Σε μια περίοδο γεμάτη ερμητική κουλτούρα όταν, όπως γράφει ο ίδιος, «η ιταλική πρόζα ήταν μια κουραστική συζήτηση με τον εαυτό της και η ποίηση μια θλιβερή σιωπή», ο Παβέζε παίρνει έναν δρόμο ξεκάθαρα αντίθετο: εκείνον της ποίησης-διήγησης που αναπτύσσεται σε πλατιούς αφηγηματικούς ρυθμούς, χρησιμοποιεί διαλογικούς τόνους, δίνει τη θέση της σ’ έναν κόσμο ζωντανό και πολύβουο -τις ταβέρνες, την εξοχή, τους δρόμους της πόλης, την εξαθλιωμένη περιφέρεια-, εμπεριέχει μια κάποια πολεμική πολιτική και σπάει οριστικά το κλίμα απομόνωσης της σύγχρονης ποίησης.
«Δυσκολία της τέχνης: να αποδώσεις ως έκπληξη πράγματα γνωστά. Αν δεν ήταν γνωστά δεν θα ενδιαφερόσουν τόσο να τα πραγματευτείς έτσι ώστε να εκπλήσσουν.
Ευτυχία της τέχνης: να διαπιστώνεις ότι ο τρόπος της ζωής σου μπορεί να αποτελέσει νόμο ενός τρόπου έκφρασης».
Αλλά αυτές οι σταθερές αλήθειες που φαίνεται να δίνουν μια ρεαλιστική και νέα διάσταση στην ποίηση του Παβέζε, πρέπει να εξεταστούν με μεγάλη προσοχή. Υπάρχει μια αξιοσημείωτη διαφοροποίηση στα αποτελέσματα, που οφείλεται στην αδιάκοπη έρευνα των δυνατοτήτων του, αλλά μια κατάληξη μας φαίνεται νόμιμη: στα πιο ευτυχή λυρικά κομμάτια, ο Παβέζε προχωρεί πέρα από το νατουραλιστικό δεδομένο και οι λόφοι, η εξοχή, οι δρόμοι της περιφέρειας γίνονται απλά εργαλεία, σημεία αφετηρίας. Από εδώ η σύνθεση επιστρέφει στο εγώ.
«Θέμα ενός έργου τέχνης δεν μπορεί να είναι μια αλήθεια, μια έννοια, ένα ντοκουμέντο κ.λπ., παρά πάντοτε ένας μύθος μόνο. Από τον μύθο αμέσως στην ποίηση, χωρίς να περάσεις μέσα από τη θεωρία ή την πράξη».
Η μοναξιά του Παβέζε, αν και είναι καθαρά παρακμιακής προέλευσης, έχει ένα τραγικό στοιχείο που έλειπε από τα παραδειγματικά λογοτεχνικά κείμενα της εποχής. Αυτή η μοναξιά είναι η τραγική αδυναμία για τη ζωή, σαν ένα καυτό πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί και να λυθεί:
«Ολο το πρόβλημα της ζωής είναι επομένως το εξής: πώς θα σπάσεις τη μοναξιά σου, πώς θα επικοινωνήσεις με τους άλλους».
Ολη η ζωή του Παβέζε διακρίνεται από αυτή την αναζήτηση, που όμως δεν φτάνει στην πραγμάτωση και καταλήγει στην τραγική ομολογία της αποτυχίας.
«Οι αυτοκτονίες είναι δειλές ανθρωποκτονίες. Μαζοχισμός αντί για σαδισμό».
*Ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
Καπνιστές χαρτιού
Με οδήγησε ν’ ακούσω την ορχήστρα του. Κάθεται σε μια γωνιά
και φέρνει στο στόμα το κλαρινέτο. Αρχίζει ένας διαβολεμένος σαματάς.
Οξω, ο άνεμος που λυσσομανάει και τα χαστούκια της βροχής,
ανάμεσα στις αστραπές, κάνουν να κόβεται το φως,
κάθε πέντε λεπτά. Στο σκοτάδι, τα πρόσωπα τεντωμένα
να παίξουν από μνήμης προσπαθούν
κάτι χορευτικό. Δραστήριος ο φουκαράς ο φίλος,
όλους τους διευθύνει, απ’ το βάθος. Και το κλαρινέτο συστρέφεται,
στο πανδαιμόνιο κυριαρχεί, ανοίγει χώρο, ξεσπάει
σε μια μοναχική ψυχή, σε μια στεγνή σιωπή.
Τούτα τα φτωχά χάλκινα πολύ συχνά τα τσαλακώνουν:
ροζιασμένα τα χέρια που σφίγγουνε τα πλήκτρα
και τα μέτωπα - που πεισματάρικα γερμένα δε λεν να σηκωθούνε.
Κακόμοιρο βασανισμένο αίμα, εξαντλημένο
από τους τόσους κόπους, ακούγεται το μουγκρητό σου
μες στις νότες κι ο φίλος την ορχήστρα με κόπο διευθύνει,
αυτός που σκλήραιναν τα χέρια του χτυπώντας τη βαριά του,
σπρώχνοντας τη ροκάνα, βγάζοντας με το ζόρι το ψωμί του.
(Μετάφραση Φ.Γκ.)
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας