Η ζωή τραβάει... την καραντίνα

O κορονοϊός άλλαξε τις ιστορίες μας και την Ιστορία για πρώτη φορά σε παγκόσμια κλίμακα και ταυτόχρονα. Εδώ και μερικές μέρες κλείσαμε τον ένα μήνα καραντίνας. Αν τις πρώτες ημέρες είχαμε ακόμα το κέφι να ανταλλάσσουμε χιουμοριστικά βίντεο για το τι θα κάνουμε όταν μακρύνουν τα μαλλιά και μείνει άβαφη η ρίζα, φτάνοντας το Πάσχα, οι έγκλειστοι βίοι μας θυμίζουν όλο και περισσότερο το παιδικό τραγουδάκι «Ηταν ένα μικρό καράβι».

Ο πασχαλινός «μποναμάς» του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων περιγράφει πώς ακριβώς «ονειρεύονται» οι άριστοι της βιομηχανίας την επόμενη μέρα των εργασιακών σχέσεων: εργάτες και υπάλληλοι σε αναμονή για τον εργοδότη της ημέρας, της εβδομάδας ή του μήνα.

Από την άλλη πλευρά, μπορεί να μην έχουμε φτάσει ακόμα στο σημείο που «σε πέντε-έξι εβδομάδες τελειώσαν όλες οι τροφές», όμως τα πρώτα ανησυχητικά σημάδια φαίνονται στον ορίζοντα: «Οι προμήθειες τροφίμων σε όλο τον κόσμο θα διαταραχθούν σε μεγάλο βαθμό από τον κορονοϊό, με τα ποσοστά της παγκόσμιας πείνας ενδεχομένως να διπλασιάζονται, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα από τις κυβερνήσεις», προειδοποιούν πολυεθνικές των τροφίμων, σωματεία αγροτών και κτηνοτρόφων και ο ΟΗΕ σε μια παράταιρη συμμαχία.

Σε πιο φτωχές περιοχές της Νότιας Ιταλίας σημειώνονται σποραδικά φαινόμενα απαλλοτρίωσης τροφίμων σε σούπερ μάρκετ από πεινασμένους άνεργους. Μετά τις πρώτες ενθαρρυντικές εικόνες, με τους έγκλειστους Ιταλούς να τραγουδάνε άριες στα μπαλκόνια και Γερμανούς να τους συμπαραστέκονται τραγουδώντας το «Μπέλα Τσάο» από τα στηθαία των πολυκατοικιών, το εύθραυστο προσωπείο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης ράγισε, αφήνοντας να φανεί το κυνικό πρόσωπο της Ευρώπης των ισχυρών, που αρνούνται πεισματικά να συνδράμουν τους πιο αδύναμους ή ζητάνε λεόντεια ανταλλάγματα.

Τι κι αν συμβουλευτικοί οργανισμοί, όπως η Παγκόσμια Επιτροπή Ηθικής των Επιστημονικών και Τεχνολογικών Γνώσεων της UNESCO, πασχίζουν να πείσουν τους ηγέτες των χωρών για «τις θεμελιώδεις ηθικές επιταγές που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την παγκόσμια τούτη μάχη», επιμένοντας ότι η πανδημία πλήττει δυσανάλογα τους πιο φτωχούς και περιθωριοποιημένους, όλοι ξέρουμε πολύ καλά πως όταν «ρίχνουνε τον κλήρο να δούνε ποιος, ποιος θα φαγωθεί», αυτός συνήθως δεν πέφτει στο μεγάλο ψάρι, αλλά στα μικρότερα, που όταν δεν γίνονται γεύμα, ενίοτε κανιβαλίζουν το ένα το άλλο.

Στον ένα μήνα καραντίνας, οι γραμμές ψυχολογικής στήριξης προβάλλονται ως άλλες σωσίβιες λέμβοι, τα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας αυξάνονται παγκοσμίως και οι ειδικοί προειδοποιούν για το «σύνδρομο του πυρετού της Καμπίνας», τις εντάσεις μεταξύ συγκατοίκων μετά από παρατεταμένη αναγκαστική παραμονή σε κλειστό χώρο.

H «Εφ.Συν.» φωτίζει τις λιγότερο φωτογενείς πλευρές της καραντίνας. Αυτές που δεν θα δείτε στα ίνσταγκραμ των επωνύμων και στις συνεντεύξεις-αγιογραφίες των πολιτικών.

Ο ισχυρός του σπιτιού ως «φονικός ιός»

«Στο πλαίσιο του περιορισμού της κυκλοφορίας δεν έχει προβλεφθεί μέχρι σήμερα ειδικός λόγος επιτρεπτής μετακίνησης προς το Αστυνομικό Τμήμα με σκοπό την καταγγελία αδικημάτων ενδοοικογενειακής βίας ή τη συνάντηση με δικηγόρο»

Μαρία Αποστολάκη, συντονίστρια της Νομικής Υπηρεσίας του Κέντρου «Διοτίμα»

Στην παλιά κακή εποχή της trash tv, που ποτέ δεν έφυγε πραγματικά, απλώς διαχύθηκε στο ψηφιακό σύμπαν, υπήρχαν κάποιες κιτς εκπομπές με τις ζωές των πλούσιων και διάσημων. Μετεξέλιξη του είδους, τα ριάλιτι σόου επωνύμων, που ανέδειξαν την Κιμ Καρντάσιαν στη διασημότερη και πλουσιότερη κυρία Τίποτα του πλανήτη.

Σήμερα, ο κορονοϊός κάνει ανώνυμους κι επώνυμους πρωταγωνιστές στα δικά μας μικρο-ριάλιτι εγκλεισμού. Απίθανοι τύποι, που για κάποιο λόγο πρέπει να γνωρίζουμε, επαίρονται για το πόσες μέρες είναι σε καραντίνα με την πανέμορφη συμβία τους, πώς ανέρρωσαν, αφού έκαναν το τεστ και βγήκαν θετικοί, πιθανότατα πληρώνοντας το 300άρι των ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων. Μοντέλα, ανθυπομοντέλα και τηλε-σελέμπριτι ποζάρουν με «σιδερένιους κοιλιακούς και στην καραντίνα», αφού συνεχίζουν ευλαβικά το καθημερινό τους φίτνες και την υγιεινή διατροφή. Είναι όμως όλα τόσο ρομαντικά όσο παρουσιάζονται;

Η ασκούμενη γιατρός Λορένα Κουαράντα, 27 ετών, έδινε τη μάχη με τον κορονοϊό, όμως δεν ήταν αυτός που της στέρησε τη ζωή, αλλά ο ίδιος ο σύντροφός της στραγγαλίζοντάς την, καθώς πίστευε ότι τον κόλλησε κορονοϊό. Ο ίδιος τηλεφώνησε στις ιταλικές αρχές και ομολόγησε το έγκλημά του. Η γυναικοκτονία αυτή συγκλόνισε την Ιταλία και έκανε τον γύρο του κόσμου, φέρνοντας στο φως μια αθέατη πτυχή της καραντίνας, τη βία εντός των τειχών, όπου εκατομμύρια γυναίκες αναγκάζονται να ζουν με τον κακοποιητή τους.

Η πρόεδρος της Επιτροπής Γυναικοκτονιών της ιταλικής Γερουσίας Βαλέρια Βαλέντε κατήγγειλε «την πολλοστή γυναικοκτονία που εκτυλίσσεται σε ένα σπίτι όπου η κρίση του κορονοϊού μας επιβάλλει να μείνουμε». Από την άλλη άκρη του κόσμου, την Αργεντινή, το σύνθημα «Εl femicidio no se toma cuarentena» (Η γυναικοκτονία δεν έχει μπει σε καραντίνα) επιβεβαιώνεται δραματικά. Στην Ελλάδα από τις 18 Μαρτίου μέχρι τις 30, τρεις γυναίκες δολοφονήθηκαν – οι δυο μάλιστα από τον αστυνομικό πρώην σύζυγο της μιας και η άλλη κατέληξε έπειτα από ξυλοδαρμό με θύτη τον γιο της.

«Μένουμε σπίτι, αλλά δεν μένουμε σιωπηλές». Μας το τιτίβισε ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Υγείας η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, παραπέμποντάς μας στην τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 για την ενδοοικογενειακή βία. Λίγο νωρίτερα, την ίδια ακριβώς συμβουλή μας είχε δώσει και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.

Λίγες μέρες νωρίτερα η γενική γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας Μαρία Συρεγγέλα είχε δώσει στη δημοσιότητα τα πρώτα στατιστικά στοιχεία από τη γραμμή SOS μετά την καραντίνα, που δείχνουν οριακή αύξηση των καταγγελιών για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, η οποία, ωστόσο, όπως παραδέχτηκε, μπορεί να μην αντανακλά την έκταση του φαινομένου, αφού πολλές γυναίκες ίσως βρίσκονται υπό συνεχή επιτήρηση και δυσκολεύονται ακόμα και να σηκώσουν το τηλέφωνο.

Πανευρωπαϊκά, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας έχουν αυξηθεί έως και κατά ένα τρίτο μετά την επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας, όπως ανακοίνωσε πρόσφατα η πρόεδρος της αρμόδιας επιτροπής του Eυρωκοινοβουλίου για τα Δικαιώματα των Γυναικών, Εβελιν Ρέγκνερ. Αυτό οδήγησε χώρες όπως η Γαλλία να παραπέμψουν τις γυναίκες ακόμα και στον φαρμακοποιό της γειτονιάς ζητώντας «Μάσκα 19», κωδική φράση που σημαίνει ότι κακοποιούνται και χρειάζονται βοήθεια.

Η Μαρία Αποστολάκη είναι συντονίστρια της Νομικής Υπηρεσίας του Κέντρου «Διοτίμα». «Οπως προκύπτει από την εμπειρία της 11μελούς Νομικής μας Υπηρεσίας, σε αυτές τις έκτακτες συνθήκες οι επιζώσες ενδοοικογενειακής βίας αντιμετωπίζουν μια σειρά από προσκόμματα στην πρόσβασή τους στη Δικαιοσύνη», μας λέει η κ. Αποστολάκη.

«Στο πλαίσιο του περιορισμού της κυκλοφορίας, δεν έχει προβλεφθεί μέχρι σήμερα ειδικός λόγος επιτρεπτής μετακίνησης προς το Αστυνομικό Τμήμα με σκοπό την καταγγελία αδικημάτων ενδοοικογενειακής βίας ή τη συνάντηση με δικηγόρο. Επιπλέον, λόγω της αναστολής των εργασιών των δικαστηρίων είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατατεθούν και να εκδικαστούν αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων, με τις οποίες θα μπορούσε να απομακρυνθεί από την κοινή οικία ο βίαιος σύζυγος/σύντροφος, ακόμα και για πολύ σοβαρές υποθέσεις, που θα μπορούσαν να εκδικαστούν ως κατεπείγουσες. Εξαιρετικά περιορισμένη είναι και η επικοινωνία με τους εισαγγελικούς λειτουργούς, που θα μπορούσαν να παρέμβουν για την επιβολή περιοριστικών όρων κατά των δραστών. Ας μην ανεχθούμε να γίνει η βία μέσα στην οικογένεια ακόμη περισσότερο σήμερα μια “ιδιωτική υπόθεση”».

«Ποια είμαι εγώ για να έχω προσωπικό γιατρό, η πριγκίπισσα της Ισπανίας;»

Πόσοι μισθωτοί πρέπει να πεθάνουν δουλεύοντας χωρίς μέσα προστασίας, χωρίς μάσκες, για 1.000 ευρώ; Αυτή είναι η αξία της ανθρώπινης ζωής; - Το ιστορικό γαλλικό συνδικάτο CGT για τον θάνατο από κορονοϊό της 52χρονης εργάτριας Αϊσά Ισαντουνέν

«Ακούω κάθε απόγευμα την ενημέρωση για τον ιό και τις κυβερνητικές εντολές και δεν καταλαβαίνω σε ποιους ακριβώς απευθύνονται αυτοί οι άνθρωποι;» Η Λίνα είναι 37 χρόνων και εργάζεται ως ταμίας σε τράπεζα. Ζει με τον σύντροφό της στον πρώτο όροφο μιας διπλοκατοικίας στη Μεταμόρφωση. Στα 50 τετραγωνικά, που πλέον στεγάζουν και τον χώρο εργασίας τους, αναρωτιέται τι ακριβώς σημαίνει «να απευθύνεται ο καθείς στον προσωπικό ιατρό του» και «να απομονώνεται στον προσωπικό χώρο του». «Ποια είμαι για να έχω προσωπικό γιατρό, η πριγκίπισσα της Ισπανίας; Από τη μια εξοργίζομαι κι από την άλλη σκέφτομαι πως ο Γιώργος κι εγώ είμαστε τυχεροί, έχουμε 50 τετραγωνικά. Η αδελφή μου, ο άντρας της, το μωρό τους και η μητέρα μου ζουν όλοι μαζί σε 80 τετραγωνικά στην πλατεία Αμερικής. Και δεν έχουν κοντά τους ούτε καν ένα πάρκο...».

Η Λίνα δεν έχει καν ακούσει το όνομα της Αϊσά Ισαντουνέν. Κι εκείνη, όπως η Λίνα, βρισκόταν όλη της τη ζωή πίσω από ένα ταμείο - όχι μιας τράπεζας, αλλά ενός σούπερ μάρκετ σε λαϊκό προάστιο του Παρισιού. Ηταν αυτό που οι κυβερνώντες αρέσκονται να αποκαλούν «ηρωίδα της πρώτης γραμμής».

Η μαχόμενη συνδικαλίστρια του CGT έχασε τη ζωή της στις 26 Μάρτη χτυπημένη από τον κορονοϊό στα 52 της. Η ιστορία της αποκάλυψε το πόσο εκτεθειμένοι στον κίνδυνο είναι οι εργαζόμενοι, αλλά και το πώς ζουν την υγειονομική κρίση οι άνθρωποι που επιβιώνουν στις φτωχογειτονιές των μητροπόλεων. «Πόσοι μισθωτοί πρέπει να πεθάνουν δουλεύοντας χωρίς μέσα προστασίας, χωρίς μάσκες, για 1.000 ευρώ; Αυτή είναι η αξία της ανθρώπινης ζωής;» ήταν το μήνυμα του συνδικάτου της Αϊσά.

Διαβητικός στο Ντιτρόιτ

Ισως το πιο άγριο ταξικό πρόσωπο της ασθένειας το βλέπουμε στην Αμερική, εκεί όπου η φτώχεια είναι ευθέως ανάλογη του ρατσισμού. Πρόσφατα το έγκριτο «New Yorker» δημοσίευσε έρευνα για τον κορονοϊό στην εργατούπολη του Ντιτρόιτ, που έγινε σύμβολο της κατάρρευσης του αμερικάνικου ονείρου όταν σαρώθηκε από την οικονομική κρίση του 2008. Τα πρώτα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι ο ιός πλήττει τους πιο φτωχούς κατοίκους, καθώς συχνά έχουν υποκείμενα νοσήματα που τους καθιστούν ευάλωτους και η πρόσβασή τους στο σύστημα υγείας είναι αδύνατη.

Στο Ντιτρόιτ, όπου το 79% είναι Αφροαμερικανοί και το 36% ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, το ποσοστό των διαβητικών είναι διπλάσιο από τον μέσο όρο της χώρας. «Το να είσαι διαβητικός στο Ντιτρόιτ, στη Νέα Ορελάνη ή στο Σικάγο συνεπάγεται αυτόματα ότι έχεις κοινωνικο-οικονομικό μειονέκτημα», λέει στο περιοδικό η γιατρός Ράνα Οντις, εντατικολόγος στο νοσοκομείο «Χένρι Φορντ», ένα από τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά νοσοκομεία της χώρας. «Γι’ αυτούς τους ασθενείς είναι πιο δύσκολο και να έχουν φροντίδα για τα χρόνια νοσήματά τους αλλά και να απομονωθούν, όταν μένουν συνήθως σε ένα μικρό σπίτι όπου στεγάζονται πάρα πολλοί άνθρωποι».

Η κατοικία ως αυτονόητη συνθήκη

«Μένουμε Σπίτι, Περιορίζουμε τις επαφές μας, Κρατάμε Αποστάσεις» – αυτό είναι το τρίπτυχο που ακούγεται καθημερινά στον μισό πλανήτη, σαν μάντρα απέναντι στον κορονοϊό. Μόνο που σημαίνει εντελώς διαφορετικά πράγματα, όχι μόνο από γωνιά σε γωνιά του πλανήτη, αλλά ακόμα και από γωνιά σε γωνιά μιας πόλης. «Σε αυτή την καινούργια πραγματικότητα, η υγειονομική και κοινωνική προτροπή, που γίνεται και επιβολή, συνδέει την κατοικία με την απόσταση», μας λέει η διδάκτορας Αρχιτεκτονικής, Γιάννα Μπαρκούτα.

Η καθησυχαστική εικόνα του “προστατευτικού σπιτιού” συγκρούεται με τα πολλαπλά πρόσωπα ενός στεγαστικού ζητήματος που γιγαντώνεται ραγδαία...

Γιάννα Μπαρκούτα,  διδάκτορας Αρχιτεκτονικής

«Υπάρχει μια γενικευμένη εξιδανίκευση του σπιτιού, ως κάτι αυτονόητο, διαθέσιμο, που μας επιτρέπει να κρατήσουμε τις αναγκαίες αποστάσεις ακόμα και για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ωστόσο, η επείγουσα συνθήκη της υγειονομικής κρίσης περισσότερο αποκαλύπτει την κατοικία ως προνόμιο παρά ως αυτονόητη συνθήκη, πρωτίστως όταν το “μέσα” της υγειονομικής προτροπής είτε δεν βρίσκει αντίκρισμα (άστεγοι) είτε αναφέρεται σε χώρους απολύτως ακατάλληλους και επικίνδυνους για διαμονή (πρόσφυγες)», λέει η Μπαρκούτα, υπογραμμίζοντας πως «η καθησυχαστική εικόνα του “προστατευτικού σπιτιού” συγκρούεται με τα πολλαπλά πρόσωπα ενός στεγαστικού ζητήματος που γιγαντώνεται ραγδαία και περιλαμβάνει την αδυναμία αποπληρωμής του στεγαστικού κόστους και την επισφάλεια των υπό έξωση νοικοκυριών».

Ακόμα όμως και για όσους έχουν πού να μείνουν, τι σημαίνει το «Μένουμε σπίτι» με υλικούς όρους στη μεταμνημονιακή Ελλάδα; «Η απομόνωση λόγω υγειονομικής κρίσης μας αφήνει άνισα εκτεθειμένους», αναφέρει η Μπαρκούτα επικαλούμενη τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που δείχνουν ότι περίπου ένας στους τρεις ζει σε στενότητα χώρου, ένας στους πέντε αντιμετωπίζει ενεργειακή φτώχεια, ενώ το 13,3% του συνόλου του πληθυσμού διαμένει σε ανεπαρκή καταλύματα.

«Το εμβαδόν της κατοικίας μας, η χωροθέτησή της και ο σχεδιασμός της, η δυνατότητα κίνησης και η ιδιωτικότητα διαλύουν την αθωότητα της γενίκευσης ενός “σπιτιού”, υπενθυμίζοντάς μας τις αποκλίσεις και τους αποκλεισμούς που εμπεριέχει», τονίζει η Μπαρκούτα.