Συστράτευση κατά της ολίσθησης του κράτους δικαίου

Την ανάγκη να υπάρξει στενή συνεργασία των φορέων της κοινωνίας των πολιτών και ευρύτερη κοινωνική κινητοποίηση για να αντιμετωπιστεί η συνεχόμενη διολίσθηση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα επισήμαναν χτες σε συνέντευξη Τύπου στην αίθουσα του ΔΣΑ έξι ανεξάρτητες οργανώσεις, δίνοντας οι ίδιες το παράδειγμα στην πράξη.

Οι οργανώσεις Vouliwatch, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο, HIAS, Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Reporters United ένωσαν τις δυνάμεις τους και κατέθεσαν από κοινού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλυτική έκθεση που τεκμηριώνει συνεχείς παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου και την υποχώρηση των θεσμών τo 2023 σε ευρύτατο φάσμα: από τις παρακολουθήσεις υψηλόβαθμων κρατικών αξιωματούχων και δημοσιογράφων μέχρι τις επαναπροωθήσεις προσφύγων, από τις κυβερνητικές παρεμβάσεις στο έργο συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών ώς την αστυνομική βία και αυθαιρεσία και την ατιμωρησία των σωμάτων ασφαλείας, από την κατάταξη της χώρας μας στην τελευταία θέση της Ε.Ε. σε θέματα ελευθερίας του Τύπου για δεύτερη χρονιά ώς την καταστρατήγηση των αρχών της καλής νομοθέτησης και τον πλημμελή και αδιαφανή έλεγχο της διαφθοράς.

Ετήσιος έλεγχος

Η έκθεση «Η Ελλάδα σε θεσμική υποχώρηση: Η Κοινωνία των Πολιτών καταγράφει την ολίσθηση του κράτους δικαίου» εκτείνεται σε 50 σελίδες και κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο του ετήσιου ελέγχου των εθνικών συστημάτων που διεξάγει μέσω της έκθεσης για το κράτος δικαίου.

«Η προάσπιση και ενίσχυση του κράτους δικαίου παραμένει άμεση προτεραιότητα της ελληνικής Κοινωνίας των Πολιτών, εν όψει της συνεχιζόμενης υποχώρησης των θεσμών της χώρας. Αυτή η ανάγκη μπορεί να καλυφθεί μόνο με τη μέγιστη δυνατή συνεργασία των φορέων της κοινωνίας των πολιτών σε κοινές πρωτοβουλίες όπως αυτή, επιδιώκοντας τη συσπείρωση και κοινή δράση όλων όσοι ενεργοποιούνται σε ζητήματα που αφορούν διαφορετικές πλευρές του κράτους δικαίου στην Ελλάδα», επισημαίνουν οι οργανώσεις. Και καταλήγουν: «Οφείλουμε συλλογικά να συνεχίσουμε την προσπάθεια υπεράσπισης του κράτους δικαίου στη χώρα μας και στην Ευρωπαϊκή Ενωση».

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του ΔΣΑ Δημήτρης Βερβεσός επισήμανε στον χαιρετισμό του ότι «η έκθεση αποτυπώνει με αναφορά σε συγκεκριμένα επαληθεύσιμα στοιχεία ένα άκρως ανησυχητικό για κάθε δημοκρατικά ευαισθητοποιημένο πολίτη συμπέρασμα: την ολίσθηση του κράτους δικαίου στη χώρα». Κάλεσε σε συμπόρευση για να αναδειχθούν τα θέματα αυτά στη δημόσια σφαίρα και να κινητοποιηθούν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η κοινή γνώμη. Και υπογράμμισε: «Εχουμε χρέος οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών, το δικηγορικό σώμα είναι ένας από αυτούς, αλλά και μεμονωμένα κάθε δημοκρατικός πολίτης να επαγρυπνούμε για να μην επιτρέψουμε να διολισθήσει η χώρα και η κοινωνία σε έναν ιδιότυπο συνταγματικό μιθριδατισμό, να πάψει η κοινωνία να εθίζεται σε εντεινόμενες παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων που φαλκιδεύουν το δικαιοπρακτικό κεκτημένο. Το ζήτημα αφορά πια την ψυχή της δημοκρατίας».

O Στέφανος Λουκόπουλος από το Vouliwatch υπογράμμισε ότι σε περιόδους έντονης αμφισβήτησης των αρχών του κράτους δικαίου είναι πολύ σημαντικό οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών να εργάζονται συντονισμένα ώστε να συμβάλλουν στην υπεράσπιση των αρχών του κράτους δικαίου. Επισήμανε τη διαρκή υποχώρηση των εγγυήσεων διαφάνειας και αποτελεσματικότητας της καταπολέμησης της διαφθοράς του πολιτικού συστήματος σε τρία κρίσιμα ζητήματα: τη δημοσιοποίηση του «πόθεν έσχες» των βουλευτών, την πολιτική δώρων από ιδιώτες και επιχειρήσεις προς μέλη της κυβέρνησης και του Κοινοβουλίου και το πλαίσιο για την αποτροπή της σύγκρουσης συμφερόντων.

Υπογράμμισε επίσης την καταστρατήγηση των αρχών καλής νομοθέτησης από κυβέρνηση και Κοινοβούλιο σε ό,τι αφορά: Την αδικαιολόγητη και ανεπίτρεπτη σύντμηση της προθεσμίας δημόσιας διαβούλευσης, με το 57% των νόμων που τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση το 2023 να έχει μικρότερη προθεσμία διαβούλευσης από τις προβλεπόμενες 14 εβδομάδες χωρίς καμία αιτιολόγηση. Την αποφυγή διαβούλευσης για πολλές διατάξεις, με συνολικά 504 άρθρα νομοσχεδίων να μην τέθηκαν σε διαβούλευση το 2023. Τις εκπρόθεσμες και άσχετες τροπολογίες, με το 65% των τροπολογιών του 2023 να είναι εκπρόθεσμο και το 93% να περιέχει και διατάξεις που δεν σχετίζονται άμεσα με το περιεχόμενο του νομοσχεδίου.

Αδιαφανές πλαίσιο

Την εικόνα της συστηματικής υποχώρησης συμπληρώνουν, όπως επισήμανε, η κουτσή εφαρμογή του νόμου για τη ρύθμιση των παρεμβάσεων των ομάδων πίεσης, το αδιαφανές πλαίσιο για το πολιτικό χρήμα και η καταστρατήγηση του δικαιώματος πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία.

Ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος από τους Reporters United αναφέρθηκε στις τεκμηριωμένες αποκαλύψεις της δημοσιογραφικής έρευνας και Ανεξάρτητων Αρχών για τις παράνομες παρακολουθήσεις, τόσο στο σκέλος των επισυνδέσεων της ΕΥΠ όσο και στο σκέλος της στοχοποίησης πολιτικών προσώπων και κρατικών αξιωματούχων από το κακόβουλο λογισμικό Predator. Επισήμανε την ταύτιση των στόχων των παρακολουθήσεων της ΕΥΠ και των παρακολουθήσεων μέσω Predator, που υποδηλώνει στενή συνεργασία και εγείρει ερωτήματα αν έχει χρησιμοποιήσει το παράνομο λογισμικό η ελληνική κυβέρνηση. Αναφέρθηκε επίσης στις καίριες παρατηρήσεις της έκθεσης της Επιτροπής PEGA του Ευρωκοινοβουλίου για τις σχέσεις του Γρηγόρη Δημητριάδη, πρώην γενικού γραμματέα της κυβέρνησης με αρμοδιότητα μεταξύ άλλων την ΕΥΠ και ανιψιού του πρωθυπουργού, με επιχειρηματίες που εμπορεύονταν το Predator. Mάλιστα, η διεθνής έρευνα Predator Files στην οποία συμμετείχαν οι Reporters United αποκάλυψε ότι για την παγίδευση κινητών τηλεφώνων με το κακόβουλο λογισμικό στάλθηκε μήνυμα με χρήση του αριθμού του κινητού τηλεφώνου του κ. Δημητριάδη. Και επισήμανε ότι δεν έχει κληθεί στη Δικαιοσύνη κάποιο πρόσωπο ως ύποπτο για τις παρακολουθήσεις, έχουν όμως οδηγηθεί στη Δικαιοσύνη δημοσιογράφοι που αποκάλυψαν τις παρακολουθήσεις, ενώ υπάρχει διαδικασία ελέγχου μελών της ΑΔΑΕ που ξεκίνησε ο πρώην εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ισίδωρος Ντογιάκος, για διαρροή απόρρητων πληροφοριών σχετικά με την παρακολούθηση του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη.

Αναφέρθηκε επίσης στις επισημάνσεις πληθώρας ευρωπαϊκών οργανώσεων και θεσμών για παρακολουθήσεις δημοσιογράφων και των πηγών τους στην Ελλάδα, που απειλεί ευθέως την ελευθερία του Τύπου, όπως και στις καταχρηστικές αγωγές SLAPP κατά δημοσιογράφων με σκοπό τη φίμωσή τους.

Πρόσφυγες

Η Ελλη Κριωνά-Σαράντη από τη HIAS μίλησε για τα συνεχιζόμενα περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας κυρίως κατά Ρομά, αλλοδαπών, νέων και γυναικών και το φαινόμενο των παράνομων βίαιων επαναπροωθήσεων προσφύγων από ελληνικό έδαφος στην Τουρκία. «Στο εξωτερικό λέγεται συχνά το σχόλιο ότι στον κόσμο υπάρχει μόνο μία χώρα που θεωρεί ότι δεν γίνονται επαναπροωθήσεις στην Ελλάδα, η ίδια η Ελλάδα», σημείωσε. Επισήμανε ότι υπάρχουν επαναπροωθήσεις που γίνονται παρά τις αποφάσεις εν είδει ασφαλιστικών μέτρων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου που ζητούν από τις αρχές να μην απομακρύνουν τους πρόσφυγες από ελληνικό έδαφος και να τους παράσχουν βοήθεια και πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου.

Αναφέρθηκε στο ιστορικό καταδικαστικών αποφάσεων του Δικαστηρίου του Στρασβούργου κατά της χώρας μας για τον τρόπο που απέφυγε να διερευνήσει αποτελεσματικά τόσο την υπόθεση του πολύνεκρου ναυαγίου στο Φαρμακονήσι όσο και τον θανάσιμο τραυματισμό πρόσφυγα από πυροβολισμούς του Λιμενικού στην Ψέριμο, καθώς επισημαίνονται σημαντικές παραλείψεις της έρευνας, πλημμελής συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων και πανομοιότυπες καταθέσεις μαρτύρων. Τόνισε επίσης ότι εκκρεμεί ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου η υπόθεση του θανάσιμου τραυματισμού πρόσφυγα από πραγματικά πυρά στον Εβρο τον Μάρτιο το 2020 και ο τρόπος που δεν διερευνήθηκε αποτελεσματικά από τις ελληνικές αρχές, καθώς μάλιστα την έρευνα ανέλαβε η ίδια αστυνομική διεύθυνση που ενδέχεται να είναι ελεγχόμενη για τους πυροβολισμούς. «Τις έρευνες για τυχόν ποινικές ευθύνες της Αστυνομίας ή του Λιμενικού τις κάνουν τα ίδια αυτά κρατικά όργανα ως γενικοί ανακριτικοί υπάλληλοι στο πλαίσιο της προκαταρκτικής εξέτασης ή της προανάκρισης. Το ίδιο είδαμε στη διερεύνηση του πρόσφατου τραγικού ναυαγίου της Πύλου, όπου η προανάκριση έγινε από το Λιμενικό», σημείωσε.

Αναφέρθηκε επίσης στις συνοπτικές δίκες με τις οποίες καταδικάζονται για διακίνηση πρόσφυγες που αναγκάστηκαν από τους διακινητές να οδηγήσουν τη βάρκα και στη στοχοποίηση οργανώσεων που υπερασπίζονται τους πρόσφυγες, οι οποίες εμφανίζονται εμπλεκόμενες σε κυκλώματα διακίνησης μόνο και μόνο επειδή ενημέρωσαν τις ελληνικές αρχές για νέες αφίξεις προσφύγων προκειμένου να υποβληθούν στις νόμιμες διαδικασίες ασύλου.

Και επισήμανε ότι στην πορεία του χρόνου οι οργανώσεις διαπίστωσαν πως δεν αντιμετώπιζαν μόνες η καθεμία προβλήματα θεσμικών παραβιάσεων, υποχώρησης του κράτους δικαίου και στοχοποίησης εκ μέρους του κρατικού μηχανισμού, αλλά ότι τα προβλήματα αυτά ήταν κοινά. «Θεωρήσαμε ότι αποτελεί ευθύνη μας να συμπορευτούμε καθώς αποτελεί υποχρέωσή μας να αναδείξουμε το φαινόμενο της ταχύτατης διολίσθησης του κράτους δικαίου στην Ελλάδα και να απαιτήσουμε την άμεση αποκατάσταση της νομιμότητας», υπογράμμισε.