Πώς γίνεται ο έρωτας ποίηση: δύο περιπτώσεις

Η Ασημίνα Ξηρογιάννη, που έχει δοκιμαστεί στο παρελθόν και στην ποίηση και στον πεζό λόγο, έρχεται τώρα με τις «23 μέρες» να αναμείξει τα είδη γράφοντας μια ποιητική νουβέλα, αν και φαίνεται και η ίδια να μην είναι βέβαιη για τον ειδολογικό χαρακτηρισμό που ταιριάζει στο βιβλίο της: «…μπορεί να γεννηθεί», διαβάζουμε, «ένα ποίημα / ή πολλά ποιήματα / ή ένα πεζό… / ή…».

Τέτοιου είδους ερωτήματα, που κανονικά εμπίπτουν στη θεωρία της λογοτεχνίας, εγείρει στο σύνολό του το βιβλίο της Ξηρογιάννη, μια σύνθεση πεζών και ποιητικών μερών που με αφορμή μια ερωτική ιστορία διερευνά, μεταξύ άλλων, το μυστήριο της δημιουργίας, πώς δηλαδή γεννιούνται τα ποιήματα, ποιες είναι -κι αν υπάρχουν- οι ιδανικές συνθήκες για να συμβεί αυτό, πώς λειτουργεί η διακειμενικότητα στη ζωή του δημιουργού και στην τέχνη του και πόσες ζωές ζει τελικά ο ποιητής.

Η Σοφί, όπως είναι το όνομα της πρωταγωνίστριας των «23 ημερών», είναι μια νεαρή ποιήτρια, η οποία, κλεισμένη σε ένα δωμάτιο είκοσι τρεις μέρες, περιμένει να γυρίσει κοντά της ο εραστής της, χωρίς, εννοείται, να είναι βέβαιη για την απόφαση που εκείνος θα πάρει, καθώς υπάρχει και άλλη μία γυναίκα στη ζωή του.

Αμέσως μετά την αναχώρησή του, η Σοφί ανοίγει το σημειωματάριό της και αρχίζει να γράφει με λύσσα, μια ποιητική νουβέλα in progress, καθώς σημειώνει, την ιστορία της καθώς τη βιώνει δηλαδή, όσο ακόμα είναι θερμή. Γιατί «είναι εσωτερική επιτακτική ανάγκη», σημειώνει η ποιήτρια, «να είναι κανείς θερμός -αν όχι καυτός- απέναντι στο αντικείμενο της γραφής του. Σε βαθμό που να ερωτοτροπεί άγρια μαζί του, σε κάθε εκδοχή, σε κάθε σχεδίασμα. Χρειάζεται να καίγεται κανείς μέσα του». Ετσι γράφει η Σοφί, άλλοτε ποιήματα, άλλοτε πεζά, κάποτε πρόχειρες μόνο σημειώσεις.

Σύντροφοι της ποιήτριας, αυτές τις είκοσι τρεις μέρες της μοναχικής και δημιουργικής αναμονής της, είναι ένα μπουκαλάκι χάπια σθεντόν, που διά παν ενδεχόμενο έσπευσε να τα τοποθετήσει πάνω στο κομοδίνο της, ο πίνακας του Εντβαρντ Μουνκ «Το φιλί», που δεσπόζει πάνω από το κρεβάτι της, και οι «διακειμενικοί άλλοι», όπως τους ονομάζει, συγγραφείς και ήρωες βιβλίων με τους οποίους η ερωτευμένη ποιήτρια διαρκώς συναντιέται και συνομιλεί.

Η Ασημίνα Ξηρογιάννη έγραψε ένα βιβλίο που μας μπάζει στην κουζίνα, καθώς λέμε, του ποιητή· στην κουζίνα της ερωτευμένης ποιήτριας, ίσως έπρεπε να πω, εκεί που αναμειγνύει τα υλικά της και δημιουργεί το έργο της. Κι ο αναγνώστης βλέπει μπροστά του, ταυτόχρονα, να βιώνεται η ερωτική ματαίωση και να χτίζεται, σελίδα τη σελίδα, το ερωτικό ποίημα.

❖❖❖❖❖

Το πέμπτο ποιητικό βιβλίο του Θεοδόση Βολκώφ είναι επίσης και αποκλειστικά ερωτικό, όπως ο τίτλος «Sexus» ευθέως δηλώνει. Ο Βολκώφ φαίνεται να συμφωνεί και να επιβεβαιώνει τη γνωστή ρήση ότι ο ποιητής δεν κάνει τίποτε άλλο από το να γράφει την ιστορία του σώματός του. «Η Σάρκα είναι αυτό που στιχουργεί [...] η Σάρκα τον εαυτό της ιστορεί», σύμφωνα με τη δική του διατύπωση.

Μα όχι μόνο. Είναι και τα κορμιά των γυναικών που αγάπησε που επίσης γίνονται ποίηση σε αυτή την περίπτωση: «Σας έχω όλες με τον τρόπο μου φυλάξει, / στη Γλώσσα μου τα σώματά σας αποθέτοντας / ευλαβικά -κι αυτό η ύπατή μου Πράξη-, / στο ιδίωμά μου Ιστορία καταθέτοντας [...] από ένα τίποτα με έχετε ευλογήσει / χαρίζοντάς μου εν αγνοία σας ποιήματα».

Ο ποιητής επιλέγει ως πρόγονό του (αν βέβαια παραδεχτούμε ότι υπάρχει επιλογή σε αυτά τα πράγματα) τη μορφή του Ανακρέοντα, του αρχαίου λυρικού των συμποσίων και του έρωτα, για τον οποίο γράφει: «τραγούδησε με σάρκα φλογερή / μονότροπος ώς το βαθύ του γήρας / στην ιλαρή και τη γλυκιά του Ιωνική / τα λόγια της αγάπης και της πύρας. [...] Και αγάπησε. Αγάπησε πολύ / μαινόμενος με κάθε υπερβολή / τον Ερωτα τις Μούσες το Κρασί».

Οι λίγοι αυτοί στίχοι δίνουν τρία κύρια χαρακτηριστικά της ποιητικής γραφής του Θεοδόση Βολκώφ, σε αυτήν τουλάχιστον τη συλλογή του: πρώτον, περιέχονται ποιήματα αυστηρής μορφής, κυρίως σονέτα, δεύτερον, μοναδικό τους θέμα είναι ο έρωτας και, τρίτον, συχνές είναι οι αρχαιοελληνικής προέλευσης αναφορές αλλά και οι ανάλογοι ποιητικοί τρόποι.

Μπορεί ο έρωτας σε όλες του τις εκφάνσεις, απόλαυση και πάθος, μαρτύριο και λύτρωση, ποιητική έμπνευση και ποιητικό στόμωμα, σαρκικός και πνευματικός, ανεκπλήρωτος και χορτασμένος, να είναι το μοναδικό (αλλά πόσο πλούσιο) θέμα του Βολκώφ, ωστόσο ο ποιητής έχει οπωσδήποτε συνείδηση και της άλλης ζοφερής πραγματικότητας και με τα δικά του όπλα την αντιμάχεται.

Τα δύο «τρωικά» του ποιήματα (για τα ζευγάρια Εκτορας-Ανδρομάχη και Αχιλλέας-Πάτροκλος), στα οποία ο πόλεμος μαίνεται μεν, αλλά ο έρωτας και το τραγούδι φέρνουν τη γαλήνη και την αρμονία, είναι ενδεικτικά της διπλής πίστης του Βολκώφ στη δύναμη του έρωτα και της ποίησης. Η οποία μάλιστα είναι τόσο πιο εναργής όσο ο ποιητής δεν δίνει στο ποίημά του τη μορφή ιδεολογικής διακήρυξης, αλλά αφήνει τον ερωτόπαθο λυρισμό του να αναπτυχθεί χωρίς την ανάγκη για απολογία.