Ποια πατρίδα για τα Αόρατα Παιδιά;

Πριν από μερικές ημέρες η Εκθεση της οργάνωσης INTERSOS Hellas «Τα αόρατα ασυνόδευτα παιδιά – Παρουσίαση της αναφοράς Protection for all Minors» έθεσε το ζήτημα της έλλειψης ενός ολιστικού μηχανισμού όσον αφορά την παιδική προστασία, ενώ παράλληλα ανέδειξε όλα εκείνα που απασχολούν τα ξεριζωμένα παιδιά που ζουν στη χώρα μας. Βάσει των μαρτυριών που επικαλείται η αναφορά, το ζήτημα που απασχολεί τα ασυνόδευτα παιδιά στην Ελλάδα είναι η ζωή μετά την ενηλικίωσή τους καθώς –όπως καταθέτουν τα ίδια– μόλις ενηλικιωθούν βρίσκονται αντιμέτωπα με ακόμα περισσότερα προβλήματα, όπως η απώλεια των παροχών και της προστασίας που είχαν. Δυσκολεύονται δηλαδή να εξασφαλίσουν στέγαση και εργασία, ενώ η διαδικασία διεθνούς προστασίας γίνεται ακόμα πιο περίπλοκη, γεγονός που τα κάνει να αισθάνονται ανασφαλή και να φοβούνται για το μέλλον τους.

Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία της Εκθεσης, ο εκτιμώμενος αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών στην Ελλάδα είναι 1.767. Ο αριθμός αυτός αναφέρεται στα ασυνόδευτα παιδιά τα οποία διαμένουν είτε σε δομές μακροχρόνιας φιλοξενίας ασυνόδευτων παιδιών είτε σε δομές προσωρινής φιλοξενίας ασυνόδευτων παιδιών, και όχι στο σύνολο των ασυνόδευτων παιδιών που έχουν εντοπιστεί στην ελληνική επικράτεια. Μόνο που όπως προκύπτει από την αναφορά υπάρχουν πολλά παιδιά που επιθυμούν να παραμείνουν εκτός των δομών φιλοξενίας γιατί θεωρούν πως ο βασικός λόγος άφιξής τους στην Ελλάδα είναι η εύρεση εργασίας και η οικονομική ενίσχυση της οικογένειάς τους στη χώρα καταγωγής.

Πώς μπορούμε να συνεχίζουμε να αγνοούμε την παιδική ή εφηβική φωνή τους και τα αιτήματά τους; Τα παιδιά ζητούν μια πατρίδα, αναγνώριση από το κράτος και νόμιμη εργασία· ζητούν δηλαδή να βρεθούν μέσα στον κοινωνικό δεσμό. Μόνο που η φροντίδα του ελληνικού κράτους σταματά με την ενηλικίωσή τους. Η Intersos προτείνει ένα πλαίσιο ολιστικής προστασίας, αλλά και παράλληλα ένταξης και ενσωμάτωσης των ασυνόδευτων παιδιών στην ελληνική κοινωνία, το οποίο περιλαμβάνει τη διαμονή σε διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης ή δομές μακροχρόνιας φιλοξενίας, την εγγραφή, παρακολούθηση και ολοκλήρωση των τάξεων του Γυμνασίου ή/και του Λυκείου, την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Επιπλέον, δεδομένου πως η πλειονότητα των παιδιών εκτός συστήματος επιθυμούν να εργαστούν, θεωρείται δόκιμη η διασύνδεση με την αγορά εργασίας και η εξεύρεση απασχόλησης με κατάλληλες συνθήκες εργασίας για την ηλικία των ασυνόδευτων παιδιών άνω των 15 ετών, υπό την επίβλεψη του εντεταλμένου επιτροπείας και πάντα σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας.

Οπως επισημαίνει ο Απόστολος Βεΐζης, γιατρός και γενικός διευθυντής της ανθρωπιστικής οργάνωσης INTERSOS Hellas αναδεικνύοντας το έλλειμμα ολιστικής προσέγγισης και την ανάγκη σύνδεσης όλωντων προγραμμάτων, «μεμονωμένες ενέργειες δεν δίνουν ολοκληρωμένη φροντίδα».

Η INTERSOS Hellas, που δημιούργησε το πρόγραμμα «Προστασία για Ολα τα ασυνόδευτα Παιδιά» («Protection for All Minors»), το οποίο και υλοποιεί από τον Αύγουστο 2022 σε συνεργασία με το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού και υπό την εποπτεία και τον συντονισμό του ΕΜΕΑ και της γενικής γραμματείας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας, επιμένει στην αύξηση των προστατευτικών παραγόντων και των προσώπων στα οποία θα μπορούν να αναφερθούν τα παιδιά. Απαραίτητη η διατήρηση ενός προσώπου αναφοράς που θα συντροφεύει το παιδί στη μετάβαση από την ανηλικότητα στην ενηλικίωση, προσφέροντας ένα κλίμα ασφάλειας και προστασίας, καθώς και η διατήρηση υποστήριξης ευάλωτων παιδιών που ενηλικιώθηκαν θα συμβάλλει στην εγκατάσταση ενός αισθήματος ασφάλειας και φροντίδας, κάτι που είναι εξαιρετικά πολύτιμο για τους ανθρώπους που έχουν απολέσει τον οικείο χώρο τους και συνεχίζουν να βιώνουν απώλειες και στη νέα πατρίδα, όπου προσπαθούν συχνά μάταια να βρουν νέες καταγωγικές ρίζες.

«Με τις παρεμβάσεις προσπαθούμε να κάνουμε ορατά τα αόρατα παιδιά», τονίζει ο Απόστολος Βεΐζης, ο οποίος προτείνει επίσης τη διατήρηση της υποστήριξης των ασυνόδευτων παιδιών μετά την ενηλικίωσή τους, αξιοποιώντας τη δεκαετή άδεια διαμονής που προβλέπεται στον Κώδικα Μετανάστευσης. Το στοίχημα συνεπώς είναι να προσπαθήσουμε να ακούσουμε τις φωνές των ίδιων των παιδιών που φτάνουν στη χώρα έχοντας τις δικές τους επιθυμίες, όνειρα και τη δική του μοναδική ταυτότητα, που δεν θα πρέπει να υπερκαλύπτεται από το καθεστώς της προσφυγιάς.

Για να συμβεί αυτό, τα ασυνόδευτα παιδιά θα πρέπει να πλαισιώνονται από περισσότερους επαγγελματίες, όπως προτείνει η αναφορά της INTERSOS. Ενας επίτροπος δεν μπορεί να «ακούσει» και να «συνοδεύσει» στο ταξίδι της ενηλικίωσης 15 παιδιά, δεν μπορεί να συμβάλει σε μια ουσιαστική ένταξη των μικρών μας ξένων, μια ένταξη που προϋποθέτει να δούμε τον Αλλο στην ολότητά του, ως έναν ξεχωριστό άνθρωπο, πέρα από το προσφυγικό του στάτους.

Κάθε παιδί είναι μοναδικό και έχει μια ξεχωριστή προσωπική διαδρομή, ενώ ταυτόχρονα είναι εκτεθειμένο σε κινδύνους, δεδομένου πως η παιδική ηλικία και η εφηβεία σε συνδυασμό με την κατάσταση που βρίσκεται εξ ορισμού ένας αιτών άσυλο ή πρόσφυγας καθιστούν τους ασυνόδευτους ανηλίκους ιδιαίτερα ευάλωτους.

Ας δώσουμε τον λόγο στα νεαρά υποκείμενα της προσφυγιάς. Διότι όσο συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε τα ασυνόδευτα παιδιά ομοιόμορφα, δεν τους επιτρέπουμε σε καμία περίπτωση να υποκειμενοποιηθούν, με την ψυχαναλυτική έννοια του όρου.