Το ρίσκο της ποίησης

Η πρώτη ποιητική συλλογή του Γιάννη Κοτσιφού είναι ό,τι ακριβώς θα έπρεπε να είναι μια πρώτη ποιητική συλλογή: η κοπιώδης και αγωνιώδης αλλά τελικά επιτυχής προσπάθεια διαμόρφωσης της προσωπικής ταυτότητας του ποιητή, πάνω στην οποία θα στηριχτεί κάθε επόμενη δημιουργική απόπειρα του ιδίου.

Οι δύο στίχοι του Διονύση Καψάλη που βάζει ο Κοτσιφός ως μότο του βιβλίου του, «και σπάει μέσα σου το φως / ήσουν εσύ και είσαι αυτός», δείχνουν προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση, της δύσκολης και καμιά φορά συντριπτικής (για να θυμηθούμε τον «Πόρφυρα» του Σολωμού) αποκάλυψης του εαυτού που επιχειρείται εδώ.

Οπως και το β´ πρόσωπο του ενικού αριθμού, που συναντάμε σε όλο το μάκρος της συλλογής, το οποίο σε καμία περίπτωση ωστόσο δεν απευθύνεται σε κάποιον συνομιλητή, αλλά επιστρέφει ως εσωτερικός μονόλογος στον ίδιο τον ποιητή, πλέκοντας αφηγήσεις, σε παρελθοντικό πάντα χρόνο, που καταλήγουν στην οικοδόμηση -διά της γραφής- μιας όσο το δυνατόν σταθερής ταυτότητας.

Οι ιστορίες που αφηγείται ο ποιητής (ή ίσως αναμασάει, όπως θα έλεγε ο ίδιος), «Να είναι η ασάφεια στα όρια του ανεκτού, η δόση του πόνου ζυγισμένη, να αντέχεται μουρμουριστά στ’ αυτί, κάποια μιζέρια μην τη φοβάσαι» συμβουλεύει εαυτόν, είναι ως επί το πλείστον ιστορίες ερωτικών, υπαρξιακών, επαγγελματικών και άλλων ματαιώσεων και διαψεύσεων, οι οποίες οριοθετούνται με πυκνά σήματα τόσο τοπικά όσο και κειμενικά.

Από τη μία είναι τα αεροδρόμια και τα ξενοδοχεία και οι δρόμοι της Ουρανούπολης και της Βιέννης, του Βερολίνου και της Λισαβόνας, της Βέροιας και της Θεσσαλονίκης· κι από την άλλη ο Σεφέρης και ο Σινόπουλος, ο Τρακλ, το Τραμ και οι αρχαίοι λυρικοί, η Αλεξιάς και ο Τσάτγουιν, κυρίως όμως ο Σεφέρης: «Είχες μαζί σου τον Σεφέρη - πάντα είχες μαζί σου τον Σεφέρη».

Απ’ αυτόν εξάλλου τον ποιητή κατάγεται, πιθανότατα, και ο οικείος και άμεσος τόνος της φωνής του Κοτσιφού και το κουβεντιαστό και ήρεμο ύφος του, από το οποίο απουσιάζει (δόξα τω Θεώ!) κάθε επίπλαστη ποιητικότητα και μελοδραματισμός. Απόδειξη ποιητικής ωριμότητας και κατόρθωμα σπάνιο στον καιρό μας, ιδίως από πρωτοεμφανιζόμενο ποιητή.

Αν τα εννέα πρώτα ποιήματα του «Πειρασμού της γραφής» αφηγούνται, όπως είδαμε, ιστορίες και σχηματίζουν έτσι μιαν ενότητα, το δέκατο πεζόμορφο ποίημα της συλλογής, με τίτλο «Το ξέπλυμα», κινείται στον ευρύ χώρο μεταξύ ποίησης, εξομολόγησης και, ίσως, δοκιμίου. Εδώ ο Γιάννης Κοτσιφός πιάνει να εξιστορήσει και να στοχαστεί, χωρίς το πρόσχημα μιας ιστορίας πια, τη διαδρομή που τον οδήγησε στη γραφή, αν και εκείνος προσπάθησε πεισματικά να μείνει «μακριά / Απ’ του χαρτιού τις διαδοχικές ενέδρες».

Το αλφάβητο που είχε στα χέρια του, το γυαλιστερό αλφάβητο ενός παιδιού φανατικού για γράμματα, το ξόδεψε, αισθάνεται ο ποιητής, με «τούτα τα ανυπόφορα, τα υποχρεωτικά, τα τετριμμένα», τα λογάκια στο ραδιόφωνο, τα τιτλάκια, τις λεζαντούλες, τα υπομνηματάκια, τις εισηγήσεις και τους χαιρετισμούς τού κάθε λογής βιοπορισμού.

Που όμως αποτελούσαν ταυτόχρονα τη δικαιολογία που για χρόνια επικαλούνταν ο Κοτσιφός, ώστε να μείνει μακριά από τη γραφή και από τον κίνδυνο να φτηνύνει και να ψευτίσει τη βιωμένη πραγματικότητά του και να παραχαράξει, αποκαλύπτοντάς τον, τον εσώτερο εαυτό του.

Τα ποιήματα του «Πειρασμού της γραφής» αποδεικνύουν, νομίζω, πως, ακόμα κι αν ο κίνδυνος είναι υπαρκτός για όποιον δοκιμάζεται στη γραφή, ο ποιητής δεν μπορεί τελικά παρά να πάρει το ρίσκο. Ο Κοτσιφός ευτυχώς για τους αναγνώστες το πήρε. «Ελα, μην τα γκρεμίζεις όλα τώρα, άσε τουλάχιστον τη στάχτη, ίσως κι εκείνο το τραυλά, έλα, αγωνίσου υπεύθυνα!», είναι η τελευταία φράση του βιβλίου. Προτροπή τόσο στον ίδιο τον ποιητή όσο και στον αναγνώστη του.