάδα κατατάσσονται η Ρωσία και οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, η Βρετανία, τέσσερις χώρες της Ανατολικής Αφρικής (Μαλάουι, Τανζανία, Ουγκάντα και Ζάμπια) και πέντε της Δυτικής Αφρικής (τέσσερις εκ των οποίων συνορεύουν με την Μπουρκίνα Φάσο), η Ινδική υποήπειρος, η παράκτια Νοτιοανατολική Ασία, το Μεξικό, η Χιλή και άλλες χώρες της Νότιας Αμερικής και ο Παναμάς και η Νικαράγουα στην Κεντρική Αμερική.

Στην ομάδα με τα χαμηλότερα ποσοστά κατόχων ποδήλατων περιλαμβάνονται τα περισσότερα κράτη της Δυτικής, Κεντρικής και Βόρειας Αφρικής, καθώς και της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας.

Συνολικά, υπάρχουν 45 χώρες στην τρίτη ομάδα και 62 στην τέταρτη.

Η κατανόηση του αριθμού των ποδήλατων που χρησιμοποιούνται ανά τον κόσμο θα μπορούσε να βοηθήσει τις κυβερνήσεις, κυρίως των αναπτυσσόμενων χωρών, να επινοήσουν φιλικές προς το ποδήλατο πολιτικές που προωθούν την καλύτερη υγεία των πολιτών τους, τη λιγότερη κυκλοφοριακή συμφόρηση στις πόλεις, τους ασφαλέστερους δρόμους και τον καθαρότερο αέρα, αναφέρουν οι ερευνητές που πραγματοποίησαν τη μελέτη.