Ο ανθρώπινος έρωτας

«Εργο που διαπνέεται από το πνεύμα της δεκαετίας του ’60, προκάλεσε μια κοινωνία που δεν είχε ολοκληρώσει τη μετάβασή της από τον επαρχιώτικο συντηρητισμό στην ελευθεριότητα του σύγχρονου Αμστερνταμ».

Ετσι περιγράφει τα «Λουκούμια» του Γιαν Βόλκερς η νεκρολογία που δημοσιεύτηκε στον «Guardian» το 2007. Ο Βόλκερς έγινε αρχικά διάσημος ως γλύπτης, πριν αναδειχτεί ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς συγγραφείς της Ολλανδίας.

Το γνωστότερο έργο του, τα «Λουκούμια», ήταν μια εν μέρει αυτοβιογραφική αφήγηση για τη σχέση του με την Ανεμαρί Νάουτα.

Μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο από τον Πολ Βερχόφεν το 1973, στην πιο επιτυχημένη ολλανδική ταινία μέχρι σήμερα.

«Ζήσατε σκανδαλωδώς ευτυχισμένα και τώρα απλά έφτασε το τέλος». Αυτή είναι η σχέση του ζευγαριού στο βιβλίο, του Ερικ και της Ολγας, σύμφωνα με έναν ανώνυμο φίλο του ζευγαριού.

Ομοια με τον Βόλκερς, ο Ερικ είναι γλύπτης. Η Ολγα είναι κόρη ενός πλούσιου βιομηχάνου, καλομαθημένη, πανέμορφη, ατίθαση. Στην επιφάνεια η αφήγηση ακολουθεί τη δομή μιας δακρύβρεχτης ερωτικής ιστορίας, την οποία όμως ο συγγραφέας υποσκάπτει μέσα από τη βιτριολική εμμονή του στο σεξ.

Ο Ερικ ανακαλεί την ιστορία του χαμένου μεγάλου του έρωτα αρκετό καιρό αφότου η Ολγα τον εγκατέλειψε. Αποφεύγει να συναισθηματολογήσει, αντίθετα εστιάζει στη βαθιά επιθυμία που αισθάνεται για το υπέροχο σώμα της.

Ο έρωτάς τους είναι πρώτα από όλα σαρκικός. Βασίζεται στην ακατάπαυστη σεξουαλική τους δίψα, που αποτελεί το κρίσιμο υπόστρωμα για την όποια ψυχική τους ένωση.

Η ύλη των σωμάτων ανατρέπει τον υλισμό της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης. Η Ολγα εγκαταλείπει την αφθονία του πατρικού σαλονιού για χάρη της περιπετειώδους κλίνης του άπορου γλύπτη.

Η ζωώδης φύση του έρωτα τονίζεται από τα συχνά περάσματα από την ιστορία κάθε λογής θηλαστικών, πτηνών και ψαριών που το ζευγάρι υιοθετεί.

Από τη σταθερή παρουσία της γάτας τους, μέχρι μια αλεπού, ένα μικρό ποντίκι, αγριόπαπιες και γλάρους, όλα βρίσκουν καταφύγιο στο βρόμικο σπίτι του ζευγαριού, συνιστώντας αντίβαρο σε κάθε ιδέα για δική τους τεκνοποίηση.

Η σχέση τους διαλύεται τελικά έπειτα από την παρέμβαση της μητέρας της, επαναφέροντας την Ολγα στο περιβάλλον όπου είχε συνηθίσει.

Εχει κουραστεί από την ανέχεια της μποέμικης ζωής, εγκαταλείπει τον σύντροφό της και βρίσκει καταφύγιο σε νέους, πλούσιους συζύγους.

Κι όμως, όπως ανακαλύπτει ο Ερικ όταν την ξανασυναντάει έπειτα από καιρό, η απόφασή της να ακολουθήσει την οδό των ανέσεων αποδεικνύεται τοξική για την υπέροχη γυναίκα που είχε γνωρίσει.

Τα «Λουκούμια», στη ζωντανή μετάφραση της Ινώς Βαν Ντάικ-Μπαλτά, είναι ακόμα μια βουτιά των εκδόσεων Ποταμός στη δεκαετία του ’60.

Αν διαβαστεί παράλληλα με το «So long Marianne» για τη σχέση Λέοναρντ Κοέν-Μαριάνε Ιλέν στην Υδρα της δεκαετίας του ’60 αποκαλύπτει την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος.

Στο λυρικό, υπαρξιακό σύμπαν που υπαγορεύει το έργο του Κοέν ο Βόλκερς αντιπαραβάλλει την «απτή» ισχύ της σεξουαλικής πράξης. Δεν είναι τυχαίο ότι τα δύο βιβλία διαδραματίζονται την ίδια εποχή, στη δεκαετία του ’60, που ανήσυχοι νέοι αμφισβητούσαν κάθε κατεστημένη άποψη των γονιών τους.

Οι καλλιτέχνες ερωτεύονται τις μούσες τους, και μέσα από την επιθυμία τους προσπαθούν να δημιουργήσουν, αλλά και να διατηρήσουν την καθημερινότητά τους σε ισορροπία.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε στην Ολλανδία το 1969 και κουβαλάει ατόφια τα ερωτήματα του καιρού του, εκφράζοντάς τα με ύφος που θυμίζει Χένρι Μίλερ και Τσαρλς Μπουκόφσκι.

Η ερωτική πράξη ως θεμέλιο της αγάπης, η αμφισβήτηση του κυρίαρχου τρόπου ζωής, η απόρριψη του ρόλου της μητέρας από τις κόρες έρχονται στο προσκήνιο του βιβλίου του Βόλκερς.

Είναι μια κατάθεση για τον χαμένο έρωτά του, αλλά και μια πραγματεία για τη φύση του έρωτα, αναλύοντάς τον τόσο από την πλευρά των ενστίκτων που υπαγορεύουν τις συμπεριφορές όσο και μέσα από τη συμπόνια για τον άλλο και τον πόνο της απώλειας.

Διαβάζοντάς τα σήμερα, 36 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία τους, τα «Λουκούμια» είναι ένα τεκμήριο για την προσφορά της δεκαετίας του ’60 στην απελευθέρωση αισθημάτων και σωμάτων, που οδήγησε στην καλύτερη κατανόηση της ανθρώπινης φύσης.