Ταξιδεύοντας στον χρόνο

Εχουμε την τάση να υποθέτουμε ότι τα ταξίδια που πραγματοποιούμε σήμερα είναι ριζικά διαφορετικά από ό,τι ήταν πριν από μισό αιώνα.

Κι αυτό διότι έχουμε ευκολότερη πρόσβαση σε ταχύτερες μορφές μεταφορών και είμαστε σε θέση να κινούμαστε γρήγορα και εύκολα όποτε θέλουμε.

Αλλά μια πρόσφατη επισκόπηση της ταξιδιωτικής συμπεριφοράς στην Αγγλία, η οποία στηρίζεται σε δεδομένα 50 χρόνων που συλλέγει η Εθνική Υπηρεσία Ταξιδίων, δείχνει ότι, ενώ κάποια πράγματα έχουν σίγουρα αλλάξει, πολλά παραμένουν τα ίδια.

Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, η πιο εντυπωσιακή μεταβολή στις ταξιδιωτικές μας συνήθειες είναι ότι «ταξιδεύουμε περισσότερο, αλλά όχι πιο συχνά».

Με άλλα λόγια, αν και τα μεμονωμένα ταξίδια που κάνουμε είναι πλέον μεγαλύτερα όσον αφορά την απόσταση, ταξιδεύουμε περίπου το ίδιο συχνά κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Επιπλέον, υπήρξε μικρή μεταβολή στον συνολικό χρόνο ταξιδιού, που οφείλεται στις υψηλότερες ταχύτητες με τις οποίες πραγματοποιείται.

Και οι σκοποί των ταξιδιών μας έχουν αλλάξει μόνο ελαφρώς, καθώς η μεγαλύτερη αλλαγή που έχει σημειωθεί είναι η αύξηση του αριθμού των ταξιδιών που πραγματοποιούμε για να συνοδεύσουμε άλλους.

Οπως ήταν αναμενόμενο, καταγράφεται μια αύξηση στη χρήση του αυτοκινήτου ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης διαθεσιμότητας και του προσιτού κόστους του.

Αυτό συνοδεύτηκε από τη μείωση των μετακινήσεων με λεωφορείο και ποδήλατο. Καμία από αυτές τις τάσεις δεν αποτελεί έκπληξη, αλλά στην έρευνα υπάρχουν στοιχεία τα οποία αποκαλύπτουν κάποιες λιγότερο προφανείς τάσεις.

Οι συντάκτες της έκθεσης αναγνωρίζουν ότι στοιχεία που αφορούν μετακινήσεις με τα πόδια τείνουν να μην καταγράφονται και δεν είναι δυνατό να αποκτήσουν πλήρως συγκρίσιμα δεδομένα σχετικά με το περπάτημα ως καθημερινό «μέσο» μετακίνησης σε βάθος πεντηκονταετίας.

Είναι σαφές, ωστόσο, ότι τα πόδια μας παραμένουν μια από τις πιο σημαντικές μορφές μεταφοράς μας.

Το 2014, σύμφωνα με την έρευνα, το 22% του συνόλου των διαδρομών έγιναν με τα πόδια και το περπάτημα αποτελούσε το 76% του συνόλου των μετακινήσεων σε απόσταση ενός χιλιομέτρου.

Ετσι λοιπόν, αν και αξιοποιούμε λιγότερο τα πόδια μας σε σχέση με το παρελθόν, η πεζοπορία εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό μέσο μετακίνησης.

Και ενώ μπορεί να μην υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία πέραν της πεντηκονταετίας που καλύπτει η βάση δεδομένων της Βρετανικής Εθνικής Υπηρεσίας Ταξιδίων, υπάρχει η δυνατότητα απόκτησης κάποιων γνώσεων πάνω στις τάσεις της ταξιδιωτικής συμπεριφοράς για ακόμη μεγαλύτερο διάστημα με την αξιοποίηση της προφορικής ιστορίας.

Με την αξιοποίηση αυτής της μεθόδου, η έρευνα υποδηλώνει ότι η απόσταση και ο χρόνος των ταξιδιών έχουν παραμείνει σχετικά σταθερά κατά τον τελευταίο αιώνα, ίσως και από πιο παλιά ακόμη.

Στη γλώσσα των αριθμών, η έρευνα αποκαλύπτει ότι το 2014, οι άνθρωποι πραγματοποίησαν κατά μέσο όρο 921 μετακινήσεις ανά άτομο ανά έτος, σε σύγκριση με 945 το 1965.

Ο χρόνος που δαπανήθηκε σε διαδρομές παρέμεινε σταθερός για περισσότερα από 50 χρόνια, ανερχόμενος σε περίπου μία ώρα την ημέρα.

Το προφίλ της διάρκειας μιας διαδρομής παρέμεινε επίσης σε γενικές γραμμές αμετάβλητο με την πάροδο του χρόνου, με το μεγαλύτερο μέρος (περίπου 90%) να διαρκεί κάτω από 45 λεπτά τόσο το 1965 όσο και το 2014.

Ενώ ο χρόνος που δαπανάται για ταξίδια έχει αλλάξει λίγο κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, η διανυθείσα απόσταση έχει αυξηθεί κατά 71% από το 1965.

Ως εκ τούτου, για έναν παρόμοιο αριθμό ταξιδιών ο χρόνος έχει αυξηθεί πολύ περισσότερο. Ωστόσο, η μεταβολή της απόστασης που διανύθηκε με την πάροδο του χρόνου δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη στον πληθυσμό.

Η αύξηση της απόστασης οφείλεται κυρίως σε ομάδες μεγαλύτερης ηλικίας και στις γυναίκες. Η διαθεσιμότητα των αυτοκινήτων στα νοικοκυριά έχει αυξηθεί κατά την τελευταία πεντηκονταετία.

Μόνο το 5% των νοικοκυριών είχαν δύο ή περισσότερα αυτοκίνητα /φορτηγά το 1965, σε σύγκριση με το 32% σήμερα.

Η κατοχή άδειας οδήγησης έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία 50 χρόνια, ιδιαίτερα στις γυναίκες.

Το 1965, υπήρχαν σαφείς διαφορές μεταξύ των φύλων, αφού οι μισοί άνδρες δεν είχαν άδεια οδήγησης, ενώ μόλις το 10% των γυναικών κατείχαν.

Σήμερα, η διαφορά είναι μικρότερη, με το 67% των γυναικών να κατέχουν άδεια σε σύγκριση με το 80% των ανδρών.

Ιστορικά, οι περισσότερες μετακινήσεις γίνονταν σε μικρές αποστάσεις, αλλά ο χρόνος που οι άνθρωποι αφιέρωναν για αυτές έχει παραμείνει ο ίδιος.

Προφανώς, οι ταχύτερες μορφές μεταφορών, ιδίως του ιδιωτικού αυτοκινήτου, επέτρεψαν την κάλυψη μεγαλύτερων αποστάσεων, ενώ υπάρχουν περισσότερα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων σε σχέση με το παρελθόν.

Ομως, για τους περισσότερους ανθρώπους, το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου των καθημερινών διαδρομών αφορά μικρές αποστάσεις από το σπίτι.

Γιατί οι ταξιδιωτικές τάσεις παρέμειναν τόσο όμοιες για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα;

Οι απαντήσεις στο ερώτημα αυτό είναι σχεδόν βέβαιο ότι βρίσκονται στη φύση της κοινωνίας και τις ανθρώπινες σχέσεις, κάτι που δεν μπορεί να αποκαλυφθεί απαραίτητα από τις στατιστικές.

Στην ουσία, οι άνθρωποι στο πέρασμα των αιώνων προσπαθούν να πληρούν ορισμένες επιδιώξεις που αφορούν την εξασφάλιση εισοδήματος, τροφής και στέγης, να κοινωνικοποιούνται, να βρίσκονται με φίλους.

Οι περισσότερες από αυτές τις ανάγκες και τις προσδοκίες μπορούν να ικανοποιηθούν κοντά στο σπίτι και ως εκ τούτου διαμορφώνουν την ταξιδιωτική συμπεριφορά μας.

Ωστόσο, έναν αιώνα πριν, μόνο μια ελίτ μπορούσε να ταξιδεύει με ιδιωτικά κεφάλαια και με σχετική άνεση, με τους περισσότερους ανθρώπους να χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς.