Τι μένει όταν πεθαίνει ένας ποιητής; Τα ποιήματα; η βιογραφία; οι αναμνήσεις που τον ανασυνθέτουν από οικεία στόματα; Γιατί αν η ποίηση είναι περιεχόμενο μαζί και έλλειψη, ποιος μας εγγυάται πως η αφαίρεση δεν θα συνεχιστεί μετά θάνατον μέχρι κάθε νόημα να χαθεί μαζί με τον βίο που το επιβεβαίωνε. Οι ποιητές επιβιώνουν μετά θάνατον με πολλούς τρόπους. Το μίσος είναι ένας από αυτούς.
Πριν από λίγες μέρες άγνωστοι βεβήλωσαν την αναθηματική πλάκα που έχει τοποθετηθεί στο σπίτι όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Μανώλης Αναγνωστάκης. Οι άγνωστοι άφησαν πίσω την υπογραφή τους. Σύμβολα που παραπέμπουν στην εθνικιστική οργάνωση «Ιερός λόχος».
Μια βεβήλωση ανάμεσα σε πολλές. Μαζί με αυτές στα εβραϊκά μνημεία. Μαζί με τις ακροδεξιές πράξεις μίσους, τα λιντσαρίσματα δημάρχων, την εισβολή σε θεατρικές παραστάσεις, την καταψήφιση του δημοτικού συμβουλίου της πόλης για εκδήλωση αφιερωμένη στον Μάρκο Μέσκο. Αλλωστε και ο φασισμός μια βεβήλωση είναι. Της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του κοινωνικού δεσμού. Δεν προκαλεί εντύπωση. Ούτε προκαλεί εντύπωση που κάτι τέτοιο συνέβη στη Θεσσαλονίκη.
Δεν ξέρω γιατί, αλλά η πρώτη σκέψη που μου ήρθε στο μυαλό όταν διάβασα τον τίτλο του ρεπορτάζ για τη βεβήλωση της αναθηματικής πλάκας του Αναγνωστάκη, ήταν πως στόχος των ακροδεξιών δεν ήταν ο αριστερός, αλλά ο ποιητής. Ακόμα και αν ξέρω πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Για κάποιον λόγο μού φάνηκε λογικό η ποίηση να προηγείται σε μίσος.
Θα μπορούσαμε εδώ να αφιερώσουμε ένα μεγάλο κομμάτι αναλύοντας τη σχέση φασισμού, ναζισμού και τέχνης. Να μιλήσουμε για τον ναζισμό ως σκοτεινή κατάληξη πτυχών του ρομαντικού κινήματος. Να αναφέρουμε τον Σελίν, τον Εζρα Πάουντ και τον Κνουτ Χάμσουν. Να αναρωτηθούμε αν η τέχνη εξημερώνει το μέσα ζώο, ή αν το ταΐζει, αν στέκει ανεξάρτητη αυτού ή αν μπορεί να υπάρξει με την ίδια άνεση όπως οπουδήποτε. Νομίζω, όμως, πως πριν θεωρητικολογήσουμε είναι καλό να δούμε πού βρισκόμαστε και ποιοι οι όροι.
Η Ακροδεξιά στην Ελλάδα του 2019 είναι ένα μείγμα πηχτού λούμπεν σκοταδισμού, οπαδικής πρακτικής και φασιστικών αντιλήψεων. Μια γέφυρα ανάμεσα στο γυμναστήριο και την εκκλησία, γέφυρα εμφατική σαν αντρική στύση σε μια αυστηρά αντρική κουλτούρα.
Ο σκόρπιος ακροδεξιός όχλος (που δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με τη Χρυσή Αυγή αλλά, ανεξάρτητα με το τι ψηφίζει, αποτελεί το σταθερό της ακροατήριο) παίρνει σχήμα και γίνεται μάζα μέσα από τη βία, την πράξη, την απλοϊκότητα του επιχειρήματος.
Η καταστροφή, η επιβολή και το μίσος (κυρίως αυτό) αποτελούν συγκολλητικές ουσίες μιας μάζας γεμάτης βεβαιότητες, γεμάτης καταφάσεις. Μια αυστηρά περιορισμένη λογική γεμάτη δόγμα, συμφωνία και ηθικολογία είναι η μόνη γλώσσα που μπορεί να μιλήσει. Οχι για να έρθει σε διάλογο, ούτε καν για να επικοινωνήσει. Αλλά αποκλειστικά για να επιβάλει.
Οι άναρθρες τάξεις των λούμπεν ουρλιαχτών αντιμετωπίζουν τον ποιητή σαν μια φαιδρή φιγούρα. Σαν κάποιον που αφιέρωσε τη ζωή του στο περιττό, αντί να κάνει μια δουλειά χρήσιμη στην κοινωνία (όπως το να καταδίδει Εβραίους και να μαχαιρώνει μετανάστες), σαν έναν περίεργο, απόμακρο που δεν κατάλαβε ποτέ το μεγαλείο του κοινά αποδεκτού, κάποιον που δεν δέχτηκε την αυταπόδεικτη μόνη αλήθεια.
Μέσα στο μεγαλείο της γεωμετρίας ο ποιητής στέκει αχτένιστος. Δεν ομολογεί τους λόγους της στάσης του και ακόμα περισσότερο δεν ζητάει συγγνώμη. Ο αποκλεισμός δεν τον αποκλείει. Η ανάγκη δεν τον αναγκάζει. Το μίσος των ουρλιαχτών του επιβεβαιώνει πως υπάρχει. Η ποίηση σε έναν άναρθρο κόσμο είναι μια πράξη αξιοπρέπειας.
Η βεβήλωση μιας αναθηματικής πλάκας ενός ποιητή ή η άρνηση να ακουστεί η ποίησή του σε μια εκδήλωση δεν μπορεί να σημαίνουν τίποτα άλλο από το γεγονός πως ο ποιητής παραμένει ζωντανός. Οχι μόνο ως ποίηση αλλά ακόμα περισσότερο ως ένταση, ως στίγμα και ως αλήθεια. Αυτό που μένει σε όλους εμάς είναι όχι να θρηνούμε για την απουσία του, αλλά να γιορτάζουμε τη μόνιμη παρουσία του.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας