Με τη συλλογή διηγημάτων «Αιθέριοι κόσμοι», οι εκδόσεις Loggia μας συστήνουν τη δισέγγονη του Λέοντος Τολστόι, Τατιάνα Τολστάγια, μία από τις πλέον διάσημες και αγαπητές σύγχρονες πεζογράφους της Ρωσίας. Οπως μαθαίνουμε από το επίμετρο της μεταφράστριας Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, το λάκτισμα για να βρεθεί η Τολστάγια στην επικράτεια της πεζογραφίας τής το έδωσε μια οφθαλμολογική εγχείρηση, αναγκάζοντάς την να παραμείνει με καλυμμένα τα μάτια για πολλές ώρες καθημερινά, κάτι που την ώθησε στην επινόηση ιστοριών για να περνάει την ώρα της.
Ο Ολλανδός Johan Huizinga, ο οποίος έγινε γνωστός με το βιβλίο του Homo Ludens, εντοπίζει την πηγή του πολιτισμού στο παιχνίδι και γράφει πως η ποίηση είναι στην ουσία «παιγνιώδης», λαμβάνει χώρα στην «παιδική χαρά» του νου, σε έναν χώρο που ο νους δημιουργεί γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Εκεί, λέει, τα πράγματα έχουν μιαν άλλη φυσιογνωμία, διαφορετική από εκείνη με την οποία παρουσιάζονται στην «κοινή» ζωή. Οι ιστορίες της Τολστάγια γεννήθηκαν πίσω απ’ τα βλέφαρά της, στην «παιδική χαρά» του νου, δίνοντας σάρκα και οστά σε «αιθέριους κόσμους», κόσμους που μπορεί να αντιληφθεί κανείς μόνο αν εστιάσει με προσοχή στο ελάχιστο, σε αυτό που διαφεύγει από την καθημερινή περιδιάβαση στον κόσμο.
Στο ομώνυμο της συλλογής διήγημα, η αφηγήτρια έχει εγκατασταθεί πρόσφατα στην Αμερική και διδάσκει δημιουργική γραφή σ’ ένα πανεπιστήμιο συναντώντας πολλές δυσκολίες με τους μαθητές της. «Δεν καταλάβαιναν πού έπρεπε να εστιάσουν, κι εγώ δεν ήξερα πώς να το εξηγήσω: Μια κουλτούρα που διακηρύσσει ότι “όχι θα πει όχι και ναι θα πει ναι” και που γενικώς είναι προσανατολισμένη στην προτεσταντική ηθική δεν υπολογίζει τη μεταφορά, φοβάται το παιχνίδι, αποφεύγει τις αμαρτίες, ακόμη και ζωγραφιστές».
Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα αποτελεί μια μαθήτριά της. «Ηθελε άλλους κόσμους, είχε μάλιστα πρόσβαση σε αυτούς καθώς μου εξομολογήθηκε. Είχε μια ελαφρά μορφή επιληψίας και πότε πότε πάθαινε μικρές κρίσεις. […] Και καθώς ξέρουμε –έστω από τον Ντοστογιέφσκι-, πριν από την επιληπτική κρίση οι άνθρωποι βλέπουν να ανοίγεται μπροστά τους ένας αιθέριος κόσμος. Ξαφνικά όλα γίνονται κατανοητά: η δομή της οικουμένης, όλες οι αιτίες, όλα τα νοήματα, τα πάντα». Κι όπως η πύλη για την είσοδο στους «αιθέριους κόσμους» είναι για τη νεαρή μαθήτρια η επιληπτική κρίση, έτσι για τη συγγραφέα θα έλεγα πως είναι η λογοτεχνία.
Από το πρώτο κιόλας διήγημα της συλλογής, όπου η αφηγήτρια μιλά για τον τρόπο παρασκευής της «πηχτής», μιας σούπας από χοιρινά ποδαράκια, αντιλαμβανόμαστε τον τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας εκκινεί από το τετριμμένο, το χειροπιαστό, ίσως και το «αντιρομαντικό», για να μας οδηγήσει στα ενδότερα της ψυχής, εκεί όπου προχωράς ψηλαφητά γιατί επικρατεί σκοτάδι.
Στο διήγημα με τίτλο «Καπνός και σκιά» ακούμε επί μακρόν για την εξωσυζυγική σχέση πάθους της αφηγήτριας με τον Αμερικανό Ερικ, μια αφήγηση γεμάτη λεπτές παρατηρήσεις για τον έρωτα και την ακλόνητη και παράδοξη φύση του, γεμάτη πρωτότυπους και ολοζώντανους διαλόγους, μόνο και μόνο για να διαπιστώσουμε στο τέλος ότι πρόκειται για το φαντασιοκόπημα της αφηγήτριας που κάθεται σ’ ένα τραπεζάκι της φοιτητικής καφετέριας και χαζεύει έναν άγνωστό της άντρα λίγα μέτρα πιο πέρα. Στο διήγημα «Εδώ κοντά, πίσω απ’ τον τοίχο», ξεκινώντας από το ερώτημα «τι γίνονται τα πράγματα όταν χάνονται» και χρησιμοποιώντας το παράδειγμα με τις κάλτσες που μπαίνουν στο πλυντήριο με το ταίρι τους και καταλήγουν μονές, αναπτύσσει έναν τρυφερό, χιουμοριστικό αλλά και μελαγχολικό συλλογισμό για την απώλεια αλλά και για την αφήγηση που προσπαθεί να μπαλώσει τις τρύπες όσων χάνονται για πάντα, με επινοημένες ιστορίες και μύθους.
Και στα δεκαέξι διηγήματα που απαρτίζουν τη συλλογή, η Τολστάγια αγγίζει με τρυφερά αλλά παιγνιώδη δάχτυλα το πένθος, τη φθορά, το ανεκπλήρωτο του έρωτα, αλλά και την κρυμμένη μαγεία πίσω από το προφανές, χωρίς να υποκύπτει ούτε στιγμή στην κοινοτοπία, εφευρίσκοντας μια δική της γλώσσα για να αφηγηθεί τον κόσμο και τη ζωή της, μια που συχνά οι ρόδες των ιστοριών της κυλούν πάνω στις ράγες του βιώματος αναδίδοντας έναν αέρα αυτοβιογραφικό. Ανεπανάληπτος είναι ο τρόπος της να τις εκτροχιάζει τελικά στο ανεξήγητο, σε αυτό που, ευτυχώς, μας υπερβαίνει. Η μετάφραση της Ιωαννίδου αναδεικνύει υποδειγματικά όλες τις αρετές του κειμένου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας