Μια δεκαετία μετά το ζήτημα της κοινωνικής απομόνωσης ως απόρροια του διαδικτυακού εθισμού μοιάζει να μας αφορά σχεδόν όλους είτε άμεσα είτε έμμεσα. Παράλληλα μας αφορά το ζήτημα της εφηβικής βίας, που συνομιλεί ευθέως με την προβληματική χρήση του διαδικτύου.
Στην Ιταλία μια μελέτη, που διενεργήθηκε σχεδόν δύο χρόνια μετά την πανδημία σε εθνικό επίπεδο από το CNR IFC Κλινικής Ψυχολογίας σε συνεργασία με τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Grupp Abele στο Τορίνο, κατέληγε πως ολοένα και περισσότεροι νέοι Ιταλοί επιλέγουν να μη βγαίνουν ούτε για δουλειά ούτε για διασκέδαση και να ζουν τη ζωή τους online. Τότε τα ιταλικά μίντια μιλούσαν για τους πρώτους Ιταλούς χικικομόρι.
O εθισμός στο διαδίκτυο έχει συσχετιστεί με αυξημένο άγχος, σημάδια κατάθλιψης, κακές ακαδημαϊκές επιδόσεις μικρότερη διάρκεια ύπνου, χαμηλά επίπεδα ψυχικής κοινωνικής ευεξίας και αυξημένη έκθεση σε εκφοβισμό, με την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους και τη νευροβιολογική τους ισορροπία.
Μια έρευνα του Lancet, του εγκυρότερου ιατρικού περιοδικού, κατέληγε πριν από μερικούς μήνες πως οι ψηφιακές τεχνολογίες και τα κοινωνικά προβλήματα διασυνδέονται ολοένα και περισσότερο μεταξύ τους και αυτή η σύνδεση έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ψυχιατρική επιτροπή του Lancet υποστήριξε πως αρκετές διαταραχές σχετίζονται με την προβληματική χρήση του διαδικτύου (PUI), κάτι που έχει κόστος για τη δημόσια υγεία και την κοινωνία. Βάσει των στοιχείων της έρευνας, περίπου το 7% του παγκόσμιου πληθυσμού παρουσιάζει σημάδια εθισμού στο διαδίκτυο και οι εκτιμήσεις για τον επιπολασμό έχουν δείξει αύξηση με την πάροδο του χρόνου, ιδίως μεταξύ των νέων κατά τη διάρκεια της εφηβείας και της μετεφηβείας. Οι έξυπνες συσκευές λειτουργούν για τους εφήβους ως μεταβατικά αντικείμενα με αποτέλεσμα να εμφανίζουν μια μορφή συναισθηματικής εξάρτησης από αυτές είτε για να δραπετεύσουν από την εξωτερική πραγματικότητα, είτε από την ψυχική τους πραγματικότητα. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τους ενήλικες με τη διαφορά πως η εφηβεία είναι η περίοδος με τις πιο έντονες βιοσωματικές και ψυχοσυναισθηματικές εναλλαγές στη ζωή του ανθρώπου.
Βάσει των ευρημάτων της διεθνούς έρευνας Health Behaviour in School-aged Children (HBSC), στην οποία συμμετείχαν το 2022 σχεδόν 280.000 έφηβοι από 44 χώρες και περιοχές στην Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και τον Καναδά, ένας στους 9 (11%) εμφανίζει σημάδια προβληματικής ενασχόλησης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αφιερώνει δηλαδή πολλές ώρες σε αυτά, δυσκολεύεται να ελέγξει τη χρήση τους και βιώνει αρνητικές συνέπειες από αυτήν. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα άγγιζε το 13%.
Πόσο είναι εφικτή μια απαγόρευση στην εποχή τού homo digitalis και της τεχνητής νοημοσύνης; Μήπως οι απαγορεύσεις θα δημιουργήσουν σε γονείς και κηδεμόνες μια επίπλαστη αίσθηση ασφάλειας; Μπορούν οι εφηβικές ρήξεις και τα εφηβικά ερωτήματα να απαντηθούν μέσα από απαγορεύσεις;
Πριν από μερικά χρόνια οι «Financial Times» έγραφαν πως ζούμε σε μια εποχή που η «πρόσβαση στο διαδίκτυο θεωρείται ανθρώπινο δικαίωμα». Για να καταπολεμηθεί αυτή η εξάρτηση από το διαδίκτυο στα χρόνια του homo digitalis δεν αρκούν προφανώς οι αποκλεισμοί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε αυτή τη μεταβατική ηλικία που εμπεριέχει εξ ορισμού μια ερωτοτροπία με τον θάνατο, η οποία συνδέεται με έναν «συμβολικό φόνο», τον φόνο των γονεϊκών μορφοειδώλων, δηλαδή των γονεϊκών αναπαραστάσεων που έχουν δημιουργηθεί ήδη από την παιδική ηλικία και στη συνέχεια έχουν εσωτερικευτεί.
Οσο εστιάζουμε αποκλειστικά στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλείνουμε τα μάτια στις πραγματικές αιτίες της ψυχικής δυσφορίας των παιδιών και των εφήβων. Ναι, το διαδίκτυο λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής των ήδη υπαρχουσών ψυχοπαθολογιών. Τα παιδιά απορροφούν τις καθηλώσεις και τις φαντασιώσεις των ενηλίκων που τα μεγαλώνουν. Είναι δηλαδή εκτεθειμένα ακόμα και στους όχι και τόσο ορατούς κινδύνους του σπιτιού σαν «σφουγγάρια» φόβων, θλίψεων, αγχών και διαγενεακών τραυμάτων. Ιδίως εάν έχουν εγκαταλειφθεί μπροστά σε οθόνες υπολογιστών ή τους έχουν επιβληθεί αυστηρές απαγορεύσεις σε σχέση με την πρόσβασή τους στο διαδίκτυο.
Γνωρίζατε πως στο Ηνωμένο Βασίλειο τα παιδιά που δεν είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια της πανδημίας βρέθηκαν εκτεθειμένα στον κίνδυνο της σχολικής αποτυχίας; Ας μη δαιμονοποιούμε λοιπόν τις έξυπνες συσκευές. Ας τις αξιοποιήσουμε σωστά και ας αναρωτηθούμε τίνος σύμπτωμα είναι η προβληματική χρήση του διαδικτύου, οι εικονικές ταυτότητες που αναπτύσσονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ο διαδικτυακός εκφοβισμός.
Ας αναρωτηθούμε και εμείς οι ενήλικες που διαβάζουμε ή γράφουμε αυτές τις γραμμές ποια είναι η σχέση μας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα προστατευόμενα μέλη της οικογένειάς μας και κατά πόσο λειτουργούμε ως καθρέφτες για τους «Μικρούς Αλλους». Οταν θα απαντήσουμε τα παραπάνω ερωτήματα με το χέρι στην καρδιά και όχι στην οθόνη αφής και θα είμαστε πραγματικά αποφασισμένοι να κάνουμε κάτι για τον δικό μας εθισμό, τότε θα είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε και να υπηρετήσουμε στοχευμένες παρεμβάσεις για τη μείωση του διαδικτυακού εθισμού των εφήβων μας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας