Η λεγόμενη «γυναικεία γραφή» στην ποίηση επανέρχεται τελευταία πολύ συχνά στο προσκήνιο και στον λογοτεχνικό διάλογο, με την κάθε φωνή να προβάλλει πάνω της εν είδει στενού κορσέ τις ήδη έτοιμες θεωρήσεις και απόψεις της. Από τη μία συντηρητικοί κύκλοι (συχνότατα δε ανδρών κριτικών) επιχειρούν να πατρονάρουν και να κανοναρχήσουν το πεδίο, ενώ από την άλλη δεκάδες βραχύβιες μετανεωτερικές συλλογικότητες επιχειρούν να μονοπωλήσουν η καθεμία για λογαριασμό της την όλη ερμηνεία του φαινομένου.
Υποτίμηση της γυναίκας δημιουργού, προγραμματική «μάχη των φύλων» και σχεδόν πλήρης εγκατάλειψη της έμμετρης φόρμας ιδιαίτερα στις νέες ηλικίες γυναικών ποιητριών αποτελούν ορισμένους από τους παράγοντες που συναπαρτίζουν μια εξίσωση δύσκολη και πολυεπίπεδη. Σε μια πραγματικότητα, ωστόσο, της διαρκούς κίνησης και των μυριάδων επιμέρους «τώρα» που εναλλάσσονται συνεχώς, τι έχουν, άραγε, να πουν οι ίδιες οι γυναίκες ερευνήτριες για το ποιητικό παρελθόν τους και ποια είναι η θέση των παλαιότερων έμμετρων γυναικών ποιητριών έπειτα από έναν αιώνα «κυριαρχίας» του μοντερνισμού και του ελεύθερου στίχου;
Στην ανθολογία Η χαμηλόφωνη τόλμη παίρνουν τον λόγο συμμετέχοντας στον παραπάνω διάλογο έξι γυναίκες φιλόλογοι, οι οποίες, σε ώριμη και κατασταλαγμένη περίοδο της ζωής τους, λαμβάνουν την απόφαση να ανθολογήσουν και να διατρέξουν τη ζωή και το έργο έξι λυρικών γυναικών ποιητριών του 20ού αιώνα. Οι γυναίκες φιλόλογοι Ασπασία Γκιόκα, Ζωή Κατσιαμπούρα, Τασούλα Καραγεωργίου, Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη, Χρύσα Ευστ. Αλεξοπούλου και Ανθούλα Δανιήλ ανθολογούν τις ποιήτριες Ελένη Λάμαρη, Μαρία Πολυδούρη, Αιμιλία Δάφνη, Μυρτιώτισσα, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη και Κλεαρέτη Δίπλα-Μαλάμου, άλλες εξ αυτών πασίγνωστες άλλες σχεδόν λησμονημένες, με συνδετικό τους κρίκο τόσο την ακατάπαυστα έμμετρη φύση της γραφής τους όσο και την ικανότητα της τελευταίας να μιλήσει για πληθώρα θεματικών, να τέρψει και, ταυτόχρονα, να προβληματίσει σε κατευθύνσεις κοινωνικές και υπαρξιακές, εθνικές, ακόμα και ταξικές.
Χαρακτηριστικό της εσφαλμένης και ανδροκρατικής ώς τώρα θέασης του ποιητικού «κανόνα» είναι το γεγονός ότι τρεις εκ των ποιητριών αυτών έχουν μείνει στη μνήμη ως σχετιζόμενες με τον Κώστα Καρυωτάκη (η Πολυδούρη ως βραχύβια σύντροφός του και οι Δίπλα-Μαλάμου και Λάμαρη ως αναφερόμενες στα ποιήματά του) κι όχι εξαιτίας του ίδιου και αυθύπαρκτου έργου τους. Στην ανθολόγηση αυτή, ωστόσο, το βάρος δεν θα πέσει στο στείρο βιογραφισμό, αλλά θα δοθεί έμφαση στην ίδια τη δημιουργική πορεία των έξι έμμετρων ποιητριών μέσα στον χρόνο, στις μεταπτώσεις της ζωής τους και στις αλλαγές κι εξελίξεις της γραφής τους που οι παραπάνω μετατοπίσεις αντανακλούν.
Ετσι, θα μπορέσουμε να εστιάσουμε, μέσα από τις κατευθύνσεις που οι έξι μελετήτριες θα δώσουν, στη Μαρία Πολυδούρη πέρα απ’ τον Καρυωτάκη, στις περιπλανήσεις της σύντομης ζωής της και στην πλούσια εικονοποιία της γραφής της, στη Μυρτιώτισσα του θεάτρου, των ερώτων αλλά και των πληγών της ζωής που αντανακλώνται και στη σωματική και θηλυκή της ποίηση, στη συγκινητική βραχύβια πορεία της Ελένης Λάμαρη και τη σύζευξη προσωπικού - εθνικού στα ποιήματά της, στη λόγια και μετρημένη ζωή και τη βαθύτατα υπαρξιακή γραφή της Αιμιλίας Δάφνη, στη σταθερά κοινωνική ματιά της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη (που έχει γράψει, εκτός των άλλων και τον Υμνο του ΕΛΑΣ), καθώς και στην εναλλαγή προσωπείων στο έργο της Κλεαρέτης Δίπλα-Μαλάμου, με κοινωνική δράση υπέρ των διωκόμενων απ’ το μετεμφυλιακό καθεστώς καλλιτεχνών, ενδεχομένως και της πιο αδικημένης εκ των έξι ποιητριών από την Ιστορία.
Παράλληλα, μια πολύ χορταστική ανθολόγηση θα ολοκληρώσει την παρουσίαση της καθεμιάς από τις αναφερόμενες δημιουργούς, καθιστώντας το βιβλίο όχι μόνο οικονομικά συμφέρον (μια και συμπυκνώνει δίχως να γίνεται επιφανειακό έξι αυθύπαρκτες δουλειές σε μία), αλλά και έκδοση αναφοράς ως προς την έμμετρη γυναικεία ποίηση του περασμένου και πολυτάραχου αιώνα, μια έκδοση αναφοράς που ο κανονικός ποιητικός λόγος αναμφίβολα είχε εδώ και καιρό ανάγκη.
Η ανθολογία Η χαμηλόφωνη τόλμη αποτελεί ένα εγχείρημα κυριολεκτικά τολμηρό, μια και δεν διστάζει σε έναν καιρό αντιλυρικό υπό την κυριαρχία μιας ποίησης πεζολογικής και μονότονης να φέρει ξανά στο προσκήνιο τις δημιουργούς εκείνες που, παρά τις διαφορετικές αφετηρίες τους και την εναλλακτική εξέλιξη της φωνής τους, κόμισαν η καθεμιά το δικό της λιθαράκι στην ιδιότυπη αλυσίδα του λυρισμού που περνά από γενιά σε γενιά και διατρέχει τις επικαιρικές κι εφήμερες αλλαγές του ποιητικού επιστητού.
Σίγουρα οι ποιήτριες που ανθολογούνται δεν έχουν όλες το ίδιο βάρος, ασφαλώς θα μπορούσαν να βρίσκονται εναλλακτικά στις σελίδες της ανθολογίας μερικά ονόματα έμμετρων ποιητριών που ακόμα περιμένουν να ανακαλυφθούν εκ νέου, σαφέστατα θα μπορούσαν και ορισμένα τυπογραφικά μικρολαθάκια να έχουν προσεχτεί περισσότερο. Ακόμα κι έτσι, εντούτοις, οι σημερινοί/-ές αναγνώστες και αναγνώστριες όχι μόνο δεν θα βαρεθούν από την ποίηση μιας άλλης εποχής, αλλά αντιθέτως θα μπολιαστούν με μια πληθώρα θεματικών, θα διατρέξουν έξι κατατοπιστικές εισαγωγές και θα μπορέσουν να εντρυφήσουν σε μια χορταστική ανθολόγηση. Μακάρι να διαδραματίσει, λοιπόν, η ανθολογία αυτή κομβικό και τολμηρό ρόλο ως προς τη σύγχρονη γυναικεία γραφή στον διαρκή και ασταμάτητο διάλογο για το παρόν και το μέλλον της…
*Φιλόλογος - Ποιητής/Πεζογράφος
—
Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο smatzorou @efsyn.gr
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας