«…για τους αγώνες των πολιορκημένων»

Η ποίηση του Σπύρου Κατσίμη – για το παιδί και το Πολυτεχνείο

Οχι μόνο επειδή πρόκειται για έναν άξιο –«παλαιάς κοπής», που λέμε– δημοσιογράφο, με επιδόσεις και στα πολιτιστικά – σε εφημερίδες, περιοδικά, ΕΡΤ. Αλλά επειδή παράλληλα ο Σπύρος Κατσίμης είναι κι ένας πολύ καλός ποιητής, με δεκαπέντε ώς τώρα συλλογές (συν δύο συλλογές διηγημάτων κι ένα βιβλίο με συνεντεύξεις). Και δεν το λέω μόνο ελόγου μου, αλλά γνωστοί άνθρωποι του πνεύματος.

Αποσπάσματα περιλαμβάνονται σ’ ένα φυλλάδιο, συνοδευτικό της ποιητικής του συλλογής «Η κούκλα» (εκδ. Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος), με επίκαιρες αναφορές στο παιδί –ειδικότερα το προσφυγόπουλο– και το Πολυτεχνείο (ημέρες της επετείου). Το βιβλίο θα παρουσιαστεί μεθαύριο Δευτέρα 20 Νοεμβρίου, 7 μ.μ., στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20). Ομιλητές, ο κριτικός λογοτεχνίας Αλέξης Ζήρας, ο ποιητής-δημοσιογράφος Γιάννης Πλαχούρης, ενώ ποιήματα του Κατσίμη θα διαβάσει ο Αλέξης Κωστάλας. Θα προβληθεί το ζωγραφικό έργο του Κατσίμη –μια άλλη επίδοσή του– που συνοδεύει τα ποιήματα.

Εγκώμια

Ενδεικτικά, μια γεύση από τις κρίσεις που ανέφερα: Μανόλης Ανδρόνικος: «Μέσα σε τόσες φωνές και αγοραίες κραυγές, η σχεδόν σιωπηλή αφήγηση μιας πικρής στοχαστικής εμπειρίας λειτουργεί λυτρωτικά». Τάσος Βουρνάς: «Η καθημερινή επικαιρότητα, όπως τη ζει ένας μαχόμενος δημοσιογράφος, τροφοδοτεί την ποίηση του Σπύρου Κατσίμη.

Υπάρχει εδώ μια ολόκληρη μετουσίωση της πραγματικότητας σε τέχνη, που όχι μόνο συγκινεί με τα δικά της μέσα, αλλά κάποτε συμβάλλει στην ερμηνεία των γεγονότων». Παναγιώτης Κανελλόπουλος: «Χάρηκα τη στέρεη δομή και την πολύτιμη ψυχική ουσία των ποιημάτων σας». Σπύρος Πλασκοβίτης: «Με την απλή θλίψη των ανθρώπων και την αγάπη που αναδίδει θυμίζει νοσταλγικά έναν Τέλο Αγρα με εντελώς καινούργιο πρόσωπο». Δημήτρης Χορν: «Είχα καιρό να διαβάσω τόσον απέριττους και διαπεραστικούς στίχους. Τα βήματά σας δεν τ’ ακούει κανείς, όμως αισθάνεται την πορεία τους προς το κέντρο της καρδιάς».

Και ο ίδιος ο Κατσίμης, για την παράλληλη ενασχόληση δημοσιογραφίας και ποίησης: «Η ποίηση με τη δημοσιογραφία συνδέονται στο σημείο που το όνειρο για μια καλύτερη ζωή συγκλίνει με τη θλιβερή πραγματικότητα. Και αυτός είναι ο δικός μου δρόμος. Στην εποχή μας δεν υπάρχει τέτοια σύγκλιση και αντίσταση στην αδικία, τη χυδαιότητα και τη βαρβαρότητα του κόσμου.

»Τα παιδικά χρόνια της αθωότητας και ό,τι από αυτά οι μεγάλοι συντηρούν μέσα τους έχουν σβήσει και το παιδί της μιζέριας, του πολέμου και της προσφυγιάς εγκαταλείπει τα επικίνδυνα παιχνίδια και στέκει ανήσυχο, απορημένο και φοβισμένο».

Το παιδί

Οι αναφορές στο παιδί, που περιλαμβάνονται στην «Κούκλα», είναι δάνειο από προηγούμενες συλλογές του Κατσίμη. Ενα από τα ποιήματα με τίτλο «Η εκλογή»: «Από τη θέση αυτή βλέπεις ένα παιδί μοναχό / στα χαλάσματα, πτώματα στους δρόμους / μια παρέα / να διασκεδάζει στη βεράντα. / Στη διαχωριστική γραμμή – ανάμεσα / στα ερείπια και τις βίλες – / διάλεξες το τμήμα / της βομβαρδισμένης πόλης».

Και μερικοί στίχοι για την επέτειο του Πολυτεχνείου (που δεν κατονομάζεται, αλλά σαφής η αναφορά), με τίτλο «Σημαία στη χλόη»: «[…] Στο στάδιο της πολιτείας οργανώθηκε / η εθνική γιορτή μεγαλόπρεπη. / Μα το σχολείο του χωριού δεν πήγαινε ’κεί… / Ο δάσκαλος είδε στη χλόη τη σημαία των παιδιών / και άρχισε να τους μιλεί για τους αγώνες / των πολιορκημένων».

Αλλά επειδή ο Κατσίμης υπήρξε και άνθρωπος του Τύπου, ας δούμε τι λέει για το παρόν και το μέλλον της δημοσιογραφίας: «Η δημοσιογραφία έπαψε να είναι λειτούργημα, να στιγματίζει, αποκαλύπτοντας την αδικία. Τα προσωπικά συμφέροντα κυριαρχούν, “τα πράγματα έχουν τη δική τους φωνή και οι ποιητές παραμίκρυναν”, όπως έγραφε ο αξέχαστος Νικηφόρος Βρεττάκος.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η ποίηση μας εγκαταλείπει. Απλώς στον ποιητικό χώρο υπάρχει σύγχυση και πολλοί –ιδιαίτερα οι νέοι– ξεχνούν ότι εκείνο που έχει σημασία είναι η ίδια η ποίηση, έξω από τους θορύβους και τα βραβεία. Από την άλλη, η τεχνολογία, με τον τρόπο που χρησιμοποιείται, έχει διαγράψει τη ζεστή συνομιλία με τη ζωντάνια του βιβλίου – εκείνο δηλαδή το ανθρώπινο που δεν εννοείται χωρίς ενόραση, αίσθημα, μνήμη και φαντασία».

Στο πλαίσιο

Η χαρά να τρέχεις χωρίς να σε κυνηγάνε – την περασμένη Κυριακή, στον Αυθεντικό Μαραθώνιο των 42 χιλιομέτρων, αλλά και των 5 και 10 για τους λιγότερο ανθεκτικούς και τα άτομα με αναπηρία. Και ο απέξω κόσμος να ενθαρρύνει και να χειροκροτεί («μπράβο!»), σε μια άλλη Αθήνα.

Ο Κώστας Γαβράς έχει προτείνει να βραβεύεται και ο τελευταίος δρομέας (για τη συμμετοχή του). Ωραίο θα ήταν, αν κάποιοι δεν φρόντιζαν να τερματίσουν τελευταίοι επί τούτου. Με την ευκαιρία, ζητούμενο πάντα το τρίπτυχο: πολιτισμός, τουρισμός, αθλητισμός.

Το δηλώνει ο τίτλος του αποκαλυπτικού ντοκιμαντέρ του Φώτου Λαμπρινού: «The great utopia» («Η μεγάλη ουτοπία») και εννοεί –και τεκμηριώνει– τους λόγους που, δυστυχώς, οδήγησαν –αμαχητί– στην κατάρρευση του σοσιαλιστικού εγχειρήματος.

Στη συζήτηση, που ακολούθησε την προβολή του, την Παρασκευή 10 Νοεμβρίο στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς, ο εκ των ομιλητών πολύπειρος –και γνώστης– σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας, αναφερόμενος στην επιχειρούμενη εξίσωση σταλινισμού - ναζισμού, υπογράμμισε (σε ελεύθερη μεταφορά) ότι σε αντίθεση με τον ναζισμό που «ξεπάστρευε» «κατώτερες» φυλές, ο σταλινισμός «καθάριζε» ντόπιους –πραγματικούς ή φανταστικούς– εχθρούς του ηγέτη.

Και θεατρικός συγγραφέας, εκτός από ποιητής, πεζογράφος, ερευνητής, ο Μάνος Ελευθερίου. Είναι «Ο πατέρας του Αμλετ» στο θέατρο «Θησείο» – το πρώτο του κείμενο που ανεβαίνει στη σκηνή. Οπου επί 70 λεπτά αποδίδει (αξιοθαύμαστα) ο Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, σε σκηνοθεσία Θοδωρή Γκόνη. Ενας λυρικός μονόλογος (και πώς να τον περιγράψω;) που προσωπικά αισθάνθηκα την ανάγκη και να τον διαβάσω, πράγμα που διέπραξα και τον απόλαυσα πληρέστερα.

ΚΑΙ… Αντε να κάνεις κέφι με τα εν τω μεταξύ…