Ενα νουάρ που ανατρέπει τον... εαυτό του

Το «ΨΥΧ» (2000), που θα προσφέρει η «Εφημερίδα των Συντακτών» στους αναγνώστες της το επόμενο Σάββατο (24/8), ήταν το πέμπτο κατά σειρά μυθιστόρημα στην εργογραφία του Λένου Χρηστίδη, αλλά και το πρώτο του αστυνομικό. Μάλλον κατ’ επίφαση αστυνομικό, μια που αυτός ο ιδιοσυστασιακός συγγραφέας, ένας Ελληνας «μπίτνικ» αρκούντως δηλητηριώδης και εύστοχος σε ένα ολόδικό του είδος πολιτικο-κοινωνικής σάτιρας, δεν απαρνείται κι εδώ τον εαυτό του. Αντίθετα, χτίζει τον σκελετό ενός νουάρ με όλα τα συστατικά (με έναν σκληροτράχηλο ιδιωτικό ντετέκτιβ με έφεση στο αλκοόλ, δύο femmes fatales και έναν μυστηριώδη δολοφόνο κι επιστολογράφο) για να μας τραβήξει στην πορεία το χαλί –κι ο ίδιος να γελάσει πιθανότατα και μ’ εμάς και με τους ήρωές του και πρωτίστως με τον εαυτό του.

Η πλοκή καταρχάς: «Ο Απόστολος Ταυ υπηρετεί ευσυνείδητα το αρχαιότερο επάγγελμα. Είναι ντετέκτιβ. Και κάνει ό,τι μπορεί. Αντιμετωπίζει ψυχοπαθείς δολοφόνους, συνωμοσίες κατά των νόμων της Θερμοδυναμικής, ηθικά διλήμματα, σατανικούς επιχειρηματίες, λατινικά αποφθέγματα, CD με νέους τραγουδοποιούς, ετοιμοθάνατα φυτά, μαύρα ντεκολτέ, αντισυνταγματικά μοιρογνωμόνια, διευθυντές παραγωγής, μπάτσους, μπράβους, φωτιστικές Καρυάτιδες, ξημερώματα, παγάκια και σκόνη. Και κάνει ό,τι μπορεί. Χωρίς λεφτά, χωρίς γυναίκα, χωρίς ηθικό, χωρίς τηλεκοντρόλ. Μέσα σε ύποπτες σκιές και σκοτεινά σοκάκια, πίσω από τακούνια και ξύλινα πατώματα, κάτω από το βλέμμα της πόλης. Είναι σχεδόν έκπληκτος. Και κάνει ό,τι μπορεί».

Ο Απόστολος Ταυ είναι λοιπόν ο σκληροτράχηλος ιδιωτικός ντετέκτιβ και ο φορέας της πρωτοπρόσωπης αφήγησης του Χρηστίδη στο «ΨΥΧ». Μια τηλεπαρουσιάστρια, η –ξανθιά φυσικά– Μαρίνα Στράτου αναζητά εσπευσμένα τη βοήθειά του. Είναι τρομοκρατημένη: έχει λάβει επιστολή από έναν serial killer που απάγει και δολοφονεί τηλεπερσόνες, αφού πρώτα τις προειδοποιήσει με σειρά από ακατανόητα σημειώματα. Την ίδια εποχή ο Ταυ ερευνά μία υπόθεση δολοφονίας κατά παραγγελία μιας κυρίας της καλής κοινωνίας. Στην πορεία στους ήρωες της ιστορίας θα προστεθεί κι ένας απελπισμένος Πολωνός μετανάστης που θα επιδιώξει να αυτοκτονήσει σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση. Αλλωστε ό,τι υπάρχει στο φόντο του σατιρικού νεονουάρ του Χρηστίδη είναι ένα από τα θέματα στα οποία του αρέσει να εξασκεί τη «σκοποβολή» της ανελέητης σάτιράς του: τα παρασκήνια της ελληνικής σόου μπιζ και τα φιλόδοξα τηλεοπτικά σόου, όπως αυτό που επινοεί κι εδώ, το «Κολοσέουμ».

Δύο είναι οι «φωνές» του μυθιστορήματος: αυτή του Απόστολου Ταυ που –όπως ήδη είπαμε– κρατά τον ρόλο του πρωτοπρόσωπου αφηγητή και αυτή του δολοφόνου-επιστολογράφου. Εξυπακούεται ότι η μυθιστορηματική αφήγηση κρύβει ένα σωρό ανατροπές. Μάλλον αυτές επιδιώκει άλλωστε πρωτίστως ο κατεξοχήν... «ανατροπέας» Λένος Χρηστίδης. Χιούμορ, σαρκασμός, σάτιρα της ευδαιμονικής επίφασης των 90s και 00s και του επιδεικτικού νεοελληνικού νεοπλουτισμού, ελεύθερη γραφή και χωρίς καμία σοβαροφάνεια ήταν εξαρχής τα συγγραφικά χαρακτηριστικά αυτού του τύπου που λάτρεψε η νέα γενιά. Και που συνεχίζει να ανακαλύπτει και να λατρεύει γι’ αυτή την αντισυμβατικότητα και την πολύ σύγχρονη κι ακομπλεξάριστη γλώσσα που χαρακτηρίζει τόσο τον ίδιο όσο και τα γραπτά του. Διότι δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι φέτος οι σπουδαστές σχολής Θεατρολογίας της Θεσσαλονίκης ανέβασαν τα «Χαστουκόψαρα» (1997, Καστανιώτης) σε στιλ «Γουές Αντερσον». Ή ότι μια νεανική θεατρική ομάδα στη Νίσυρο ανέβασε την «Εκδρομή», το γραμμένο μετά την πολιτικο-οικονομική κρίση θεατρικό του, το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε το 2023 στο Θέατρο Αλφα – Ληναίος - Φωτίου σε σκηνοθεσία Θανάση Μεγαλόπουλου.

Εχοντας «καταγωγική» σχέση και με το θέατρο και το σινεμά, ο γιος του Μηνά Χρηστίδη και της Ντόρας Γιαννακοπούλου έχει άλλωστε στο ενεργητικό του κι άλλες πολλές παραστάσεις: τη σεζόν 1995-97 το Εθνικό Θέατρο είχε ανεβάσει σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή την περίφημη «Ωραία Φάση» που έκανε γνωστό τον Λένο Χρηστίδη και σε όσους δεν τον είχαν ανακαλύψει μέχρι τότε, από το πρώτο-πρώτο του μυθιστόρημα το «Bororo». Ακολούθησαν τη σεζόν 1999-2000 οι «Δυο Θεοί» από το Θέατρο του Νέου Κόσμου, σε συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Αυτό το τελευταίο τού χάρισε και το Βραβείο Δραματουργίας Καρόλου Κουν το 2001. Και μετά: το δικό του «Amazing Thailand» («Ωραία Ταϊλάνδη») ανέβηκε στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, σε σκηνοθεσία Πέρη Μιχαηλίδη (2005) και το γραμμένο για εφηβικό κοινό κατά παραγγελία της ομάδας Grasshopper και σε συνεργασία με μαθητές του 14ου Λυκείου Περιστερίου «Τρένο» ανέβηκε στη Στέγη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Βγενοπούλου (το 2013, όταν κυκλοφόρησε και σε βιβλίο).

Τα όρια της δραματουργίας και της μυθιστοριογραφίας είναι βέβαια πάντα δυσδιάκριτα στον Χρηστίδη: ακόμα και όσα βιβλία του ξεκίνησαν την καριέρα τους ως αμιγή μυθιστορήματα μπορούν να ανέβουν στη σκηνή, με ελάχιστες δραματουργικές παρεμβάσεις. Πέρα απ’ όσα αναφέρθηκαν, από τις εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορούν ακόμα τα: Η μελαμψή παρθένος (2014), Μόνολογκ (2008), Ο τυχερός αριθμός του δόκτορος Μπου (2006), Λοστρέ (2003), Διακοπές στη Χέλλαντ (2001), Ο τυχερός αριθμός του δόκτορος Μπου (1998).

«Είναι αυτοβιογραφικά τα βιβλία σου;» τον είχε ρωτήσει το 2012 η Παυλίνα Εξαδάχτυλου σε μία από τις σπανιότατες συνεντεύξεις που έδωσε εκείνος για τη Lifo. «Ολα τα βιβλία μου είναι αυτοβιογραφικά. Από κει και πέρα ο καθένας, αναλόγως τι θέλει να βγάλει προς τα έξω, κρύβει τον εαυτό του ή τον εκθέτει τελείως», απάντησε ο Χρηστίδης. Και στην ερώτηση: «Εχεις σκεφτεί ποτέ ποιοι σε διαβάζουν; Ξέρω ανθρώπους που σε διαβάζουν φανατικά και σε θεωρούν μέλος της παρέας τους, πώς σου φαίνεται αυτό;» απάντησε μεταξύ άλλων: «Δεν έχω σκεφτεί ποιοι είναι οι αναγνώστες μου, αλλά τώρα με το ίντερνετ έχεις πιο ξεκάθαρη εικόνα. Πέτυχα μια συζήτηση σε κάποιο blog με χεβιμεταλάδες που σχολίαζαν τα βιβλία μου και την έσωσα, γιατί με χαρακτήριζαν χέβι μέταλ!».

Χέβι μέταλ, ροκ εν ρολ, «αναρχικός» ή μπίτνικ, ο Λένος Χρηστίδης είναι μία κατηγορία από μόνος του. Ιδιοσυστασιακός, μανιακός για τα ταξίδια, ειδικά εκτός Ευρώπης, στην Ασία που συχνά τον ενέπνευσε, άνθρωπος που αποφεύγει τα φώτα της δημοσιότητας (εξ ου και οι μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού συνεντεύξεις που έχει δώσει κατά καιρούς), ζει τα τελευταία χρόνια στην Επίδαυρο. Εγκατέλειψε την Αθήνα για χάρη του παιδιού του και μιας καλύτερης ποιότητας ζωής; Προφανώς. Αλλά ίσως είναι και γιατί στα αγαπημένα του Εξάρχεια εσχάτως «ενδημούν» κυρίως αστυνόμοι και ασφυκτικές περιφράξεις κι ο Χρηστίδης δεν αντέχει τους περιορισμούς, έτσι κι αλλιώς.