Η ηλικία μέσα στην ηλικία

Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος

σκυμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·

Κ. Π. Καβάφης, Ο Γέρος

Ισως να μην υπήρξε ποτέ εποχή στην οποία η νεότητα να είναι τόσο υποχρεωτική. Δεν είναι μόνο ότι η ηλικία αυξάνει εντός ενός συστήματος που κωδικοποιεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες με βάση τη νεότητα. Την αποθέωσή της, τη συντήρησή της, την άφθαρτη ματαιοδοξία της.

Είναι ταυτόχρονα και αυτή η κάλπικη νεολαγνεία των τελευταίων ετών. Ενα συνονθύλευμα ενοχής, υποκρισίας, αυτό το «τι έχουμε κάνει εμείς οι μεγαλύτεροι στη νεολαία μας» που ζητάει άφεση αμαρτιών ακριβώς για να συνεχίσει να αμαρτάνει, ακριβώς για να επιβεβαιώσει πως η ανεργία, η μετανάστευση στο εξωτερικό, ο γενικότερος αποκλεισμός θα συνεχίσουν να υπάρχουν.

Ο νέος δεν είναι απλώς το πρώτο βήμα στην πορεία ενός ανθρώπου. Εχει γίνει το κέντρο της κλίμακας, η σταθερή αναφορά της κάθε ηλικίας, το μόνιμο σημείο απεύθυνσης. Ενας νέος εκτός ηλικίας και εκτός νεότητας, ένας νέος που κουβαλά την ηλικία σαν απλήρωτο χρέος. Που προσπαθεί να αποφύγει τη φθορά σε γυμναστήρια, πλαστικές, βαφές μαλλιών. Σε τρόπους και τόπους επιβεβαίωσης της μη χρονολογημένης ηλικίας του.

Σκέφτομαι στον αντίποδα αυτής της γερασμένης νεότητας τους ποιητές και τους συγγραφείς που έλαμψαν νωρίς. Τον Ρεμπό, τον Λοτρεαμόν, τον Ραϊμόν Ραντιγκέ. Αυτούς που πριν τα 20 είχαν ξεμπερδέψει με την Ιστορία και η Ιστορία ακόμη δεν έχει ξεμπερδέψει με αυτούς.

Τις περιπτώσεις αυτές όπου η νεότητα συναντά την ιδιοφυΐα δημιουργώντας μια σπάνια ομορφιά.

Πόσους ενέπνευσαν τα τρομερά παιδιά της λογοτεχνίας; Για πόσους έγιναν παράδειγμα υπέρβασης ή δυνατότητας; Ξεχνώντας μάλιστα πως ο λόγος που τους θαυμάζουμε είναι η τέχνη τους και όχι η ηλικία τους. Μεγαλώσαμε διαβάζοντάς τους, μεγαλώσαμε αγαπώντας τους. Μεγαλώσαμε.

Τελευταία σκέφτομαι πόσο πολύ μπορεί να εμπνεύσει ένα παράδειγμα διαφορετικό. Αυτό των συγγραφέων και καλλιτεχνών που ξεκίνησαν χωρίς ταλέντο. Αυτό των ποιητών που γνώριζαν πως αυτό που κάνουν δεν φτάνει στο επίπεδο που επιθυμούν. Αλλά συνέχισαν να γράφουν παρ' όλα αυτά. Συνέχισαν γιατί δεν γινόταν αλλιώς. Παρ' όλο που ο ίδιος τους ο εαυτός τούς απέρριπτε και τους απέτρεπε να εκδώσουν. Αλλά ταυτόχρονα τους απέτρεπε να σταματήσουν.

Ο Καβάφης αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Διαβάζοντας κανείς τα αποκηρυγμένα και μέρος από τα ανέκδοτα ποιήματα καταλαβαίνει τον μακρύ δρόμο που διέσχισε ο ποιητής. Ωστε να γίνει ποιητής.

Ο Καβάφης αναγνωρίζει το πρώτο του ποίημα («Τα τείχη») το 1897, σε ηλικία 34 ετών. Κάθε τι προηγούμενο διαγράφεται. Κάθε τι επόμενο θα περάσει από μια διαδικασία αντίστοιχης αφοσίωσης στη δουλειά, την επεξεργασία και την αυστηρή κρίση.

Αποτέλεσμα ήταν ο Καβάφης να γράψει ελάχιστα ποιήματα. Επίσης όμως να γράψει πολλά αριστουργήματα.

Ενα άλλο παράδειγμα είναι ο Ζοσέ Σαραμάγκου. Ο Σαραμάγκου έγινε γνωστός ως μυθιστοριογράφος στα 60 του με το τέταρτο μυθιστόρημά του, το «Χρονικό του μοναστηριού». Μέχρι τότε είχε δημοσιεύσει συλλογές με άρθρα, σκόρπια ποιήματα, μυθιστορήματα που αργότερα χάθηκαν ή αποκήρυξε ο ίδιος.

Σταδιακά άρχισε να εκδίδει ένα αριστούργημα ανά δύο χρόνια. Μέχρι τα 87 είχε γίνει ο σημαντικότερος συγγραφέας της εποχής του.

Ο Στίβεν Γουάλας δημοσίευσε τα σημαντικότερα ποιήματά του μετά την ηλικία των 50, ο Τσάντλερ δημοσίευσε τον «Μεγάλο ύπνο», το πρώτο του μυθιστόρημα, στην ηλικία των 44, ο Μπάροουζ το «Junky» στα 40 του, ο Μαρκήσιος ντε Σαντ τη «Ζιστίν» στα 47 του, ο Μπουκόφσκι παράτησε τη δουλειά του στο ταχυδρομείο ώστε να γίνει συγγραφέας στα 49 του.

Υπάρχει κάτι σε αυτή την αφοσίωση, υπάρχει κάτι σε αυτή την ανάγκη που αποκωδικοποιεί την ίδια τη σημασία της λογοτεχνίας. Την ίδια την ουσία τού γράφω και του διαβάζω.

Είναι η ηλικία μέσα στην ηλικία.

Το γήρας που επιμένει είναι η ίδια η νεότητα.

tsalapatis.blogspot.gr