Ο χάρτης της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς και της περηφάνιας

Είναι στελέχη επιχειρήσεων και άνεργοι. Είναι μαμάδες και φοιτήτριες. Είναι αριστεροί και χριστιανοί. Είναι ντόπιοι και άλλοι που κάνουν χιλιάδες χιλιόμετρα για να βρεθούν εκεί.

Μαζεύουν τρόφιμα, ξεδιαλέγουν ρούχα, στήνουν ιατρεία, μαγειρεύουν. Ο καθένας τους ένας μικρός κρίκος σε μια τεράστια αλυσίδα που δουλεύει πυρετωδώς για να κάνει όσο πιο ανθρώπινο το μακρύ ταξίδι των προσφύγων.

Από το Κιλκίς μέχρι την Κω κι από την Αθήνα μέχρι τη Μυτιλήνη, οι εθελοντές μιας χώρας κι ενός κράτους που βρίσκεται σε βαθιά κρίση αποδεικνύουν πως στην Ελλάδα χάσαμε πολλά, αλλά όχι την ανθρωπιά μας. Και σίγουρα κερδίσαμε την αλληλεγγύη.

Οι εικόνες που φτάνουν από τα νησιά και τις παραμεθόριες περιοχές είναι μικρά θραύσματα μόνο αυτού του πολύχρωμου, του εργατικού και αποφασισμένου κόσμου των εθελοντών και των ακτιβιστών.

Μια ομάδα εδώ, μια παρέα εκεί, μια πρωτοβουλία πιο δίπλα – αν όμως ενώσεις τα κομμάτια του παζλ, θα συνθέσεις την εικόνα μιας χώρας που μπορεί να σε κάνει εξαιρετικά χαρούμενο.

Στο διαδίκτυο κυκλοφορεί ένας χάρτης που ενημερώνεται καθημερινά κι απεικονίζει τις περισσότερες από τις δράσεις που γίνονται στην Ελλάδα για τους πρόσφυγες - και ίσως όχι όλες.

Αυτή τη στιγμή λοιπόν είναι κοντά στα 200 τα σημεία όπου κάποιοι κάνουν κάτι: από αυτοοργανωμένες καταλήψεις μέχρι συλλογή τροφίμων στην ενορία τους. Οι διαχειριστές της σελίδας «refugees welcome» τον αποκαλούν «χάρτη της περηφάνιας μας».

Η ιδέα για μια σελίδα που θα συγκεντρώνει και θα διανέμει πληροφορίες για το προσφυγικό γεννήθηκε από μια παρέα που είχε κινητοποιηθεί και παλιότερα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των αιγιαλών.

«Βλέπαμε πολλές ανακοινώσεις, πολλά καλέσματα και σκεφτήκαμε πως θα βοηθούσε αν συγκεντρώνονταν σ’ έναν ενημερωτικό κόμβο», μας λέει η συγγραφέας παιδικών βιβλίων Μπέκι Μπλουμ - μια από τους 6 συνολικά διαχειριστές της σελίδας, που μέσα σε ελάχιστες μέρες έφτασε να παρακολουθείται από 9.000 άτομα.

«Η φωτογραφία με το νεκρό μωρό που κυκλοφόρησε στις αρχές Σεπτεμβρίου τάραξε πολύ τους ανθρώπους, τους έδειξε τι ακριβώς συμβαίνει. Ντόπιοι και μετανάστες άρχισαν να κινητοποιούνται μαζικά πια. Ετσι τώρα, εκατοντάδες εθελοντές κινητοποιούνται μόνιμα σε όλα τα σημεία-περάσματα, στον Ελαιώνα, στο Ελληνικό, στο Γαλάτσι και στις καταλήψεις στα Εξάρχεια. Και χιλιάδες άλλοι προσφέρουν σε σημεία που εναλλάσσονται, όπως π.χ. σ’ έναν δήμο».

Η αποστολή της σελίδας είναι να ενημερώνει ώστε η βοήθεια να λειτουργεί στοχευμένα και αποτελεσματικά. Είναι πολύ σημαντικό να παρακολουθεί τις λίστες που διανέμει η κάθε ομάδα αλληλεγγύης, αφού οι ανάγκες αλλάζουν συνεχώς: τη μια μέρα μπορεί στο ένα σημείο να χρειάζονται φάρμακα και στο άλλο παιδικά είδη. «Τώρα είναι καλύτερο να φέρει κανείς ένα αδιάβροχο, παρά δέκα πουλόβερ», λέει η Μπέκι.

Για να δείτε τι ακριβώς χρειάζεται, αρκεί να επισκεφθείτε τον χάρτη και εστιάστε στο σημείο που σας ενδιαφέρει κάνοντας zoom-in με το ποντίκι σας.

Πατώντας σε κάθε πινέζα του χάρτη, θα ανοίξει το κείμενο με όλες τις σχετικές πληροφορίες για το σημείο.

Μπορείτε επίσης να πληκτρολογήσετε όρους αναζήτησης (π.χ. ένα όνομα περιοχής/πόλης/πρωτοβουλίας) μέσω της επιλογής που υπάρχει ψηλά στον χάρτη. Οσα σημεία περιλαμβάνουν αυτόν τον όρο θα τα δείτε να εμφανίζονται ως πιθανές επιλογές (με κόκκινες πινέζες) κάτω από την μπάρα της αναζήτησής σας.

Σαρώνουν το διαδίκτυο

Η γυναίκα που σκέφτηκε αυτή την απλή κι εξαιρετικά χρήσιμη εφαρμογή είναι η δημοσιογράφος Αγγελική Μπούμπουκα.

«Παρακολουθούσαμε το προσφυγικό από προσωπικό ενδιαφέρον και στην αρχή ποστάραμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσες πληροφορίες συλλέγαμε, αλλά μετά ήταν ένα τεράστιο κύμα και συνειδητοποιήσαμε ότι πρέπει να το παρακολουθούμε επισταμένα», λέει η Αγγελική, που μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας σαρώνουν καθημερινά το διαδίκτυο για να συλλέγουν πληροφορίες κι έρχονται σε επαφή με τις ομάδες σε όλη τη χώρα.

«Ξεκινήσαμε με 5 σημεία και τώρα φτάνουμε τα 200. Ξεκίνησαν όλα από τοπικές πρωτοβουλίες πολιτών και στη συνέχεια μπήκαν και ορισμένοι δήμοι. Στην αρχή κινητοποιήθηκαν άνθρωποι στα σημεία που αντιμετώπιζαν άμεσα το πρόβλημα. Τώρα βλέπεις να ευαισθητοποιούνται ακόμα και στα Επτάνησα ή την Πελοπόννησο. Μας ζητούν να μπουν στον χάρτη όχι από ψώνιο, αλλά γιατί θεωρούν τιμή τους το να βοηθήσουν».

«Είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι όσοι έχουν προσφυγική παράδοση, αυτό που ζουν το έχουν ακούσει από τους παππούδες τους», λέει η Μπέκι.

«Κι όσοι έχουν χτυπηθεί από την κρίση κι έχουν υποφέρει: βλέπεις πρωτοβουλίες από τις άνεργες τηλεφωνήτριες ή τους διορθωτές βιβλίου, αλλά δεν βλέπουμε τα βόρεια προάστια ή τα ιδιωτικά σχολεία - μπορεί κάτι να κάνουν, αλλά δεν φτάνει σε μας. Στην Αθήνα το κύριο βάρος το έχουν σηκώσει οι αριστεροί, τα μέλη της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και οι αναρχικοί. Εκτός Αθηνών, η κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας είναι πιο οριζόντια».

Οπως η μικρή κοινωνία του μακρινού Κιλκίς. Απέχει μόλις 20 λεπτά από την Ειδομένη, όπου δραστηριοποιείται η ομάδα στην οποία συμμετέχει η Αννα Μαρία. Από τον περσινό χειμώνα ξεκίνησαν 30-40 άτομα και τώρα ο κύκλος έχει ανοίξει τόσο πολύ που η Αννα Μαρία δεν ξέρει καν ποιοι μαγειρεύουν για τους πρόσφυγες.

«Είναι αδύνατον να δεις μια φορά τους πρόσφυγες κει μετά να κάτσεις στον καναπέ σου! Είναι πολύ μεγάλη η ταύτιση μαζί τους: βλέπεις ανθρώπους που έχουν χάσει τα πάντα και περπατούν ασταμάτητα με τα μωρά στα χέρια. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους όλη η ελπίδα είναι ένα πιάτο ζεστό φαγητό για να μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι. Εμείς δεν μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα, μπορούμε όμως να το απαλύνουμε», μας λέει η Αννα Μαρία.

Η αδύναμη Ευρώπη

Πλέον η ομάδα δέχεται προσφορές από όλη την Ελλάδα, αλλά εξακολουθεί να χρειάζεται κι άλλους εθελοντές για να δουλέψουν επιτόπου μαζί της. «Δεν έχουν όλοι οι εθελοντές την ίδια ιδεολογική ή πολιτική ταυτότητα, ούτε ήταν όλοι ανέκαθεν δραστήριοι σε άλλα πράγματα. Ωστόσο είναι άνθρωποι που πιστεύουν στην αλληλεγγύη.

»Υπάρχουν και άνθρωποι που δεν τους έχει αγγίξει καθόλου, αλλά δεν θα έλεγα ότι είναι η πλειονότητα. Επίσης αρχίζει να αναπτύσσεται κι ένας προβληματισμός: πού θα πάει τόσος πόνος; πώς μπορεί να σταματήσει αυτό το κακό της προσφυγιάς; κι εμείς κάνουμε ό,τι μπορούμε, αλλά μήπως άθελά μας διευκολύνουμε το σύστημα έτσι;».

Η προσφυγική κρίση -περισσότερο ακόμα και από την οικονομική κρίση- αποκάλυψε όλες τις αδυναμίες και τις δυσλειτουργίες της Ευρώπης.

Η Ενωση έχει φανεί ανίκανη να διαχειριστεί αποτελεσματικά το προσφυγικό κι η Ελλάδα, ζώντας μια τέτοια κρίση μέσα στην κρίση, αποδείχθηκε ανήμπορη κι ανέτοιμη να σηκώσει το βάρος.

Ετσι, εκεί που η Πολιτεία και οι θεσμοί της απουσιάζουν ή υπολειτουργούν, το βάρος κι η ευθύνη έπεσαν στους πολίτες. Οπως στους 23 κατοίκους της Λέρου που υποδέχονται ακόμα και σήμερα 200 πρόσφυγες τη μέρα.

«Αυτό δείχνει και την ένταση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι - δεν βγαίνεις στην άγρια θάλασσα για πλάκα», μας λέει η Ματίνα. «Εχουμε ένα μικρό κτίριο για τις μανάδες και τα μωρά που το συντηρούμε και το λειτουργούμε μόνοι μας. Παλεύουμε να ανοίξει και το ΠΙΚΠΑ που, αν η Πολιτεία το πάρει απόφαση, μέσα σε 15 μέρες θα είναι έτοιμο. Ευτυχώς έχουμε σε μόνιμη βάση και εθελοντές από το εξωτερικό που έρχονται, βοηθάνε, αλλά συλλέγουν και χρήματα.

»Η Λέρος δεν έχει πόσιμο νερό, ακόμα κι αυτό πρέπει να το αγοράζουμε! Τώρα πια μας στέλνουν πράγματα από όλη την Ελλάδα κι απ’ έξω – έχουμε 350 κούτες και 6 παλέτες! Ελάτε να βοηθήσετε στη διαλογή και στις βάρδιες υποδοχής στο λιμεναρχείο. Δεν υπάρχει ούτε κυβέρνηση ούτε δήμος, είμαστε μόνοι μας».

Η Ματίνα αναφέρεται εκτεταμένα στους ξένους εθελοντές και δίνει μια διάσταση που ίσως οι περισσότεροι από εμάς δεν την είχαν σκεφτεί.

Ενώ κάποιοι τοπικοί παράγοντες σε διάφορα νησιά διεκτραγωδούσαν την κατάσταση κάνοντας λόγο ακόμα και για καταστροφή του τουριστικού προϊόντος της χώρας λόγω του προσφυγικού, η εικόνα για τους ξένους επισκέπτες λειτούργησε εντελώς διαφορετικά.

Καμπάνιες τουριστών

«Εχουμε εθελοντές από όλο τον κόσμο που έρχονται και φεύγουν. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά. Ακόμα και οι τουρίστες βοήθησαν. Είναι εντελώς διαφορετικό να βλέπεις την εικόνα στις ειδήσεις κι άλλο να βλέπεις τους ανθρώπους να βγαίνουν από τη θάλασσα. Οι τουρίστες άκουγαν για αριθμούς και είδαν τους ανθρώπους, είδαν τον θρήνο τους, είδαν τον πόνο τους. Κι είδαν επίσης πόσο αβοήθητη είναι η Ελλάδα σ’ αυτό.

»Ετσι λοιπόν, επιστρέφοντας στις χώρες τους, ξεκίνησαν οι ίδιοι καμπάνιες κι έχει φτιαχτεί μια τεράστια ανθρώπινη αλυσίδα που ενώνει τη Λέρο με τον κόσμο. Εχουμε μια κοπέλα από τη Λιθουανία, έναν Αμερικάνο, μια παρέα Ολλανδών που πέρασαν με το σκάφος τους το καλοκαίρι και τώρα έχουν μαζέψει μια αποθήκη πράγματα! Τώρα πια όλοι έχουν καταλάβει ότι αυτό δεν είναι ένα πρόβλημα του Νότου, αλλά μια υπόθεση που αφορά όλη την Ευρώπη».

Κι είναι ίσως όλη αυτή η κινητοποίηση και το τεράστιο κύμα αλληλεγγύης που ανάγκασε τους φασίστες να κρυφτούν και πάλι στις τρύπες τους. Το προσφυγικό ήταν ένα λαμπρό πεδίο δράσης για τους νεοναζί, αλλά το σχέδιο δεν περπάτησε καθόλου, όπως αποδεικνύει και η περίπτωση της Κω.

Εκεί, υπό τον μανδύα του «αγανακτισμένου πολίτη», προσπάθησαν να δημιουργήσουν επεισόδια πριν από τις εκλογές, αλλά τίποτα σοβαρό δεν συνέβη. Ετσι, οι εθελοντές συνεχίζουν τη δράση τους κανονικά, όπως μας μεταφέρει ο Γιώργος Χαρτοφίλης.

«Ξεκινήσαμε 35 άτομα και τώρα είμαστε 100 – κάποιοι κι από το εξωτερικό. Μαγειρεύουμε κάποια γεύματα, μοιράζουμε κουβέρτες και στεγνά ρούχα, μεταφέρουμε όσους χρειάζεται στο νοσοκομείο τα απογεύματα, καλύπτουμε έξοδα για ξενοδοχείο για τους πιο ευάλωτους, όπως και εισιτήρια για το πλοίο. Χρειαζόμαστε κυρίως εθελοντές από την Ελλάδα, που να μιλάνε τη γλώσσα και να ξέρουν την ελληνική πραγματικότητα. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας μέσω φέισμπουκ για να οργανώσουμε τη φιλοξενία σας».

Οι εθελοντές και το απόν κράτος

Το «Χωριό του Ολοι Μαζί», η «Αγκαλιά» και η «Επιτροπή Αλληλεγγύης» είναι μερικές από τις δεκάδες ομάδες που δραστηριοποιούνται στη Μυτιλήνη και τη Χίο.

«Υποδεχόμαστε τους ανθρώπους μόλις βγουν από τη θάλασσα με γιατρούς, νοσοκόμους και ζεστά ρούχα. Πρέπει να καταλάβετε πως οι αλληλέγγυοι με τη δουλειά τους έσωσαν την κατάσταση παντού» λέει μέλος τους

Είκοσι άτομα είναι ο στενός πυρήνας που δουλεύει στο «Χωριό του Ολοι Μαζί» στη Μυτιλήνη, μια οργάνωση-ομπρέλα για διάφορες εθελοντικές ομάδες.

Το «Χωριό» από το 2012 φροντίζει τους πρόσφυγες που βγαίνουν στο νησί. «Τότε είχαμε πάλι ένα πολύ μεγάλο κύμα, αφού είχε κλείσει ο Εβρος. Η Χρυσή Αυγή ήταν στα πολύ πάνω της κι είχαμε όλοι σοκαριστεί», μας λέει η Εφη Λατσούδη.

«Οι συνθήκες κράτησης στα αστυνομικά τμήματα ήταν πολύ κακές κι εμείς διεκδικούσαμε να μας δώσουν το ΠΙΚΠΑ για να φτιάξουμε έναν ανοιχτό χώρο φιλοξενίας. Η γραμμή τής τότε κυβέρνησης ήταν να κρατιούνται οι πρόσφυγες στην περιφέρεια με κάθε κόστος, ώστε η Αθήνα να μένει «καθαρή».

Αυτό σήμαινε χιλιάδες άνθρωποι να κρατούνται ως εγκληματίες, ενώ χρειάζονταν βοήθεια, σε άθλια κέντρα κράτησης ή να περιφέρονται εξαθλιωμένοι στους δρόμους των νησιών.

Οταν μια έγκυος πρόσφυγας πετροβολήθηκε στο λιμάνι της Μυτιλήνης από ομάδα φασιστών κι όταν βρέθηκαν 100 άνθρωποι άστεγοι μες στο καταχείμωνο στον δημοτικό κήπο, οι αρχές -Δήμος και Περιφέρεια- αναγκάστηκαν να δώσουν το ΠΙΚΠΑ στους εθελοντές, που διαμόρφωσαν έναν πρωτοποριακό χώρο φιλοξενίας.

Τώρα το «Χωριό» φιλοξενεί ευάλωτες ομάδες, μητέρες και παιδιά, εγκύους, αιτούντες άσυλο και οικογένειες που έχασαν τους ανθρώπους τους σε ναυάγιο».

Το φαινόμενο των προσφυγικών κυμάτων πυροδότησε αντιδράσεις, όπως εξηγεί η Εφη: «Σε άλλους βγήκαν θετικά αντανακλαστικά κι άλλοι αισθάνθηκαν απειλή, αντέδρασαν ρατσιστικά. Ενα τέτοιο φαινόμενο χωρίς επεξεργασία και συνεχή δουλειά στην τοπική κοινωνία μπορεί να γίνει επικίνδυνο.

»Χρειάζεται να κινητοποιήσουμε τοπικές δυνάμεις γιατί τώρα αντιμετωπίζουμε κι ένα άλλο φαινόμενο: ξένες ανθρωπιστικές οργανώσεις έρχονται εδώ με πολλά χρήματα και λειτουργούν αποικιοκρατικά. Πληρώνουν λεωφορεία ή φαγητό, αλλά δεν συντονίζονται με τους ντόπιους, δεν ακούνε, χρησιμοποιούν αυτό που συμβαίνει στη Μυτιλήνη για να διαφημιστούν».

Στη Μυτιλήνη τώρα πια λειτουργεί μια πλειάδα οργανώσεων, από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και το Διεθνές Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες μέχρι την πολύ μικρή, αλλά εντυπωσιακά δραστήρια «Αγκαλιά».

Στον αντίποδα ιεραρχών όπως ο κ. Ανθιμος, που δηλώνει ανερυθρίαστα πως δεν χωράνε άλλοι πρόσφυγες στην Ελλάδα, ο μακαρίτης πια παπα-Στρατής άνοιξε πριν από χρόνια την αγκαλιά του στα «παιδιά και τις μάνες του πολέμου».

Από το 2007 η «Αγκαλιά» φρόντισε περισσότερους από 10.000 ανθρώπους που πέρασαν από την Καλλονή και μόνο μέσα στο φετινό καλοκαίρι πέρασαν 12.000 πρόσφυγες. Η Κατερίνα Σελάχα είναι μια από τις εθελόντριες της «Αγκαλιάς»:

Βγαίνοντας στην ακτή

«Η Καλλονή απέχει 40 χιλιόμετρα από τα σημεία όπου βγαίνουν οι πρόσφυγες και άλλα 40 από το λιμάνι, που είναι ο τελικός προορισμός τους. Οταν φτάσουν στη μέση της διαδρομής, τα πόδια τους έχουν ανοίξει από το περπάτημα, οι έγκυες, οι μάνες και τα παιδιά είναι πια εξαντλημένοι. Εκεί αναλαμβάνουμε εμείς να βοηθήσουμε», μας λέει.

Τώρα η ομάδα δουλεύει στη Σκάλα Συκαμιάς: «Μεγάλες ΜΚΟ έχουν αναλάβει τη μεταφορά των προσφύγων με πούλμαν κι έτσι εμείς τους υποδεχόμαστε μόλις βγουν από τη θάλασσα με γιατρούς, νοσοκόμους και ζεστά ρούχα. Θέλω επίσης να κάνω μια αναφορά στην εξαιρετική ομάδα του Μόλυβου, που σήκωσε κι εκείνη ένα τεράστιο βάρος και μάλιστα έχοντας να αντιμετωπίσει τον σκεπτικισμό κάποιων ντόπιων για το τι θα γίνει με τον τουρισμό. Πρέπει να καταλάβετε πως το κράτος ήταν απόν, οι εθελοντές με τη δουλειά τους έσωσαν την κατάσταση παντού».

«Θα μπορούσες να καταλές εδωνά πέρα με τις ώρες γι’ αυτή τη σπουδαία δουγιά που γίνεται εδώ και δυο-τρεις μήνες, στο κέντρο της πόλης. Με την Περιφέρεια και τον Δήμο της Χίου αλλού γι’ αλλού, οι προσφορές του χιώτικου κόσμου, καθημερινές και ασταμάτητες, κρατούν όρθιο τον κόσμο του Κήπου και του Μερσινιδιού». Στην ντοπιολαλιά της Χίου η Αλικούντιση δίνει ανταποκρίσεις στο aplotaria.gr για το τι συμβαίνει με τους πρόσφυγες στο νησί της.

Σε ντοπιολαλιά

Η κατά κόσμον Βίκη Γεωργούλη εντάχθηκε πριν από έναν χρόνο στην εξαιρετικά δραστήρια Επιτροπή Αλληλεγγύης για τους Πρόσφυγες, που εδώ και πολλά χρόνια δίνει μάχη για να αντιμετωπίζονται ανθρώπινα οι κατατρεγμένοι άνθρωποι που φτάνουν στην Ελλάδα.

Τώρα, εκτός από το Μερσινίδι όπου δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια, η Επιτροπή φροντίζει και τους πρόσφυγες που βρίσκονται στον Δημοτικό Κήπο περιμένοντας το πλοίο για τον Πειραιά. Ενας στενός πυρήνας 20-25 εθελοντών, αλλά και γιατροί από το νοσοκομείο, νοσοκόμοι, εργαζόμενοι του δήμου και πάρα πολλοί ντόπιοι έχουν οργανωθεί σε ομάδες και φροντίζουν τους πρόσφυγες που μπορεί να φτάσουν και τους 600 κάθε μέρα.

Η Βίκη περιγράφει παραστατικά, αλλά αφήνω την τελευταία λέξη στην Αλικούντιση: «Και σκέβεσαι και λες πως οι εθελοντές δίνουν και την ψυχή τως για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες. Κι η μόνη τως ανταμοιβή είναι ευτή: ένα μεγάλο thank you, shukraan στη γλώσσα τους, μια χειραψία, μια αγκαλιά από τους ανθρώπους που συνεχίζουν τον δρόμο τους. Πως μπορεί να κοιμούνταινε ψόφιοι απέ την κούραση τα βράδια αλλά με μια συνείδηση καθαρή. Μεγάλο πράμα ευτό και μόνο όσοι το δοκιμάζουνε τ’ ανιώνουνε».