Μια επιβεβλημένη απαγόρευση που μένει μετέωρη

Θεραπείες μεταστροφής δεν υπάρχουν, για την ακρίβεια δεν θα έπρεπε να συζητάμε καν για μεταστροφή ή για θεραπεία, όταν αναφερόμαστε σε κάτι απολύτως φυσιολογικό, όπως ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ταυτότητα και η έκφραση φύλου ενός ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμου.

«Θεραπείες» ωστόσο τέτοιου είδους, ψυχικά και ενίοτε σωματικά βασανιστήρια δηλαδή, υφίστανται ΛΟΑΤΚΙ+ πολίτες και στην Ελλάδα από ειδικούς ψυχικής υγείας, παπάδες και τσαρλατάνους, που ασκούν από ψυχολογική βία μέχρι «επανορθωτικούς» βιασμούς.

Χθες, το υπουργείο Υγείας έκανε ένα πρώτο, αλλά μετέωρο και άτολμο βήμα στην κατεύθυνση της απαγόρευσης τέτοιου είδους ψευδοεπιστημονικών, επικίνδυνων και εντελώς αναποτελεσματικών πρακτικών (αφού εκκινούν από την εντελώς αντιεπιστημονική θέση ότι το ΛΟΑΤΚ+ άτομο πάσχει).

Με τροπολογία που κατατέθηκε στο πλαίσιο του σχεδίου νόμου για τον Προσωπικό Ιατρό, θεσμοθετείται η απαγόρευση πρακτικών μεταστροφής σε ευάλωτα πρόσωπα (ανήλικοι ή ενήλικοι που τελούν σε δικαστική συμπαράσταση) και απαγορεύεται για τους επαγγελματίες η με οποιονδήποτε τρόπο πρόσκληση, προβολή ή διαφήμιση πρακτικών μεταστροφής που διενεργούν τόσο οι ίδιοι όσο και άλλοι τρίτοι, επαγγελματίες ή μη.

Παραβίαση των παραπάνω, πέραν των προβλεπόμενων πειθαρχικών και διοικητικών κυρώσεων, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή, ενώ η επανειλημμένη τέλεση της ανωτέρω πράξης συνιστά επιβαρυντική περίσταση. Και κάπου εδώ τελειώνουν οι καλές ειδήσεις, αφού, όπως αναφέρεται στην τροπολογία, «όποιος εφαρμόζει σε άλλους πρακτικές μεταστροφής, πρέπει να έχει εξασφαλίσει προηγουμένως τη ρητή συναίνεσή τους».

Ο υπουργός Υγείας, Θάνος Πλεύρης, σχολίασε σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης: «Ηρθε η ώρα να βάλουμε τέλος στις πρακτικές μεταστροφής για τα άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Οι πρακτικές μεταστροφής ΔΕΝ είναι θεραπείες. Είναι μέθοδοι που λανθασμένα επέτρεπαν μέχρι σήμερα στους γονείς ανήλικων ατόμων να “επαναφέρουν” το παιδί στην κανονικότητα. Στην Ελλάδα του 2022, δεν θεωρώ ότι υπάρχει κάποιος που πιστεύει ότι μπορεί να υποστηρίζονται τέτοιου είδους πρακτικές».

Ωστόσο, παρά τον θριαμβευτικό τόνο του υπουργού, η τροπολογία που έρχεται να απαντήσει στο επιτακτικό και αγωνιώδες αίτημα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας για την πλήρη απαγόρευση και ποινικοποίηση των ψευτοθεραπειών μεταστροφής, ενώ κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, είναι άτολμη και μένει μετέωρη.

Το Orlando LGBT+ -ο μόνος επιστημονικός φορέας στην Ελλάδα που εξειδικεύεται στην ψυχική υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων-, πριν από έναν χρόνο, παρουσίασε την πρώτη εθνική έρευνα για τις απάνθρωπες «θεραπείες μεταστροφής» σε ένα δείγμα 97 θυμάτων. Χθες, εκτιμώντας ότι η πρωτοβουλία του υπουργείου κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση της ποινικοποίησης σχετικών πρακτικών, εστίασε την κριτική του για την τροπολογία σε τρία σημεία:

● Η τροπολογία αποκλείει τους ενήλικες επιζώντες σχετικών πρακτικών από το δικαίωμα να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη.

● Ορίζοντας ως αυτουργούς τέτοιων πρακτικών μόνο επαγγελματίες που έχουν λάβει οικονομικό αντίτιμο ή επιτρέποντας στους μη επαγγελματίες να διαφημίζουν τις υπηρεσίες τους, ο νόμος εξαιρεί τους ιερείς και εκπροσώπους της εκκλησίας, μία από τις μεγαλύτερες ομάδες ατόμων που εφαρμόζουν πρακτικές μεταστροφής. «Κάτι τέτοιο είναι προφανές ότι δεν εξυπηρετεί το αίσθημα δικαίου, ενώ εντείνει τον κίνδυνο της περαιτέρω δράσης των εν λόγω ατόμων/ομάδων, πέρα από κάθε έλεγχο και λογοδοσία».

● Τέλος, η αναφορά σε συναίνεση των ενήλικων ΛΟΑΤΚΙ σε «θεραπείες» μεταστροφής κατά τον επιστημονικό φορέα, όπως και το κλίμα που δημιουργεί, είναι δυνάμει επικίνδυνα, καθώς «η κακοποιητική και επικίνδυνη συμπεριφορά σε βάρος ενός ατόμου, με την απουσία χορήγησης σε αυτό ολοκληρωμένης, επιστημονικά έγκυρης και συμβατής με τα ανθρώπινα δικαιώματα ενημέρωσης, συμπεριφορά που ασκείται από άτομο σε θέση ή ρόλο ισχύος, με τον μανδύα παροχής εξειδικευμένης γνώσης ή πνευματικής καθοδήγησης, είναι η πεμπτουσία της κακοποίησης και η έννοια της συναίνεσης είναι πλήρως ασύμβατη με αυτή».

Πολύ θετικό βήμα ως προς την ασφάλεια των ΛΟΑΤΚΙ+ εκτιμά την τροπολογία η Αννα Απέργη (t-zine.gr), ωστόσο και η πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών θεωρεί πολύ προβληματικό το άρθρο περί συναίνεσης: «Υπάρχει δηλαδή περίπτωση κάποιο ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσωπο να συναινέσει ελεύθερα και αβίαστα στο να κακοποιηθεί; Οι απάνθρωπες αυτές πρακτικές βασανιστηρίων όλες και όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται μέχρι και σήμερα σε ΛΟΑΤΚΙ+, κάτω από ένα καθεστώς πίεσης και απειλής.

Επομένως, με τη λογική αυτή, ένα ΛΟΑΤΚΙ πρόσωπο θα μπορούσε κάλλιστα να “συναινέσει” εξαναγκαζόμενο υπό καθεστώς απειλής, πίεσης ή και βίας ακόμη. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να μιλάμε για “ρητή συναίνεση” (...). Συνεπώς, υπό το πρίσμα όλων των παραπάνω, θα πρέπει να αφαιρεθεί η παρ. β του Αρθρου 2 και να απαγορευτούν ρητά οι “θεραπείες” αυτές, υπό οποιαδήποτε μορφή μπορεί να έχουν».

Ψυχολογική βία, παρενόχληση και βιασμός

Ανθρωποι που έχουν υποστεί το βασανιστήριο των «θεραπειών» μεταστροφής, εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη, εκδηλώνουν επεισόδια αυτοτραυματισμού, κάνουν χρήση ουσιών.

Τέτοιες ψευτοθεραπείες πολλές φορές επιβάλλονται και σε παιδιά, τα οποία, αν υποστούν κάτι τέτοιο, έχουν σχεδόν 30% πιθανότητα να προβούν σε απόπειρα αυτοκτονίας.

Ο ΟΗΕ, από το 2020, κάνει έκκληση για παγκόσμια απαγόρευση αυτών των πρακτικών, που έχει χαρακτηρίσει βασανιστήρια. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήδη από το 2018 έχει ψηφίσει πρόταση απαγόρευσης προς τα κράτη - μέλη για τις «θεραπείες μεταστροφής» -έχουν ήδη απαγορευτεί στη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Μάλτα και την Αλβανία.

Το Orlando LGBT+, πριν από έναν χρόνο, παρουσίασε την πρώτη έρευνα για τις απάνθρωπες «θεραπείες μεταστροφής» σε ένα δείγμα 97 θυμάτων. Στην έρευνα απάντησαν κυρίως νεαρά ή έφηβα άτομα, κάποια εκ των οποίων είχαν αυτήν την τραυματική εμπειρία μία φορά, ενώ άλλοι συνέχισαν τη «θεραπεία» επί μία ολόκληρη 5ετία! Τα στοιχεία αποδεικνύουν πως οι «θεραπευτές» ασκούν ψυχολογική βία, σωματική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση και βιασμό.

Οπως εξηγούν οι επιστημόνισσες που επεξεργάστηκαν τα στοιχεία, θύτες ήταν σε 72 περιπτώσεις επαγγελματίες ψυχικής υγείας (ψυχολόγοι, ψυχίατροι, ψυχοθεραπευτές/ψυχαναλυτές, σύμβουλοι) και σε 3 ιατροί άλλων ειδικοτήτων (ενδοκρινολόγοι, νευρολόγος). Τρεις άνθρωποι υπέστησαν «θεραπεία μεταστροφής» από «ενεργειακούς / εναλλακτικούς θεραπευτές» και 2 από μέλη της οικογένειάς τους, ενώ 30 από ιερείς, πνευματικούς, μοναχούς και θεολόγους.

«Να συμπεριληφθεί η Εκκλησία»

«Τι θα προτείνατε στην κατεύθυνση της βελτίωσης της τροπολογίας;», ρωτήσαμε τις επιστημονικά υπεύθυνες του Orlando, δρ Νάνσυ Παπαθανασίου και Ελενα Χρηστίδη. «Να συμπεριλάβει ρητά στην απαγόρευση άσκησης ψευτοθεραπειών την εκκλησία και τους λειτουργούς της, να απαγορεύεται η διαφήμιση και προώθηση τέτοιων πρακτικών και σε μη επαγγελματίες (π.χ. ιερείς) και, βέβαια, να απαλειφθεί οποιαδήποτε αναφορά περί συναίνεσης:

»Ενα άτομο δεν μπορεί να συναινεί σε κάτι που θα το κακοποιήσει και που του παρουσιάζεται ως λύση από τους πλέον αξιοσέβαστους “ειδικούς”, επαγγελματίες και πνευματικούς καθοδηγητές. Αυτό μοιάζει με ένα φιλελεύθερο επιχείρημα περί αυτοδιάθεσης, ωστόσο δεν είναι αυτοδιάθεση η φαινομενική “συναίνεση” σε τέτοιου είδους πρακτικές, που εδράζονται στον κοινωνικό καταναγκασμό, τις διακρίσεις και την μη ολοκληρωμένη πληροφόρηση του ατόμου για τα επιστημονικά δεδομένα και τα δικαιώματά του. Συναινεί κανείς στον βασανισμό του;».