Η τοξική αρρενωπότητα οδηγεί στους ελληνικούς δρόμους

Το θλιβερό δυστύχημα στη Λακωνία είναι ενδεικτικό για τη δυσκολία που έχουμε ως κοινωνία να εσωτερικεύσουμε τον νόμο. Γιατί μια 15χρονη βρίσκεται στο τιμόνι αγροτικού οχήματος με τους γονείς της συνεπιβάτες με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή της; Γιατί υιοθετούμε συμπεριφορές που αψηφούν το δημόσιο καλό, υπακούοντας σε μια ενορμητική ικανοποίηση;

Πριν από δύο χρόνια οι Ελληνες αξιολογήθηκαν ως οι πιο επικίνδυνοι και πιο αγενείς οδηγοί της Ευρώπης, σύμφωνα με τη μεγάλη ετήσια έρευνα που διενεργήθηκε από το Ινστιτούτο Ipsos σε συνεργασία με το ίδρυμα Fondation VINCI Autoroutes, με τη συμμετοχή 12.400 ατόμων από 11 ευρωπαϊκές χώρες, με στόχο να καταγράψει αντιπροσωπευτικές συμπεριφορές των Ευρωπαίων στο τιμόνι. Πριν από έναν χρόνο η χώρα μας κατέκτησε μια από τις πιο θλιβερές πρωτιές σημειώνοντας τα υψηλότερα ποσοστά νεκρών στην Ευρώπη (στο 50%) σε τροχαία δυστυχήματα που συμβαίνουν σε κατοικημένες περιοχές, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 38%.

Το ερώτημα είναι γιατί, παρά τις βελτιώσεις της οδικής ασφάλειας και των οδικών υποδομών, τα περσινά στοιχεία δείχνουν αύξηση 4% στα τροχαία ατυχήματα σε σχέση με το 2023, γιατί οι Ελληνες οδηγοί επιμένουν στη μη χρήση ζώνης, στη χρήση κινητού κατά την οδήγηση, στην κατανάλωση αλκοόλ πριν από την οδήγηση, στην οδήγηση σε κατάσταση κόπωσης, στις επιθετικές συμπεριφορές στο τιμόνι.

Εχουμε ως κοινωνία πρόβλημα εσωτερίκευσης του νόμου. Η ελληνική κοινωνία μοιάζει με ένα παιδί που δεν έχει εσωτερικεύσει την απαγόρευση και δεν μπορεί να ταυτιστεί με το «κοινό καλό». Σαν να μην έχει επιτευχθεί η υπαγωγή μας στον νόμο. Σαν να μην έχει εμβαπτισθεί το ατομικό μέσα στο θεσμικό και στο συλλογικό και σαν να μην έχει συγκροτηθεί το «υποκείμενο του πολιτισμού», ικανό να ακροβατήσει ανάμεσα στην ικανοποίηση των ενορμήσεων και των συλλογικών αξιώσεων.

Γιατί δεν έχουμε οδηγική παιδεία; Η επικίνδυνη οδήγηση αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο αναπλάθεται ο κοινωνικός δεσμός. Οδηγούμε ανεύθυνα αδιαφορώντας όχι μόνο για τη δική μας ασφάλεια αλλά και για την ασφάλεια των άλλων. Υιοθετούμε δηλαδή συμπεριφορές που αψηφούν το δημόσιο καλό, υπακούοντας στην ενορμητική απόλαυση. Οι επιθετικές συμπεριφορές στον δρόμο και η έλλειψη οδηγικής συνείδησης αντανακλούν αναμφίβολα σε έναν βαθμό και τις συνέπειες των τριών διαδοχικών κρίσεων που έχουμε βιώσει, οικονομική, υγειονομική και γεωπολιτική, όπως και την κυρίαρχη κουλτούρα ανομίας. Αυτό όμως που κρύβεται κυρίως πίσω από την επιθετική οδήγηση είναι η τοξική οδηγική αρρενωπότητα.

Οι Γάλλοι έθιξαν πρώτοι πριν από λίγα χρόνια το ζήτημα της τοξικής οδηγικής αρρενωπότητας, πως οι άνδρες βιώνουν το αυτοκίνητο ως προέκταση του ανδρισμού τους. Η τοξική οδηγική αρρενωπότητα έγινε η βασική έννοια μιας καμπάνιας ευαισθητοποίησης για την οδική ασφάλεια στη Γαλλία η οποία εστίαζε στον ρόλο του φύλου πίσω από το τιμόνι, δηλαδή στη θυμωμένη οδήγηση, στις παραβιάσεις του ορίου ταχύτητας, στην επιθετική συμπεριφορά και εν γένει στις παραβάσεις.

Είχε προηγηθεί μια μελέτη στην Αυστραλία που είχε συσχετίσει την αρρενωπότητα με την επικίνδυνη οδήγηση. Ακόμα και η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ ταυτίζεται με την αρρενωπότητα και με ένα είδος νεανικής παραβατικότητας που δημιουργεί ακόμα και κοινωνικό δεσμό. Ξέρετε πως υπάρχει γκρουπ στα σόσιαλ μίντια όπου ενημερώνουν οι χρήστες ο ένας τον άλλο σε ποια σημεία της πόλης υπάρχει αλκοτέστ με στόχο να γλιτώσουν το μπλόκο, έχοντας την πεποίθηση και το αίσθημα πως συμπεριφέρονται αλληλέγγυα; Οι άνθρωποι πάντα θα επινοούν τρόπους για να παραβούν τον νόμο όσο δεν καταφέρνουν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ενορμητική ικανοποίηση και στις πολιτισμικές προσταγές, όσο η πολιτεία, αντί να διολισθαίνει στο υπόδειγμα του στρατοπέδου, δεν φροντίζει να κερδίσει σε αξιοπιστία τους πολίτες μέσα από άλλες οδούς. Γνωρίζατε πως σε μεγάλο αριθμό των τροχαίων εμπλέκονται οδηγοί που τους έχει ήδη αφαιρεθεί το δίπλωμα λόγω μέθης;

Το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο αντανακλάται δηλαδή στην οδηγική συμπεριφορά. Ερευνες έχουν δείξει πως στις κοινωνίες μακροχρόνιου προσανατολισμού, δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στις βελτιώσεις οδικών υποδομών και στην ασφάλεια των πολιτών εν γένει και αυτό αντανακλάται και στην οδηγική τους συμπεριφορά. Οι οδηγοί σε αυτές τις κοινωνίες μπορεί να είναι πιο υπομονετικοί και πειθαρχημένοι στον δρόμο, δίνοντας προτεραιότητα σε μακροπρόθεσμους στόχους, όπως η μείωση των ατυχημάτων. Αντιθέτως σε πολιτισμούς με βραχυπρόθεσμο προσανατολισμό, όπου είναι διάχυτο ένα αίσθημα επισφάλειας σε διάφορα επίπεδα, οι οδηγοί μπορεί να δίνουν προτεραιότητα στα άμεσα οφέλη, όπως η εξοικονόμηση χρόνου, με αποτέλεσμα να παρατηρούμε πιο παρορμητικές και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές στον δρόμο, όπως π.χ. προσπεράσεις. Σαν να μην νοιάζονται ούτως ή άλλως για την ασφάλεια και την υγεία τους αφού δεν μπορούν να προβάλουν τον εαυτό τους στο μέλλον.

Γι’ αυτό και δεν αρκούν μόνο τιμωρητικές πρακτικές, αυστηροί έλεγχοι και πρόστιμα για να επιτευχθεί ο στόχος που έχει θέσει η κυβέρνηση για μείωση κατά 50% των τροχαίων τη δεκαετία 2021-2030. Αν δεν γίνουμε μια κοινωνία με μακροχρόνιο προσανατολισμό, με σεβασμό στο καλό της κοινότητας, θα μετράμε νεκρούς στους δρόμους μας. Αν δεν ενθαρρύνουμε την προώθηση «θετικών συμπεριφορών των οδηγών» με καμπάνιες στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και αν δεν φροντίσουμε μέσα από διάφορες οδούς να αποτινάξουμε την τοξική αρρενωπότητα που κυριαρχεί στους ελληνικούς δρόμους, θα έχουμε πάντα ξεσπάσματα οργής στους δρόμους, παραβιάσεις ορίων ταχύτητας και επιθετική οδήγηση. Αν η πολιτεία δεν μεριμνήσει για την εγκατάσταση ενός αισθήματος ασφάλειας και δικαιοσύνης και δεν λάβει μακροπρόθεσμα μέτρα για τη μείωση του στρες και του αισθήματος επισφάλειας των Ελλήνων πολιτών, θα συνεχίσουμε να έχουμε θυμωμένους και στρεσαρισμένους οδηγούς. Μέχρι τότε ωστόσο οφείλουμε να κρατάμε το τιμόνι με ενσυναίσθηση και με σεβασμό στη ζωή.