«Είμαστε αποκομμένοι από τον κόσμο του ονείρου, όπως ο πεσμένος στο έδαφος καρπός από το δέντρο». Με αυτή τη φράση ξεκινά η νουβέλα «Μικρές αποστάσεις» του Γιώργου Κουτσούκου, του οποίου η προηγούμενη νουβέλα με τίτλο «Ενυδρείο» είχε αποσπάσει το Βραβείο Νέου Λογοτέχνη «Κλεψύδρα».
Οι ήρωες των «Μικρών αποστάσεων», ο Πέτρος και η Κλεονίκη, είναι –όπως εύγλωττα υποδηλώνει η εναρκτήρια φράση– εκπεσόντες από το όνειρο. Το όνειρο του έρωτα ή, πιο σωστά, του ευτυχισμένου έρωτα. Ο σαραντάρης Πέτρος, ο αφηγητής, είναι παντρεμένος κι η αγαπημένη του, η Κλεονίκη, τριάντα πέντε ετών, τα έχει μ’ έναν λογιστή. Συναντιούνται στο στέκι τους, το Bourbon της Καλλιδρομίου, όπου πίνουν και συζητούν. Οι ευφάνταστοι διάλογοί τους –ένα από τα δυνατά χαρτιά της νουβέλας– είναι προικισμένοι με ελαφράδα, πρωτοτυπία αλλά και βαθύτητα.
«“Τι σου αρέσει περισσότερο σ’ αυτή την πόλη;” τη ρώτησα. Ημασταν σκαρφαλωμένοι σ’ έναν βράχο στον Αρδηττό και χαζεύαμε την Αθήνα. Ντάλα μεσημέρι, με τον ήλιο να μας ζαλίζει. “Οι θερμοσίφωνές της”, μου απάντησε. “Οι θερμοσίφωνες;” γέλασα. “Είναι τα αστέρια της μέρας” είπε και μου έδειξε με το δάχτυλο το λαμπύρισμά τους».
Η Αθήνα, ως τόπος δράσης, είναι κι εδώ, όπως και στο «Ενυδρείο», κάτι παραπάνω από ένα σκηνικό. Το Bourbon στην Καλλιδρομίου, τα βράχια του Αρδηττού, ένα ξενοδοχείο με θέα την Ακρόπολη στην Πλάκα, τα μπαράκια στο Σύνταγμα, η πλατεία Προσκόπων και τα παγκάκια του Πικιώνη στου Φιλοπάππου κατέχουν τη θέση που θα είχαν μικρά σημάδια σε ένα αγαπημένο σώμα. Σημάδια που αποκτούν όλη τους τη σημασία όχι όταν τα αγγίζεις αλλά όταν τα αναπολείς.
Η αναπόληση –που έπεται πάντα μιας απώλειας– σφραγίζει τη νουβέλα, δομώντας την πάνω στην εναλλαγή τού τότε με το τώρα. Τότε, το 2015 που ο Πέτρος και η Κλεονίκη ζούσαν την ιστορία τους, και τώρα, πέντε χρόνια μετά, που ο Πέτρος την αναπολεί. «Το να μιλάς για τόπους και πρόσωπα είναι ένας ακόμη τρόπος να μιλάς για το χρόνο. Οι δρόμοι της Αθήνας είναι οι δικές μου κλεψύδρες», έγραφε ο Κουτσούκος στο «Ενυδρείο» –μια φράση που θα ταίριαζε γάντι κι εδώ.
Ο συγγραφέας αναποδογυρίζει την κλεψύδρα από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, πότε αφηγούμενος το χθες και πότε επανερχόμενος στο σήμερα, από τη μαγεία του έρωτα στην απομάγευση της ματαίωσης, κι από την Αθήνα των ραντεβού και των περιπάτων, στην Αθήνα της πανδημίας και του εγκλεισμού.
Τα κεφάλαια του βιβλίου είναι σύντομα, ολιγοσέλιδα, εξαντλούμενα ενίοτε σε λίγες παραγράφους. Το μικρό τους μέγεθος ταιριάζει με τις «μικρές αποστάσεις» που διανύουν οι ήρωες καθώς συναντιούνται και ερωτεύονται. Δεν είναι δρομείς μεγάλων αποστάσεων όπως εκείνοι που παντρεύονται ή όπως άλλοι που ζουν μακρόχρονες σχέσεις. Ο Πέτρος κι η Κλεονίκη δεν έχουν καν κάνει έρωτα. Βουτάνε στα ρηχά χωρίς τον κίνδυνο να τους παρασύρει κάποιο ρεύμα. Κι όταν αποφασίσουν να ξανοιχτούν, ο ένας από τους δύο κάνει πίσω.
Πρόκειται για ένα θέμα σύγχρονο και οικείο που ο Κουτσούκος το χειρίζεται ισορροπώντας την πένα του ανάμεσα στο χιούμορ και τη μελαγχολία, πότε εστιάζοντας στο απλό και καθημερινό με γλώσσα ανάλογη και πότε απομακρύνοντας τον φακό στοχαζόμενος, δίνοντας την ευκαιρία στο ύφος να αγγίξει πιο ποιητικές και υπαινικτικές κλίμακες.
Η πολυεπίπεδη αυτή διακύμανση είναι από τα πιο γοητευτικά χαρακτηριστικά του βιβλίου, ενώ πολύ εύστοχο έκρινα και τον χειρισμό των ονείρων. Για παράδειγμα, στο κεφάλαιο με τον τίτλο «Μνήμη» ο Πέτρος (του 2020) καθώς γράφει στον υπολογιστή, ανακαλεί ένα πρόσφατο όνειρό του.
«Ημασταν, λέει, με την Κλεονίκη σ’ ένα κακοφωτισμένο εστιατόριο και τρώγαμε αμίλητοι. Και ξέραμε και οι δύο πως, όταν τελειώναμε το φαγητό, θα σκοτώναμε ο ένας τον άλλο. Ξύπνησα ιδρωμένος∙ τρομαγμένος από τον χρόνο που περνούσε. Ηθελα ένα άλλο τέλος, με τους ήρωες να συναντιούνται λουσμένοι στο φως».
Κι αφού ο μόνος έλεγχος που έχουμε δεν είναι πάνω στις ιστορίες που ζούμε αλλά σε αυτές που επινοούμε, το τέλος που επιλέγει ο Κουτσούκος για τη νουβέλα του δεν είναι ένα ρομαντικό happy end, αλλά μια γλυκόπικρη κατίσχυση της λογοτεχνίας επί της πραγματικότητας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας