Το ζήτημα της ιατρικοποίησης της ανδρικής ομοφυλοφιλίας εξετάζει η κοινωνική ανθρωπολόγος και ιστορικός Γαβριέλλα Ασπράκη στην άκρως ενδιαφέρουσα μελέτη της. Με τον υπότιτλο διευκρινίζει την εστίαση στην κατασκευή της ομοφυλοφιλίας από τη νεοπαγή –συγκροτείται συστηματικά περί τα τέλη του 19ου αιώνα– επιστήμη της σεξολογίας.
Δύο άξονες δομούν τη μελέτη: η ομοφυλοφιλία και η πορεία του επιστημονικού πεδίου της σεξολογίας. Στη διαπλοκή τους τοποθετείται η εργασία: ποιοι είναι, πώς αρθρώνονται, πότε, από ποιους οι ιατρικοί λόγοι περί ομοφυλοφιλίας στην Ευρώπη και στην Ελλάδα και πώς εντέλει συντελούν στην εικόνα/κατασκευή της ομοφυλοφιλίας;
Σε αυτή τη βάση, μετά την εκτενή εισαγωγή (11-35), το υλικό κατανέμεται σε τρία κεφάλαια που ακολουθούνται από συμπεράσματα. Η μέριμνα για την ιστορικότητα της πραγμάτευσης αφενός αναδεικνύει εναργέστερα τις μετατοπίσεις από την πράξη στο υποκείμενο, από την αμαρτία στη σωματική/ψυχική ασθένεια: από τη σοδομία και τον «σοδομίτη έναν καθ’ υποτροπήν αιρετικό» στον τύπο του ομοφυλόφιλου που «είναι τώρα [τον 19ο αι.] ένα είδος (species)» κατά Φουκό, αφετέρου επιτρέπει τη διαρκή συνδετική αναφορά των αναγνωστών στο ιστορικοκοινωνικό συγκείμενο.
Η φουκοϊκή θεώρηση, όπως εκτίθεται στην Ιστορία της σεξουαλικότητας, συνιστά το ιδεολογικό υπόβαθρο αν και στην εισαγωγή παρατίθενται στοιχεία της κριτικής στον Φουκό, ακριβώς στο σημείο όπου ξεκινά η μελέτη της Ασπράκη: τη χρονική στιγμή της «ανακάλυψης του ομοφυλόφιλου». Το βιβλίο ωστόσο δεν μένει στις θεωρητικές διαμάχες ούτε στη γενική ιστορία της ομοφυλοφιλίας, στοχεύοντας αποκλειστικά στους σεξολογικούς λόγους που την κατασκεύασαν.
Στο πρώτο κεφάλαιο (37-68) εξετάζεται η χρονικά διαδοχική και διαρκώς αλληλένδετη θεώρηση της ομοφυλοφιλίας: αμάρτημα, έγκλημα, ασθένεια. Η τελευταία ενότητα προετοιμάζει τη μετάβαση στον ιατρικό λόγο και τη σεξολογία του επόμενου κεφαλαίου, όπου εξετάζεται η επιστημονική διερεύνηση της ομοφυλοφιλίας ως ασθένειας.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, το κύριο σώμα του βιβλίου (69-148), καταγράφεται η ιστορική πορεία της σεξολογίας και οι δύο τάσεις της (εκσυγχρονιστική-συντηρητική) στην Ευρώπη. Εκτροπή από τη φύση, βιολογική εκφύλιση, μολύνουν την ηθική και εθνική καθαρότητα. Πόσο μπορεί να μεταστρέψει την αντίληψη αυτή η σεξολογία; Τα ερωτήματα που καλείται να απαντήσει και η μεθοδολογία που ακολουθείται στην εξέταση της ομοφυλοφιλίας, οι θεωρίες για τις αιτίες της και, εφόσον πρόκειται πλέον για ασθένεια, οι προτεινόμενες θεραπείες όπως και η τυπολογία ομοφυλόφιλων εξετάζονται σε χωριστές ενότητες του βιβλίου. Κομβική στιγμή, η εμφάνιση και εδραίωση της ψυχανάλυσης, με κύριο εκπρόσωπο τον Φρόιντ, που επέφερε τομές στο ήδη δομημένο πεδίο της σεξολογίας, όπως η απόρριψη της εκφύλισης ως αιτίας της ομοφυλοφιλίας. Αυτή όμως η επιστημονική εξέταση δεν σημαίνει κάθαρση ή αποποινικοποίησή της, όπως τονίζεται συχνά στο βιβλίο, αν και ο χαρακτηρισμός «ασθένεια» χρησιμοποιείται ως επιχείρημα υπέρ των ομοφυλόφιλων. Επιπλέον, και εδώ διαφαίνεται η συνθετότητα του θέματος, ούτε η σεξολογία εμφανίζεται συμπαγής: διαφέρει από χώρα σε χώρα ενώ οι σεξολόγοι έχουν ενίοτε διαφορετικές απόψεις.
Το τρίτο κεφάλαιο, το ιδιαίτερα δύσκολο ερευνητικά αλλά και όλως πρωτότυπο, ερευνά τον αντίστοιχο ιατρικό λόγο στην Ελλάδα τοποθετώντας τον εντός της εντόπιας ιστορίας της ιατρικής. Αναδεικνύονται οι ιδιαίτερες συνθήκες υπό τις οποίες εισήχθησαν στην Ελλάδα τόσο η ψυχιατρική (195) όσο και η σεξολογία (194). Συχνά, οι πηγές είναι πρωτογενείς: εγχειρίδια ιατροδικαστικής ή ψυχιατρικής ή γάμου και ανατροφής τέκνων ή βιβλιογραφία για τα αφροδίσια νοσήματα, αν και οι αναφορές δεν είναι πάντα εκτενείς, ενώ δεν υπάρχει ούτε μία μελέτη πρωτότυπη ή μεταφρασμένη αποκλειστικά για την ανρδική ομοφυλοφιλία. Η Ασπράκη επιχειρεί την ερμηνεία αυτής της απουσίας και της διαφορετικής αντιμετώπισης της ομοφυλοφιλίας από τον ελληνικό ιατρικό λόγο, συγκριτικά με την Ευρώπη (213-214) με την οποία, ωστόσο, ιατροί/ψυχίατροι είχαν στενή επιστημονική σύνδεση.
Εύστοχες οι παρατηρήσεις για τη σχεδόν παράλληλη εμφάνιση, σε αστικά ευρωπαϊκά κέντρα, κινημάτων για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και πολλαπλών επιστημονικών λόγων περί ομοφυλοφιλίας και για την απουσία παρόμοιου κινήματος στην Ελλάδα στο υπό μελέτη διάστημα. Οι εύλογα σύντομες παρατιθέμενες ερμηνείες (214-215) συνθέτουν ερωτήματα που χρήζουν έρευνας. Η ιδιαιτερότητα του συχνά συρρικνωμένου ελληνικού ιατρικού λόγου αναδεικνύει σειρά ηγεμονικών λόγων (όπως της Εκκλησίας) και αντιλήψεων (εθνική καθαρότητα και υγεία, αποφυγή εθνικού εκφυλισμού) σε ένα κλίμα όπου τα εθνικά οράματα του μεγαλοϊδεατισμού πρόβαλλαν την αρρενωπότητα ταυτισμένη με την ανδρεία και το εθνικό χρέος.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας