Η Σιβηρία φλέγεται και λιώνει

Ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες επικρατούν στη Σιβηρία που συνοδεύονται από πυρκαγιές, μια τεράστια διαρροή πετρελαίου και μια επιδρομή σκόρων που κατατρώνε τα δέντρα. Το παρατεταμένο κύμα θερμότητας που πλήττει τη Σιβηρία, γνωστή και ως παγωμένη τούνδρα, κρίνεται από επιστήμονες του κλίματος ως «αναμφίβολα ανησυχητικό», καθώς η περιοχή μεταμορφώνεται από την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Σε παγκόσμια κλίμακα η ζέστη της Σιβηρίας συμβάλλει στην επίτευξη ακόμα ενός δραματικού ρεκόρ που θα καταστήσει το 2020 ως το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, παρά την προσωρινή μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού. Και όπως είναι γνωστό, οι θερμοκρασίες στις πολικές περιοχές αυξάνονται ταχύτερα επειδή τα ωκεάνια ρεύματα μεταφέρουν θερμότητα προς τους πόλους και ο ανακλαστικός πάγος και το χιόνι λιώνουν.

Σε κάποιες ρωσικές πόλεις στον κύκλο της Αρκτικής καταγράφτηκαν εξαιρετικές θερμοκρασίες, με το θερμόμετρο στη Nizhnyaya Pesha να χτυπά τους 30 βαθμούς Κελσίου στις 9 Ιουνίου, ενώ στην Khatanga, που συνήθως έχει θερμοκρασίες ημέρας περίπου 0 βαθμούς Κελσίου αυτή την περίοδο του έτους, ο υδράργυρος σκαρφάλωσε στους 25 βαθμούς Κελσίου στις 22 Μαΐου, όταν το προηγούμενο ρεκόρ ήταν 12 βαθμοί.

Τον Μάιο οι επιφανειακές θερμοκρασίες σε τμήματα της Σιβηρίας ήταν έως και 10 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία Κοπέρνικος για την κλιματική αλλαγή. Οπως δήλωσε στον Guardian o Μάρτιν Στέντελ από το Μετεωρολογικό Ινστιτούτο της Δανίας, οι ανώμαλες θερμοκρασίες του Μαΐου που παρατηρούνται στη βορειοδυτική Σιβηρία θα μπορούσαν να συμβούν μόνο μία φορά σε 100.000 χρόνια χωρίς την ανθρωπογενή άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη.

Ωστόσο δεν ήταν μόνο ο Μάιος ασυνήθιστα ζεστός στη Σιβηρία. Ολόκληρος ο χειμώνας και η άνοιξη είχαν επαναλαμβανόμενες περιόδους με υψηλότερες επιφανειακές θερμοκρασίες από τον μέσο όρο. Αν και ο πλανήτης στο σύνολό του θερμαίνεται, αυτό δεν συμβαίνει ομοιόμορφα.

Η δυτική Σιβηρία ξεχωρίζει ως μια περιοχή που δείχνει περισσότερο μια τάση θέρμανσης με υψηλότερες διακυμάνσεις στον υδράργυρο. Επομένως σε κάποιο βαθμό οι ανωμαλίες της υψηλής θερμοκρασίας δεν είναι απροσδόκητες. Ωστόσο αυτό που είναι ασυνήθιστο είναι το για πόσο καιρό έχουν διατηρηθεί οι θερμότερες από τον μέσο όρο τιμές.

Ανησυχητικό ρεκόρ

«Αυτός ο χειμώνας ήταν ο πιο καυτός στη Σιβηρία από τότε που ξεκίνησε η τήρηση αρχείων πριν από 130 χρόνια. Οι μέσες θερμοκρασίες ήταν έως και 6 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τους εποχικούς κανόνες» ανέφερε στον ιστότοπο της βρετανικής εφημερίδας η Μαρίνα Μακάροβα, μετεωρολόγος της ρωσικής μετεωρολογικής υπηρεσίας Rosgidromet.

Αλλά και η Ρωσία στο σύνολό της βιώνει υψηλές θερμοκρασίες ρεκόρ το 2020, με τον μέσο όρο από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο να βρίσκεται 5,3 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο του 1951-1980. Μάλιστα τον Δεκέμβριο ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, σχολίασε για την ασυνήθιστη ζέστη: «Μερικές από τις πόλεις μας χτίστηκαν βόρεια του Αρκτικού Κύκλου, πάνω στο μόνιμα παγωμένο έδαφος. Εάν αρχίσει να ξεπαγώνει, μπορείτε να φανταστείτε τι συνέπειες θα είχε. Είναι πολύ σοβαρό».

Η τήξη του παγωμένου εδάφους ευθύνεται, τουλάχιστον εν μέρει, για τη διαρροή 21.000 τόνων ντίζελ στη Σιβηρία στις 29 Μαΐου, εξαιτίας της ξαφνικής βύθισης των θεμελίων της δεξαμενής που ήταν αποθηκευμένα, γεγονός που οδήγησε τον Πούτιν να κηρύξει την περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Επιπλέον πυρκαγιές εκδηλώθηκαν σε εκατοντάδες χιλιάδες εκτάρια των δασών της Σιβηρίας. Οι αγρότες συχνά ανάβουν τις πυρκαγιές την άνοιξη για να καθαρίσουν τη βλάστηση και ένας συνδυασμός υψηλών θερμοκρασιών και ισχυρών ανέμων προκάλεσε κάποιες πυρκαγιές, που βρίσκονται σε εξέλιξη, εκτός ελέγχου.

Το κακό τρίτωσε από τα σμήνη των σκόρων της Σιβηρίας, των οποίων οι προνύμφες τρώνε τα κωνοφόρα δέντρα που έχουν αυξηθεί ραγδαία εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών. Πρόκειται για ακόμα μία απειλή που μπορεί να λειτουργήσει συνδυαστικά και να έχει τραγικές συνέπειες για τα δάση της περιοχής, αφού οι προνύμφες αφαιρούν από τα δέντρα τις βελόνες τους και τα καθιστούν πιο ευαίσθητα σε πυρκαγιές. Οι σκόροι είναι συνήθως αδρανείς κατά τη διάρκεια του χειμώνα και ενεργοποιούνται την άνοιξη, το καλοκαίρι και τις φθινοπωρινές περιόδους που πλέον επιμηκύνονται.

Πεινασμένος σκόρος

Τα σμήνη των σκόρων έχουν μετακινηθεί 150 χιλιόμετρα βορειότερα σε σύγκριση με το συνηθισμένο έδαφος που καταλαμβάνουν και αυτό αποδίδεται επίσης στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Στην ανατολική Σιβηρία περισσότερα από 120.000 δέντρα έγιναν βορά των προνυμφών των σκόρων, σύμφωνα με το περιφερειακό κέντρο προστασίας των δασών. Ενα άλλο έντομο παράσιτο, το σκαθάρι του φλοιού (σκολύτης) που τρυπάει σε κορμούς δέντρων, έχει επίσης αποικίσει πρόσφατα την περιοχή, όπου και εξαπλώνεται καθώς το κλίμα έγινε πιο ήπιο.

Με το χιόνι να λιώνει νωρίτερα στη βόρεια Σιβηρία, οι πυρκαγιές μπορούν να εξαπλωθούν εύκολα. Από τον Ιανουάριο έως τα μέσα Μαΐου οι πυρκαγιές κατέστρεψαν 4,8 εκατομμύρια εκτάρια στη Σιβηρία, μεταξύ των οποίων 1,1 εκατομμύρια στα βόρεια, σύμφωνα με έκθεση της Greenpeace που δημοσιεύτηκε στις αρχές του μήνα. Η κλιματική αλλαγή οδήγησε στον διπλασιασμό του αριθμού των δασικών πυρκαγιών μέσα σε 10 χρόνια. Μεταξύ 2000 και 2009 περίπου τρία εκατομμύρια εκτάρια δάσους καίγονταν κάθε χρόνο. Μεταξύ 2010 και 2019 ο μέσος όρος ανήλθε σε έξι εκατομμύρια εκτάρια.

Στον χάρτη αποτυπώνονται οι περιοχές που ήταν πιο ζεστές ( με κόκκινο) ή πιο δροσερές (με μπλε) τον Μάιο συγκριτικά με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο