Μπλε, κόκκινο, κίτρινο: ξεκινάμε από τα βασικά

Στο εξαιρετικό βιβλίο του Stephen G. Post, «Αξιοπρέπεια για τους βαθιά αμνήμονες συνανθρώπους μας. Πώς μπορούν να ανταποκριθούν οι φροντιστές στις δυσκολίες της νόσου Αλτσχάιμερ» (το οποίο παρουσιάστηκε στο προηγούμενο άρθρο), και στο πλαίσιο του εκεί σχολιασμού από τον συγγραφέα, καθηγητή ιατρικής και ερευνητή, της γενικώς πιθανής (κάτι το οποίο ισχύει απαράλλαχτα για όλους τους ανθρώπους) καλλιτεχνικής δημιουργικότητας όσων πάσχουν από τη συγκεκριμένη ληστρική νόσο (οι οποίοι/οποίες «Απολαμβάνουν τα καλλιτεχνικά προγράμματα, όπως απέδειξαν οι αμέτρητες εκθέσεις τέχνης σε κέντρα φροντίδας μνήμης»), αναφερόταν ως παράδειγμα η περίπτωση του Ολλανδοαμερικανού εικαστικού Willem de Kooning, ο οποίος «ζωγράφιζε τα δεκατρία από τα δεκατέσσερα τελευταία χρόνια του πάσχοντας πιθανόν από Αλτσχάιμερ. Αργότερα, το έργο του, το οποίο δημιούργησε ενώ ήταν βαθιά αμνήμων, εκτέθηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη». Ο Willem de Kooning, «τον οποίο συνόδευε η φήμη ότι τσακωνόταν μεθυσμένος», φαίνεται «ότι υπέφερε από πολύ άγχος. Οταν, όμως, διαγνώστηκε με άνοια, αποξενώθηκε από την οδύνη του και η τέχνη του έγινε ήρεμη και εξυψωτική. Τελικά, ξέχασε ότι ξεχνούσε με αποτέλεσμα να επικρατήσει η ειρήνη. Σίγουρα υπήρχαν και πάλι δύσκολες στιγμές, αλλά του άρεσε να ζωγραφίζει κι αυτό έκανε, με λίγη βοήθεια, επί χρόνια, έως ότου έφυγε».

Αν και ο προαναφερθείς δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στους 23 επώνυμους [επιπροσθέτως, δύο –εξ ου και ο αριθμός «25» στη φράση του εξώφυλλου: «Δημιούργησε τα δικά σου αριστουργήματα εμπνευσμένα από 25 καταπληκτικούς καλλιτέχνες» (και καλλιτέχνιδες, θα έπρεπε να γράφει)– από τα πρώτα δισέλιδα/κεφάλαια αναφέρονται, αφ’ ενός, στους/στις (ανώνυμους/ανώνυμες) δημιουργούς (ανάμεσά τους και παιδιά) των προϊστορικών σπηλαιογραφιών και, αφ’ ετέρου, στους αρχαίους Ρωμαίους (και στις αρχαίες Ρωμαίες, σύμφωνα με την απεικόνιση στο βιβλίο, γιατί όχι;) ψηφιδογράφους] καλλιτέχνες [εξ αυτών, 13 άνδρες και 10 (!) γυναίκες, αριθμός αναπάντεχα «υψηλός» για τον εικαστικό χώρο, αλλά και για τους περισσότερους χώρους, αφού οι θηλυκοί εκπρόσωποι σχεδόν πάντα υποσκελίζονται], των οποίων το έργο παρουσιάζεται στο ξεχωριστό, ως προς τη σύλληψη και την εκτέλεση, ανά χείρας βιβλίο, που υπόσχεται στο αναγνωστικό κοινό του (και το καθοδηγεί μέσω σχετικά απλών, επεξηγηματικά εικονοποιημένων δραστηριοτήτων σε) μια καλλιτεχνική μαθητεία, υπάρχουν, ωστόσο, ανάμεσά τους τουλάχιστον δύο περιπτώσεις που μοιάζουν στον προαναφερθέντα Willem de Kooning.

Η πρώτη είναι εκείνη της κωφάλαλης Αμερικανίδας γλύπτριας Τζούντιθ Σκοτ, πάσχουσας από το σύνδρομο Ντάουν, η οποία, στην ηλικία των 43 ετών, γοητεύτηκε από μια επίδειξη γλυπτικής «με ίνες» και έκτοτε, κατά τη δεκαετία του 1980, άρχισε να ασχολείται «μανιωδώς» με την περιτύλιξη αντικειμένων πάσης φύσεως, ακόμη και του κεφαλιού της, με ποικίλα υλικά· «σήμερα, βλέπει κανείς τα γλυπτά της σε μουσεία και γκαλερί σε όλο τον κόσμο». Η δεύτερη είναι η περίπτωση της Γιαπωνέζας Γιαγιόϊ Κουσάμα, η οποία εκδήλωσε από παιδί μια εμμονή με τις τελείες, δηλαδή τις βούλες, τα πουά, τα οποία κατέληξαν να καλύπτουν όλες τις εικαστικές εγκαταστάσεις της, ακόμη και τα ρούχα της· οι δημιουργίες της τη βοηθούσαν να αντιμετωπίζει τις ψευδαισθήσεις (άκουγε, επί παραδείγματι, τα λουλούδια να της μιλούν και αυτό την τρόμαζε) από τις οποίες υπέφερε.

Ανάμεσα στις/στους 23 δημιουργούς, των οποίων το έργο προσφέρεται εδώ για γνωριμία και μελέτη, υπάρχουν και μέγιστες προσωπικότητες, όπως οι Λεονάρντο ντα Βίντσι, Κλοντ Μονέ, Βίνσεντ βαν Γκογκ, Ανρί Ματίς, Πάμπλο Πικάσο, Σαλβαδόρ Νταλί, Φρίντα Κάλο· ωστόσο, είναι φανερό πως η επιλογή των παρουσιαζόμενων έργων και των δημιουργών τους έγινε με κριτήριο τη συγκέντρωση και τον «δειγματισμό» ποικίλων τεχνικών και τεχνοτροπιών από διαφορετικά μέρη της υφηλίου. Πράγματι, είναι πολύ ευχάριστο το ξάφνιασμα όταν ανακαλύπτεις τις εκτυπωμένες, έγχρωμες ξυλογραφίες με τις τόσες λεπτομέρειες τοπίων, φτιαγμένες πριν από σχεδόν 200 χρόνια από τον Ιάπωνα χαράκτη Κατσουσίκα Γιοκουσάι ή τις δουλεμένες και από τις τέσσερις πλευρές με τη «ζωγραφική του σταξίματος» συνθέσεις της «πρώτης διδάξασας» Ουκρανής Τζάνετ Σόμπελ, η οποία μετακόμισε στις ΗΠΑ στις αρχές τού 20ού αιώνα και προηγήθηκε του Τζάκσον Πόλοκ, ο οποίος είδε το έργο της και ενθουσιάστηκε με την τεχνική της. Παραπλήσια επίδραση είχε το έργο του πουαντιγιστή Ζορζ Σερά στη Βρετανίδα Μπρίτζετ Ρίλεϊ η οποία, όπως και εκείνος, ενδιαφερόταν για το πώς αντιλαμβάνονται τα μάτια των ανθρώπων το χρώμα και τα σχήματα. Η «οπτική τέχνη» της Μπρίτζετ Ρίλεϊ, που δημιουργεί οφθαλμαπάτες, συστεγάζεται σε τούτο το βιβλίο με τα «μπατίκ» της Εμιλι Κέιμ Νογουόρι, από τις σημαντικότερες Αβορίγινες καλλιτέχνιδες της Αυστραλίας, με τις περφόρμανς μέσω «εξαφανιζόμενων» καμουφλάζ του Κινέζου Λίου Μπόλιν, πιο γνωστού ως «αόρατου ανθρώπου», με τις («κυριολεκτικές») «τοιχογραφίες» της Νοτιοαφρικανής Εστερ Μαχλάνγκου, από τη φυλή Εν-ντεμπέλε, όπου υπάρχει πολύχρονη παράδοση διακόσμησης του εξωτερικού των σπιτιών, αλλά και με τις ντανταϊστικές εκθέσεις σε γκαλερί, όπως και με τις αντίστοιχες θορυβώδεις παραστάσεις και τις αλλόκοτες απαγγελίες ποιημάτων άνευ νοήματος του Γερμανού Ούγκο Μπαλ και των υπόλοιπων θαμώνων του καφέ «Καμπαρέ Βολτέρ» της Ζυρίχης, κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα.

Εκτός των προαναφερθεισών 25 δισέλιδων Ενοτήτων τού ανά χείρας βιβλίου, υπάρχουν και τέσσερα Εισαγωγικά κεφάλαια με γενικές πληροφορίες, ανάμεσα στις οποίες βρίσκονται και τα σχετικά με τον «τροχό των χρωμάτων». Σε ετούτον υπάρχουν έξι χρώματα· τα τρία βασικά κόκκινο, κίτρινο, μπλε και τρία παράγωγα πορτοκαλί, πράσινο, μοβ, τα οποία φτιάχνονται με την ανάμειξη δύο εκ των βασικών· τα χρώματα που είναι τοποθετημένα απέναντι το ένα από το άλλο είναι τα συμπληρωματικά, που δείχνουν όμορφα δίπλα δίπλα διότι αλληλοαναδεικνύονται: κόκκινο-πράσινο, μπλε-πορτοκαλί, κίτρινο-μοβ. Να τι συνδέει τον Ζορζ Σερά με την Εμιλι Κέιμ Νογουόρι!