Βουτιά σε μια θεαματική εναλλακτική πραγματικότητα

Το πρωτοποριακό Μουσείο Moco, δίπλα ακριβώς στο υπέροχης αρχιτεκτονικής Μουσείο Βαν Γκογκ στην πολύβουη λόγω πλήθους κόσμου πλατεία Μουσείων του Αμστερνταμ, είναι ένα διαμάντι της σύγχρονης τέχνης. Το πρόσφατα ανακαινισμένο εντυπωσιακό τούβλινο αρχοντικό Alsberg στις μόνιμες συλλογές του φιλοξενεί έργα των Πικάσο, Κουνς, Χιρστ, Μπασκιά, Λιχτενστάιν, Κουσάμα και πολλών νεότερων ελπιδοφόρων δημιουργών του παρόντος και του μέλλοντος της τέχνης. Είναι μια ιδιωτική πρωτοβουλία των Lionel και Kim Logchies και αποτελεί παγκόσμιο σημείο αναφοράς για ό,τι νέο και φρέσκο υπάρχει και ανθεί στον χώρο της καλλιτεχνικής αναζήτησης.

Αυτήν την εποχή οι επισκέπτες του παράξενου καυτού καλοκαιριού της ολλανδικής πρωτεύουσας μπορούν να απολαύσουν στους ολόλευκους τοίχους του μουσείου -εκτός από την πραγματικά εντυπωσιακή έκθεση «Laugh now» με εμβληματικά έργα του ακτιβιστή Βρετανού καλλιτέχνη Banksy, την οποία περιγράψαμε στο φύλλο της 13ης Ιουλίου- μια μεγάλη αναδρομική έκθεση με τίτλο «Connecting Time» του εξαιρετικού Αμερικανού δημιουργού Daniel Arsham (1980).

Γεννημένος στο Κλίβελαντ του Οχάιο, ζει και δημιουργεί στη Νέα Υόρκη ενώ η τέχνη του είναι γνωστή και ταξιδεύει εντυπωσιάζοντας το κοινό στις γκαλερί και τα μουσεία όλου του κόσμου.

Στα έργα του ενυπάρχουν οι επιρροές του από την αρχιτεκτονική και τον σχεδιασμό έως τη μόδα και τη γλυπτική, ενώ διακρίνουμε τη διεπιστημονική δουλειά στις δημιουργίες του, καθώς μας εκπλήσσει με τις ασαφείς λεπτομέρειες που μεθοδικά πλανώνται και αποτυπώνονται αλλά και την ανατρεπτική του διάθεση μπροστά στα καθημερινά δεδομένα.

Η έκθεση, που θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 2019, έρχεται να βυθίσει τους επισκέπτες σε εναλλακτικές πραγματικότητες και παραμορφωμένες διαστάσεις.

Μία από τις επιγραφές που συναντάμε στους τοίχους της έκθεσης είναι τα λόγια-προτροπή του καλλιτέχνη που πραγματικά μας συνοδεύουν σε ολόκληρη την ξενάγησή μας. Αναφέρει: «Make things/ you need / to see / exist in the world» (Φτιάξε πράγματα που πρέπει να δεις να υπάρχουν στον κόσμο). Μια κραυγή για τους ανθρώπους και τους καλλιτέχνες που καταδεικνύει το modus operandi του Arsham, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και δημιουργεί όλα αυτά τα χρόνια. Εισβάλλει επιθετικά στο παρόν, συνθέτοντας το παρελθόν και εκτινάσσοντας τις δημιουργίες του στο μέλλον όπου θα εξακολουθούν να υπάρχουν με τη θέληση του καλλιτέχνη ταξιδεύοντας στη διάσταση του χρόνου.

Η κεντρική ιδέα στο πρωτοποριακής σύλληψης έργο του Arsham είναι αυτό που λέγεται «fictional archaeology» (μυθιστορηματική φανταστική αρχαιολογία), σύμφωνα με την οποία αντικείμενα της καθημερινής σύγχρονης ζωής μας αλλά και της ποπ κουλτούρας -από φορητούς υπολογιστές και κουτιά δημητριακών μέχρι αρκουδάκια και χαρακτήρες του Disney- πρωταγωνιστούν και συνθέτουν έργα που θα αποκαλύπτονται ως αρχαιολογικά ευρήματα σε μελλοντικές ιστοσελίδες.

Εμπνευσμένος ευρηματικά από μια παλιότερη επίσκεψή του στο Νησί του Πάσχα, τα θεόρατα μνημεία του οποίου εξακολουθούν να είναι μυστήριο για τους αρχαιολόγους, ο Arsham χρησιμοποιεί γεωλογικές ουσίες και πετρώματα -όπως ηφαιστειακή τέφρα, χαλαζία, οψιδιανό και ιζήματα παγετώνων- για να δημιουργήσει μια σειρά από τεχνητά κειμήλια που εξελίσσει και επεκτείνει στους χώρους συνεχώς. Αντιμέτωποι με τέτοια εντυπωσιακά αντικείμενα, όπως το «Jackie Heat Miami» και το «Eroded Pluto Dog», οι επισκέπτες ενθαρρύνονται μέσα από την πορεία της έκθεσης ώστε να αξιολογήσουν τα εκθέματα τόσο για τη σημερινή όσο και τη μελλοντική τους αξία, καθώς και να εξετάσουν μια διαφαινόμενη πιθανή απαξίωσή τους, η οποία φαίνεται να επιταχύνεται πολύ από τις τεχνολογικές εξελίξεις του παρόντος χρόνου αλλά και τον αχαλίνωτο καταναλωτισμό που δημιουργεί πλήθος πραγματικών και τεχνολογικών σκουπιδιών.

Χρησιμοποιώντας παρόμοιες μεθόδους αλλά σε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις, ο Arsham έχει «διαβρώσει» με εξαιρετική τεχνική έναν λευκό τοίχο «εκθέτοντας» τον μεταλλικό πυρήνα ενός αντικειμένου. Με την ονομασία «Eroded Wallpaper», η εγκατάσταση αναφέρεται στην εγγενή ευπάθεια των κτιρίων και αρχιτεκτονημάτων απέναντι στο πέρασμα του χρόνου και τη δύναμη της φύσης. Είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα που ο καλλιτέχνης διερευνά στο έργο του αφού είδε την καταστροφική δύναμη ενός τυφώνα στην παιδική του ηλικία. Είναι επίσης ενδεικτικό τού πόσο στενά συνυφαίνεται η καλλιτεχνική του πρακτική με την πειθαρχία που διέπει την αρχιτεκτονική ως επιστήμη. Ας μην ξεχάσουμε πως ο Arsham όχι μόνο ξεκίνησε ως σκηνογράφος, αλλά διαχειρίζεται και τη δική του αρχιτεκτονική εταιρεία Snarkitecture, η οποία συνεργάζεται με διάσημους καλλιτέχνες, μουσικούς, σχεδιαστές και μεγάλες εταιρείες.

Η ευαισθησία του για την αρχιτεκτονική είναι επίσης εμφανής στη σειρά του «Elastic Wall» που παιχνιδιάρικα αποσπά την αντίληψή μας από τον γνώριμο φυσικό χώρο. Από τη σειρά παρουσιάζεται το εικονικό κομμάτι «Hidden Figure», το οποίο, όπως λέει ο τίτλος, χαρακτηρίζει αόριστα μια ανθρώπινη φιγούρα παγιδευμένη μέσα στον τοίχο και είναι εμπνευσμένο από την τεχνική του draping που χρησιμοποιείται στα αρχαία ελληνικά γλυπτά. Στη γωνία του δωματίου ένας εντυπωσιακός κόμπος ενώνει τους δύο τοίχους, ενώ ένα ρολόι γλιστράει και εξαφανίζεται στη λευκή επιφάνεια κυριολεκτικά παραμορφώνοντας την εικόνα για τον πραγματικό κόσμο και στέλνοντάς μας σε μια άλλη διάσταση χώρου.

Το «Calcified Room» είναι μια εγκατάσταση που ο Arsham δημιούργησε ειδικά για την έκθεση, παρουσιάζοντας μια μετα-αποκαλυπτική σκηνή. Ενα κοινό, καθημερινό σπίτι έχει «ασβεστοποιηθεί». Κάθε στοιχείο στο φαινομενικά τακτοποιημένο σαλόνι -τα έπιπλα, τα φωτιστικά, τα φυτά, τα βιβλία και τα ρούχα- έχει μετατραπεί σε απολίθωμα, σαν να έχει υποστεί ο χώρος μια εξαιρετικά μακρά διαδικασία απολίθωσης ή ίσως πάλι και να βίωσε μια ξαφνική, βίαιη φυσική καταστροφή όπως η έκρηξη του Βεζούβιου, του οποίου η ηφαιστειακή τέφρα διαφύλαξε τέλεια την πόλη της Πομπηίας. Ενα έργο για να αποκαλύψουν οι μελλοντικές γενιές αντικείμενα και να μπορούν να περιγράψουν τον τρόπο ζωής του σημερινού ανθρώπου.

Η σπηλαιώδης εγκατάσταση «Amethyst Ball Cavern» βυθίζει τους επισκέπτες σε έναν απόλυτα συγκεχυμένο χώρο, ο οποίος παρ' όλα αυτά εμπεριέχει στοιχεία που σε κάνουν να νιώθεις αμήχανα μεν αλλά σίγουρα ασφαλής και εξοικειωμένος με το περιβάλλον. Εκατοντάδες φθαρμένα μοβ μπαλάκια τένις και μπάλες βόλεϊ συσσωρεύονται πυκνά σε ένα δωμάτιο για να σχηματίσουν ένα «παράλογο» μεν, καταπληκτικό δε σπήλαιο. Καθώς οι επισκέπτες περπατούν μέσα από αυτή την κατακόρυφη κατακόμβη, φωτισμένη απαλά από τρεις φωτιζόμενες μπασκέτες επικαλυμμένες με αμέθυστο, η αίσθηση του χρόνου και του χώρου τους συγχέεται - αυτό θα μπορούσε να είναι ένα δυστοπικό μέλλον ή ας το ονομάσουμε σουρεαλιστικό εφιάλτη. Η αίσθηση της σύγχυσης γίνεται όλο και πιο έντονη όταν οι επισκέπτες καταγράφουν τις δικές τους αντανακλάσεις, που προσφέρονται από έναν καθρέφτη που προβάλλει τα είδωλά τους στη μοβ φαντασμαγορία.

Οπως και τα υπόλοιπα έργα αυτής της εντυπωσιακής έκθεσης, το σπήλαιο των σφαιρών ουσιαστικά αποσκοπεί να μεταφέρει τους επισκέπτες -όπως ο ίδιος ο καλλιτέχνης αναφέρει- «σε ένα μέλλον από το οποίο μπορούν να δουν τα αντικείμενα με τη δική τους εμπειρία, από τον τρόπο ζωής τους, μέσα από την προοπτική του χρόνου τους».

Ενα φανταστικό ταξίδι στον χρόνο λοιπόν έφτιαξε ο Arsham για να ανακαλύψουμε τον κόσμο τού σήμερα και να εξερευνήσουμε την αξία της καθημερινότητάς μας, καθώς ως μελλοντικοί αρχαιολόγοι καλούμαστε να αναπολήσουμε στιγμές, αντικείμενα και γεγονότα, που θα μας οδηγήσουν σε σκέψεις μοναδικές, σαν τις στιγμές και τα πολύτιμα δευτερόλεπτα που κυλούν και χάνονται χωρίς επιστροφή για να μας οδηγήσουν σε ένα ανεξερεύνητο μέλλον.

«Daniel Arsham: Connecting Time» στο Moco Museum, Αμστερνταμ, μέχρι 30 Σεπτεμβρίου. (https://mocomuseum.com/artists/daniel-arsham-amsterdam-exhibition/)