Βάρκες στη στεριά

12 καλοκαιρινά διηγήματα

Επιμέλεια: Μισέλ Φάις

Το «Ανοιχτό Βιβλίο», για τρίτη συνεχή χρονιά, στεγάζει στις σελίδες του πρωτότυπα καλοκαιρινά διηγήματα. Δώδεκα συγγραφείς, διαφορετικής ηλικιακής κλίμακας, θεματικού άξονα και αφηγηματικής παλέτας έγραψαν ευσύνοπτες καλοκαιρινές ιστορίες.

Μ’ άλλα λόγια, έθεσαν στο κέντρο της μυθοπλασίας τους τη θερινή εμπειρία και μας έστειλαν κείμενα νοσταλγικά, περιπλανητικά, παιγνιώδη, ενδοσκοπικά, ανατρεπτικά ή αναστοχαστικά που θα μας συντροφεύουν όλο το φετινό καλοκαίρι. Για άλλη μια φορά το «Ανοιχτό Βιβλίο», εκτός από κριτική πυξίδα, προσφέρει και λογοτεχνική απόλαυση.

Mετά τους Α. Παπαντώνη, Δ. Παπαμάρκο, Μ. Ξυλούρη, Ν. Σεβαστάκη, Ν. Μάντη, Δ. Κούρτοβικ, Αλ. Πανσέληνο και Κ. Σωτηρίου, συνεχίζει ο Φαίδων Ταμβακάκης.

Διάβαζα το διήγημα του Σκαμπαρδώνη «Ο θαλάσσιος δαίμων», που αναφέρεται σε δύο φοιτητές στη Θεσσαλονίκη οι οποίοι κατασκευάζουν μία βάρκα με πανί σε ένα ψηλοτάβανο μισοεγκαταλειμμένο νεοκλασικό. Αρχισα τότε να θυμάμαι μία-μία τις βάρκες που είδα μακριά από το γιαλό όλα αυτά τα χρόνια. Ας ξεκινήσω από το δυόμισι μέτρων κλίνκερ που μου έφτιαξε ο Θανάσης για το ιστιοπλοϊκό και αράζει ανάποδα στο γκαράζ πάνω σε δύο λάστιχα. Κόντρα πλακέ θαλάσσης με εποξικό, οι πάγκοι μαονένιοι, από ξύλο κουρσεμένο από σουηδικό ναυπηγείο. Τα κουπιά ένα ποίημα, διχρωμία και το νερό επάνω τους γλιστράει σαν τις σταγόνες σε ηλιοκαμένο κορμί. Είναι εκεί δώδεκα χρόνια και περιμένει να ξανασαλπάρω στα σοβαρά.

Στο διπλανό οικόπεδο, είναι στη σχάρα του ένα σόλινγκ, έχει πάει και προ-ολυμπιακούς πριν από τέσσερις ολυμπιάδες. Ιδιοκτήτες του, δύο αδέλφια παλιοί πρωταθλητές, που έμπλεξαν με δημόσια έργα και δε σηκώνουν κεφάλι. Ούτε το χωράφι φροντίζουν που κάποτε έβγαζε μήλα, ελιές, λεμόνια, μέχρι φραμπουάζ και το καλοκαίρι τρομάζω μην αρπάξουν τα ξερόχορτα και γίνει πυροτέχνημα το αγωνιστικό σκαρί. Κατά τον Ιούλιο έστελναν ένα μηχάνημα να καθαρίζει, τώρα άφησαν δίπλα και μια BMW χωρίς πινακίδες.

Ακριβώς δίπλα, στις μεζονέτες, ο Ιάκωβος, ασφαλιστής, αλλά νησιώτης στην καταγωγή, από την Ανάφη, έφτιαχνε στο υπόγειο ένα καΐκι οκτώ μέτρα. Είχε ήδη τελειώσει μια μικρότερη βάρκα κωπήλατη, παραδοσιακή με αξιοπρόσεκτη μαστοριά.

Δούλευε τα βράδια όταν δεν κυνηγούσε τα συμβόλαια και μου έλεγε πως ψάχνει χώρο για να χτίσει ένα εικοσάμετρο καΐκι. Τον πήρα για τρελό πριν δω τη βάρκα του, αλλά μετά αναθεώρησα. Εδώ και λίγα χρόνια χώρισε, μένει πια μόνο η γυναίκα του με τα δύο παιδιά στη μεζονέτα, τα σκαριά του δεν ξέρω πού κρύβονται.

Απέναντί μου έμενε ακόμη, πριν από λίγους μήνες, ο Νίκος, επαγγελματίας ναυπηγός. Αυτός έφτιαχνε τα Πέρλα, πολυεστερικά ιστιοπλοϊκά των δύο ατόμων, κάτι σαν τα 470, όταν η Ελλάδα προσπαθούσε να παράγει αυτά που καταναλώνει.

Ο καπετάν Ντίνος, που τρέξαμε τόσους αγώνες μαζί, πριν ακόμη κι από τη «Θύελλα» είχε ξεκινήσει τα ταξίδια με ένα τέτοιο σκάφος. Ομως η επιχείρηση έκλεισε κι ο Νίκος έγινε εργολάβος διαμερισμάτων, η πολυκατοικία απέναντι είναι δικό του δημιούργημα, μέχρι που πέθανε κι αυτή η δουλειά. Στο γκαράζ είχε κρατήσει ένα από τα δικά του σκάφη στο τρέιλερ, μετά έφερε κι ένα μισοξεφούσκωτο φουσκωτό που έκλεινε το πέρασμα για τις αποθήκες. Τελευταία φορά τον είδα, αλλά δεν τον γνώρισα, να τον περπατάει μία Σλάβα νοσοκόμα γύρω στο τετράγωνο. Μετά σε οίκο ευγηρίας στην Κάτω Κηφισιά, τώρα σε άλλο ξύλινο σκαρί στο χώμα.

Ολα αυτά τα σκάφη στα τριακόσια υψόμετρο και δώδεκα ναυτικά μίλια από το γιαλό. Αν κατηφορίσουμε ώς την Πεύκη βρίσκουμε σε ένα μικρό διαμέρισμα τον Γιάννη με την ηθοποιό σύντροφο. Ο Γιάννης είχε από μικρός σχέση με τη θάλασσα, ιστιοπλοΐα, σερφ, ατέλειωτες ώρες στην παραλία. Οταν έκλεισε η δουλειά του πατέρα του, αποφάσισε να γίνει μαραγκός, έπιαναν τα χέρια του.

Εφτιαχνε έπιπλα, αρχικά για φίλους, ύστερα διεύρυνε το πελατολόγιο, αλλά όχι και την παραγωγή και παράλληλα άρχισε να κτίζει ξύλινα κανό και καγιάκ. Για δική του χρήση. Αν και πιο βαριά από τα μοντέρνα με τα ελαφρά υλικά, έχουν πολύ ωραία πλεύση και είναι όμορφα σαν έπιπλα, θες αμέσως να τα χαϊδέψεις, κι αν δεν σε κοιτάνε, να ακουμπήσεις τα χείλια σου στα πλαϊνά τους. Τα κατέβαζε παλιά στον Σχοινιά και έκανε βόλτες στην ακτή, δεν ξεμάκραινε.

Το πρώτο του, ωραίο κι αυτό, το χάρισε στο μπαράκι του Μωραΐτη όπου ακόμη μπορεί να το θαυμάσει κανείς, πλάι στο σκουριασμένο Ρέιντζ Ρόβερ που εξυπηρετεί σαν ζαρντινιέρα και μια σειρά από φοίνικες που γλίτωσαν από το ολέθριο έντομο «φαραώ».

Στο διαμέρισμα ο Γιάννης έχει ξεκινήσει ένα εξάμετρο καμπινάτο για μεγάλες κρουαζιέρες. Δεν ξέρω σε ποια φάση βρίσκεται, αλλά η γυναίκα του δεν μπορεί να κάνει κι αλλιώς, ξενοίκιασε το εργαστήριο, τώρα που οι δουλειές πάνε κατά διαόλου.

Δεν πρέπει να ξεχάσω τον πρύτανη, τον Θανάση, που ενώ οι γονείς του τον έστειλαν στη Βοστώνη για σπουδές οικονομικών, εκείνος πήγε σε σχολή καραβομαραγκών και κοντά στο ταλέντο και το μεράκι έβαλε και την επιστήμη.

Το πρώτο του σκαρί το έχτισε όταν υπηρετούσε στη Ναυτική Διοίκηση, στη ζούλα, στο Τουρκολίμανο. Γνώρισε μεγάλες δόξες το «Τζιβαέρι», στους αγώνες, και στις περιπέτειες στο Αιγαίο, μέχρι που πουλήθηκε και τσακίστηκε στην ξέρα της Λούτσας. Ο Θανάσης πρόλαβε κι έχτισε στην Καλαμάτα την «Καλλίπυγο», που γύρισε τον Γιώργο για δεύτερη φορά στον κόσμο, δυτικόστροφα.

Υστερα ο πατέρας του αρρώστησε, τον χρειάστηκαν στη δουλειά, ο πατέρας πέθανε και το εργοστάσιο κατάπιε τον Θανάση. Εκεί βρίσκεται σε ένα υπόστεγο και η πεντάμετρη βάρκα που είχε φτιάξει ο μάστορας γιος στον πατέρα, με πανί και κουπί, με την οποία έκανε βόλτες ο γέρος κι ευχαριστιόταν. Αλλες διακοπές δεν είχε κάνει ποτέ.

Μπορώ να θυμηθώ κι άλλες πολλές βάρκες που κρύβονται σε πόλεις και βουνά. Η Ελλάδα είναι γεμάτη. Θα βγουν άραγε ποτέ από τις κρυψώνες τους, όπως τα γερμανικά αποβατικά στον «Γρίφο των Ρηχάδων» του Τσάιλντερς που άρεσε τόσο στον Θανάση. Θα προλάβουν τον εχθρό χρόνο; Ισως αν γίνουν πλημμύρες σαν αυτές που φέρνουν οι μουσώνες στην Ασία, οι τυφώνες στην Ωκεανία και οι κυκλώνες στην Αμερική, αλλά τέτοιους καιρούς δεν βλέπουμε στα μέρη μας.

Ισως αν λιώσουν οι πάγοι της Αρκτικής και της Ανταρκτικής κι ανέβει η στάθμη, τότε θα ανοίξουν οι γκαραζόπορτες, θα ξεκολλήσουν από τις σχάρες και τα μπουντέλια και θα αρμενίσουν ελεύθερα, στη γαλήνια, ηλιόλουστη απεραντοσύνη και τότε θα ειρηνεύσουν οι βαρκάρηδες της στεριάς.

Τελευταίο βιβλίο του Φ. Ταμβακάκη είναι η νουβέλα «Αναπαλαίωση» (Εστία, 2015)