Η αντιμετώπιση της πανδημίας και της επακόλουθης μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας επέβαλε τη λήψη άμεσων μέτρων στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων, με την αναστολή εργασίας να προτάσσεται ως το πλέον αποτελεσματικό εξ αυτών. Κατά τη διάρκεια της αναστολής ο εργαζόμενος δεν παρέχει την εργασία του, ο εργοδότης δεν υποχρεούται στην καταβολή μισθού, ενώ η πολιτεία καταβάλλει στον εργαζόμενο χρηματικό βοήθημα, την αποζημίωση ειδικού σκοπού, για την αντιμετώπιση των βιοτικών του αναγκών.
Ομως, ο εμβαλωματικός νομικός σχεδιασμός του μέτρου της αναστολής προκάλεσε στρεβλώσεις με οδυνηρές οικονομικές συνέπειες, ιδίως για τους πλέον ευάλωτους και χαμηλόμισθους, αλλά και για τις ευπαθείς ομάδες. Πώς όμως επιτράπηκε η εμφάνιση των φαινομένων αυτών;
Ηδη από τον Μάρτιο του 2020 προϋπόθεση για την ενεργοποίηση του μονομερώς επιβαλλόμενου μέτρου της αναστολής εργασίας στις πληττόμενες επιχειρήσεις (κλάδου τουρισμού, επισιτισμού, μεταφορών κ.α.) είναι η υποβολή υπεύθυνης δήλωσης από τον εργοδότη στο πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, σε διάστημα έως και έναν μήνα μετά την έναρξη αυτής. Και η δυνατότητα αυτή, της ετεροχρονισμένης αναφοράς στο ΕΡΓΑΝΗ της αναστολής εργασίας, ήταν η θρυαλλίδα που πυροδότησε την εργοδοτική αυθαιρεσία.
Διότι στην πράξη ο εργαζόμενος απουσίαζε από την εργασία του, έχοντας μόνο την απλή, προφορική διαβεβαίωση ότι το αργότερο έπειτα από έναν μήνα περίπου, ο εργοδότης θα προέβαινε σε ηλεκτρονική δήλωση αναστολής της εργασίας του, προκειμένου ο μισθωτός να λάβει το κρατικό χρηματικό βοήθημα και να διασφαλίσει τη θέση εργασίας του.
Ετσι χιλιάδες εργαζόμενοι βρέθηκαν σε κατάσταση ασφυκτικής εργασιακής ανασφάλειας, καθώς επί της ουσίας ουδείς διασφάλιζε ότι πράγματι ο εργοδότης θα προέβαινε σε δήλωση αναστολής και δεν θα θεωρούσε τον εργαζόμενο αδικαιολογήτως απόντα, με όλες τις προεκτάσεις και επιπλοκές μιας τέτοιας κατάστασης. Η ισορροπία της εργασιακής σχέσης διαταράχθηκε απόλυτα, με αρκετούς εργοδότες να δράττονται της ευκαιρίας για να επιβάλουν αντεργατικούς όρους.
Πολλές επιχειρήσεις έσπευσαν να επιβάλουν στους εργαζόμενους να εργαστούν, υποσχόμενες ότι θα καταχωρίσουν ηλεκτρονικά και εκ των υστέρων το καθεστώς αναστολής εργασίας, ώστε οι εργαζόμενοι, αντί του μισθού τους, να λάβουν την αποζημίωση ειδικού σκοπού των 534 ευρώ για κάθε μήνα αναστολής ή των 800 ευρώ ειδικά για τον Νοέμβριο, ανάλογα με τον χρόνο αναστολής.
Οι πλέον αδίστακτες εξ αυτών, όχι μόνο επέβαλαν στους «υπό αναστολή εργαζόμενους» να παρέχουν κανονικά την εργασία τους, σαν να μην ήταν σε αναστολή, αλλά επιπλέον απαίτησαν από αυτούς να αποδώσουν μέρος της κρατικής επιδότησης, με το σκεπτικό ότι ο καθαρός μισθός τους ήταν κατώτερος των 800 ευρώ. Εξυπακούεται ότι οι εργαζόμενοι κατέληγαν να συναινέσουν, φοβούμενοι ότι εν καιρώ πανδημίας θα αποστερηθούν τόσο τον μισθό τους όσο και το απομειωμένο κρατικό βοήθημα, ή ακόμη ότι θα απολέσουν τη θέση εργασίας τους.
Ετσι, η αποζημίωση ειδικού σκοπού από μέσο ενίσχυσης του εισοδήματος των τελούντων υπό καθεστώς αναστολής εργασίας καταλήγει σε όφελος του εκάστοτε εργοδότη που αποφασίζει να επωφεληθεί από την ατέλεια του συστήματος και να κερδοσκοπήσει, επιβάλλοντας εργασία χωρίς νόμιμες αποδοχές και ασφαλιστικές εισφορές καταβλητέες από τον ίδιο.
Στην έξαρση του φαινομένου βοήθησε καταλυτικά η δυνατότητα κυκλοφορίας των εργαζομένων με απλή χειρόγραφη Βεβαίωση Κυκλοφορίας Εργαζομένου, με την οποία δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί ούτε η εργασιακή σχέση ούτε το πρόσωπο του υπογράφοντος εργοδότη. Οποιοσδήποτε εργαζόμενος δύναται να μετακινηθεί συντάσσοντας ο ίδιος σχετική Βεβαίωση, καταχωρίζοντας και ανύπαρκτα ακόμα στοιχεία εργοδότη.
Ετσι, οι εργοδότες που έκαναν χρήση των ανωτέρω μεθόδων ώθησαν τους εργαζόμενους να προβούν οι ίδιοι στη σύνταξη των βεβαιώσεων κυκλοφορίας, ώστε να μην υπάρχει οποιαδήποτε δική τους έγγραφη απόδειξη περί αποδοχής της εργασίας των «υπό αναστολή εργαζομένων». Και φυσικά στη γιγάντωση των ανωτέρω προβλημάτων συνέβαλε καθοριστικά η υπολειτουργία των κατά τόπους Επιθεωρήσεων Εργασίας, καθώς όχι μόνο δεν διενεργούνται έλεγχοι, αλλά επιπλέον δεν υφίσταται επί της ουσίας δυνατότητα πρόσβασης των εργαζομένων για υποβολή καταγγελίας.
Ηδη η κυβέρνηση με πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση, ποινικοποίησε τη συμπεριφορά του εργοδότη, ο οποίος αξιώνει και λαμβάνει την αποζημίωση ειδικού σκοπού από τον εργαζόμενο. Παραβλέπεται όμως ότι οι συμπεριφορές αυτές επισύρουν ούτως ή άλλως ποινικές κυρώσεις, καθώς το αξιόποινο της μη καταβολής μισθού και δωροεπιδομάτων ήδη υφίσταται, ενώ η υφαρπαγή της ειδικής αποζημίωσης δύναται να αντιμετωπιστεί πλήρως με τις διατάξεις του κοινού ποινικού δικαίου.
Οπως έχει ήδη επισημανθεί, η εξάλειψη του φαινομένου θα επέλθει μόνο μέσω της αναμόρφωσης του θεσμού, ώστε η αναστολή εργασίας να δηλώνεται εκ των προτέρων ή έστω ταυτόχρονα με την έναρξή της, η δε μετακίνηση των εργαζομένων προς και από την εργασία τους να επιτρέπεται μόνο κατόπιν Βεβαίωσης που εκδίδεται αποκλειστικά από τον εργοδότη ηλεκτρονικά, μέσω καταχωρισμένης δήλωσής του στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ. Με τον τρόπο αυτό εξάλλου, η πολιτεία θα αποτρέψει και την εις βάρος της απάτη ενισχύοντας ταυτόχρονα τους πραγματικά τελούντες σε αναστολή εργαζομένους.
Σε δεινή επίσης θέση τελούν από την έναρξη των μέτρων προστασίας και οι εργαζόμενοι που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, για τις οποίες ο νομοθέτης προέβλεψε από τον Αύγουστο τη δυνατότητα απασχόλησής τους εξ αποστάσεως κατόπιν αιτήματός τους, άλλως αν αυτό δεν είναι εφικτό, την παροχή της εργασίας τους από θέση χωρίς έκθεση στο κοινό και εφόσον ούτε αυτό είναι εφικτό, τη θέση τους σε αναστολή εργασίας με καταβολή της αποζημίωσης ειδικού σκοπού.
Αδυνατώντας να βιοποριστούν με το κρατικό βοήθημα και δεδομένης της πολύμηνης διάρκειας της πανδημίας, πολλοί εργαζόμενοι των ευπαθών ομάδων αποθαρρύνθηκαν από την υποβολή αιτήματος αλλαχού απασχόλησης, παραμένοντας στις θέσεις εργασίας τους, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία τους και αναλαμβάνοντας οι ίδιοι το δυσανάλογο βάρος προστασίας της υγείας τους, το οποίο υπό κανονικές συνθήκες βαρύνει αποκλειστικά τον εργοδότη. Προφανώς, η ολική αναπλήρωση του μισθού των ούτως ή άλλως περιορισμένων αριθμητικά εργαζομένων που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες αποτελεί τη μόνη λειτουργική λύση για την πλήρη προστασία τους.
* Δικηγόρος Εργατικού Δικαίου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας