Η ηλιόλουστη πλευρά της ζωής μας

Θέρος... Ανεμελιά και προσμονή! Οι μέρες μας γεμίζουν ήλιο και οι θερμοκρασίες χτυπούν κόκκινο. Η παλέτα της φύσης γεμίζει με χρυσοκίτρινες αποχρώσεις, τα πυκνά ζωηρά πράσινα φυλλώματα προστατεύουν τη σκιά τους από τις επικίνδυνες ακτινοβολίες και το δροσιστικό μπλε της θάλασσας γνέφει μαγευτικά στις ονειροπολήσεις μας και μας καλεί να χαθούμε στην αγκαλιά της.

Το καλοκαιράκι φέρνει προσδοκία... Προσδοκία για χαλάρωση και παιχνίδια στην ακροθαλασσιά! Η χρυσαφένια ανατολή αποκαλύπτει το ολοφώτεινο άρμα του ήλιου να κυριαρχεί και να δεσπόζει στο καταγάλανο του ουρανού, να διασχίζει λαμπρά το ημικύκλιό του και αφού φτάσει στο μεσημεριανό ζενίθ να συνεχίζει να διαγράφει το αζιμούθιο, για να μας χαρίσει το ονειρικό ηλιοβασίλεμα με έντονες πορτοκαλιές πινελιές και ολοκόκκινους ορίζοντες που κυριολεκτικά φλέγονται. Ο καυτός αέρας διαστέλλεται μαζί με τις αισθήσεις μας φέρνοντας τη θαλάσσια αύρα και το μελτεμάκι με την αλμύρα του πέλαγου που προσπαθούν να μας δροσίσουν, καθώς γέρνουμε νωχελικά, ανακουφισμένοι για λίγο, πάνω στη χρυσή άμμο, τα βότσαλα, τις κουπαστές και τους μοναχικούς βράχους...

Παιχνίδια στο κύμα, καθάριος αέρας, φωτεινά χρώματα, βαθιά μπλε με ορίζοντες που χάνονται και ενώνονται στο άπειρο καθώς αντανακλούν το γαλάζιο του ουρανού. Η παλέτα της φύσης απλόχερα μοιράζει χρώμα και γεμίζει τους καμβάδες της, χαρίζοντας αναζωογονητικά αισθήματα τα οποία ανακουφίζουν την ψυχή και το σώμα από ακόμα έναν χειμώνα που πέρασε από τη ζωή μας.

Περιγραφές και λέξεις οι οποίες δεν χωρούν την ομορφιά που απολαμβάνουν οι αισθήσεις και εκτοξεύουν το συναίσθημα που θα κρατήσει σφιχταγκαλιασμένες τις καλοκαιρινές αναμνήσεις μας, για να αντέξουμε τα νέφη και τον μουντό ουρανό που θα ακολουθήσουν στις εναλλαγές των εποχών και τον γυρισμό.

Κρατάμε τις αναπολήσεις και τις αναμνήσεις μας, ανατρέχουμε σε φωτογραφίες, σε σχέδια και εικαστικούς πίνακες που απεικονίζουν «τα καλοκαίρια μας» και μας φέρνουν μέσα σε ένα ιδιότυπο deja vu, κάτι σαν συλλογική μνήμη.

Φρόντισαν οι δημιουργοί να αποτυπώσουν την ψυχή της φύσης καθώς στην τέχνη ήρθε -ευτυχώς- η «άνοιξη» του ιμπρεσιονισμού (δεύτερο μισό του 19ου αιώνα). Οι καλλιτέχνες βγαίνουν από τα κλειστά στούντιο και αποτυπώνουν το μεγαλείο της και την καθημερινότητα στη ζωή, απογειώνοντας επαναστατικά τις δημιουργίες και το συναίσθημα.

Φωτεινές μικρές πινελιές με κίνηση, αποκαλυπτικό έντονο χρώμα σε παχιές στρώσεις, άνθρωποι σε καθημερινές ασχολίες και δραστηριότητες με μπόλικη αισθαντικότητα στη στάση του σώματος και στην έκφραση, έργα με έμφαση στο αποκαλυπτικό φως και στις σκιές που ντύνουν και τυλίγουν τον κόσμο μας. Καλλιτεχνήματα που μιλούν στο θυμικό και τέρπουν τις αισθήσεις μας.

Ο ιμπρεσιονιστής Ισπανός Χοακίν Σορόγια (Joaquín Sorolla, 1863-1923) είναι ο δημοφιλής για την εποχή του ζωγράφος που η φήμη του ως «δασκάλου του φωτός» έκανε τους Νεοϋορκέζους στις αρχές του 20ού αιώνα να περιμένουν σε ουρές μέσα στον χιονιά της αμερικανικής μητρόπολης για να απολαύσουν το ισπανικό ηλιακό φως όπως μοναδικά το απεικόνισε στις δημιουργίες του.

Αυτός ο λαμπρός ήλιος της Ιβηρικής, που αναδύεται πίσω από το κύμα, φεγγίζει στο φουσκωμένο πανί που ταξιδεύει στο πέλαγος πίσω από τις διάφανες κουρτίνες από μουσελίνα που θροΐζουν στο αεράκι. Χορεύει το φως του στους ολοπράσινους χλοοτάπητες που μοσχομυρίζουν, πυρπολεί τη θερινή ανθοφορία και χτυπά με δύναμη τις χρυσές παραλίες της Βαλένθια και τις όχθες του ποταμού Γκουαδαλαβιάρ. Αντανακλάται και λαμπυρίζουν οι ακτίνες του στις δροσερές λίμνες, τρεμοπαίζει το φως του ανάμεσα στα δέντρα και τα φυλλώματα στους όμορφους κήπους και ξεχειλίζει γυαλίζοντας ορμητικός μέσα από τις γάργαρες βρύσες της Αλάμπρα, εκεί στο ανάκτορο των Μαυριτανών στην ανδαλουσιανή Γρανάδα.

Είναι δύσκολο να αντισταθεί κάποιος μπροστά σʹ αυτούς τους τεράστιους καμβάδες, ακόμα και σ' αυτούς που σχεδόν φωτογραφικά αποτυπώνουν ευτυχισμένες οικογενειακές του στιγμές με τη γυναίκα του και τα παιδιά του στον κήπο του σπιτιού τους. Αισθάνεσαι το κάλεσμα να βυθιστείς και εσύ στην καλοκαιρινή ραστώνη. Τα έργα του Σορόγια από κάθε άποψη είναι λουσμένα στο φως του ήλιου, γεμάτα παιχνιδιάρικες σκιάσεις, χρώματα χαράς και αισιοδοξία.

Αυτήν την εποχή και μέχρι τις 7 Ιουλίου η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου με μια μεγάλη έκθεση στην πτέρυγα Sainsbury της πλατείας Τραφάλγκαρ μάς δίνει την ευκαιρία να θαυμάσουμε την πιο ολοκληρωμένη παρουσίαση του έργου του με 58 μοναδικά έργα, που καλύπτουν ολόκληρη τη σταδιοδρομία του και που πολλά από αυτά ταξίδεψαν από μακρινές ιδιωτικές συλλογές.

Με τίτλο «Sorolla: Spanish Master of Light» οι μεγάλες αίθουσες άνοιξαν και φιλοξενούν τους πίνακες του Σορόγια που έκλεισε μέσα στους ιριδίζοντες καμβάδες του τις ζωντανές θάλασσες, παιχνίδια και τσαλαβουτήματα στην άμμο και τα κύματα, κολυμβητές με αρμύρα στα κορμιά τους, ολάνθιστους κήπους, πορτρέτα και χαρακτηριστικές σκηνές της ισπανικής ζωής.

Ο Σορόγια ήταν παιδί-θαύμα. Γεννήθηκε στην αγαπημένη του Βαλένθια, όπου πάντα επέστρεφε ανακουφισμένος από τα πολλά ταξίδια του καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του. Ορφάνεψε στην ηλικία των δύο, καθώς οι γονείς του πέθαναν πιθανώς από χολέρα. Τον μεγάλωσε η θεία του και από την ηλικία των εννέα ξεκίνησε μαθήματα ζωγραφικής. Συνεχίζει τις σπουδές του και για ένα διάστημα εργάζεται ως βοηθός φωτισμού σε τοπικό φωτογραφείο.

Στην ηλικία των είκοσι δύο χρόνων του και αφού έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, συνεχίζει με υποτροφία τη ζωγραφική στη Ρώμη και μετά από τέσσερα χρόνια επισκέπτεται το Παρίσι όπου έρχεται σε επαφή με τη μοντέρνα τέχνη που τον εμπνέει και απογειώνει την αισθητική στα έργα του.

Γυρίζει στην πατρίδα του και το 1888 παντρεύεται την Κλοτίλντ Γκαρσία ντελ Καστίγιο, εγκαθίστανται στη Μαδρίτη και αποκτούν τρία παιδιά. Είχαν μια παθιασμένη σχέση, ήταν η μούσα του -τη ζωγράφισε εξαιρετικά στο «Clotilde in a Black Dress» (1906) αλλά και με τις κόρες τους στο «My Wife and Daughters in the Garden» (1910).

Οταν ο Σορόγια ταξίδευε, της έγραφε καθημερινά στέλνοντας λουλούδια μέσα στα γράμματά του. «Ολη η αγάπη μου εστιάζεται σε σένα. Παρά τη μεγάλη αγάπη μου για τα παιδιά μας, είσαι κάτι περισσότερο, κάτι πολύ περισσότερο από αυτά για τόσους πολλούς λόγους που δεν χρειάζεται να αναφέρουμε. Είσαι το σώμα μου, η ζωή μου, το μυαλό μου, το αιώνιο ιδανικό μου» έγραφε.

Στην έκθεση βλέπουμε πώς απαθανάτισε με το πινέλο του την ηλιόλουστη πλευρά της ζωής, υπάρχουν όμως και οι προσπάθειές του να αποτυπώσει και τις αδικίες της. Συναντάμε τον θανάσιμα τραυματισμένο ψαρά ανάμεσα σε αλιεύματα στο έργο του «And They Still Say Fish is Expensive!» (1894) και βέβαια το εμβληματικό «Sad Inheritance!» (Θλιβερή Κληρονομιά!, 1905), με τυφλά, άρρωστα και με κινητικά προβλήματα παιδιά από πολιομυελίτιδα που με μεγάλη δυσκολία προσπαθούν να κολυμπήσουν στην παραλία έχοντας τη βοήθεια ενός μοναχού.

Ομως ο Σορόγια δεν είναι για να φέρνει τη θλίψη. Σε καμιά περίπτωση δεν σταματά να βάζει στους πίνακές του γυμνά αγόρια να ψαρεύουν, να παίζουν χαρούμενα, να φωτίζει τα υπέροχα ελαιώδη χρώματά του. Θαυμάζουμε τις περίτεχνες φωτοσκιάσεις του, όταν το ηλιακό φως τρυπώνει ανάμεσα στα φυτά και τον φράχτη στον κήπο όπου τα κορίτσια μπαλώνουν το ογκώδες τσαλακωμένο πανί του ιστιοφόρου της οικογένειας στο «Sewing the Sail» (1896).

Αιχμαλωτίζει με μαεστρία φευγαλέες στιγμές στην αισθησιακή «Female Nude» (1902), τη μεσημεριανή ξεκούραση στο γκαζόν «The Siesta» (1911), τις γυναίκες που ντύνονται μετά το θαλασσινό μπάνιο στο «After the Bath, the Pink Robe» (1916), τη μητέρα με το ροδαλό μωρό της στο κρεβάτι («Mother», 1895-1900) και βέβαια διακρίνουμε την αγάπη του για τις παραδοσιακές ενδυμασίες και τον πολιτισμό της πατρίδας του μέσα από τα έργα του «Bride from Lagartera» και «Types from Salamanca» (1912). Μην ξεχνάμε πως ζωγράφισε για αρκετά χρόνια προς το τέλος της ζωής του 14 τεράστιους καμβάδες απεικονίζοντας τις τοπικές φορεσιές και τα έθιμα των μεγάλων επαρχιών της Ισπανίας.

Πέθανε τρία χρόνια μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη και θάφτηκε στη Βαλένθια με τιμές εθνικού ήρωα.

Η μαγεία στο έργο του συνεπαίρνει το κοινό, που δείχνει να απολαμβάνει την ξεχωριστή του ικανότητα να μας παρασύρει με συγκίνηση μέσα στους καμβάδες του. Γινόμαστε εμείς οι πρωταγωνιστές στα έργα του, καθώς απολαμβάνουμε τον ήλιο, το φως, τις χαρές της θάλασσας, το φρεσκοκουρεμένο γρασίδι και τα αρώματα των κήπων.

Στεκόμαστε μπροστά στις δημιουργίες του και ακούμε τα γέλια των παιδιών, τα ψιθυρίσματα των ζευγαριών, τον παφλασμό των κυμάτων. Αισθανόμαστε τον υγρό αέρα, τον μυρίζουμε, μας αγγίζουν οι δροσερές σταγόνες του αλμυρού νερού που πετάγονται όταν οι κολυμβητές τσαλαβουτάνε.

Ατενίζουμε το πέλαγος και προσδοκούμε τη δική μας φυγή στις θάλασσες με τους ανοιχτούς ορίζοντες, μήπως και συναντήσουμε την ανεμελιά των παιδικών μας χρόνων.

♦️ «Sorolla: Spanish Master of Light», Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο, μέχρι 7 Ιουλίου.