Το θέατρο είναι ριζωμένο στην ψυχή των Ελλήνων

«Η ζωή των περισσότερων δεν είναι παρά λείψανα από ερείπια κάθε μέρα και περισσότερα, ατέλειωτα ερείπια που τίποτα δεν έρχεται να τα σαρώσει παρά μόνο, στο τέλος, ο θάνατος».

Η Βάιολετ Βέναμπλ θρηνεί τον θάνατο του παιδιού της. Θέλει να ξεχάσει ή να μην ξέρει ή να αμφισβητεί τον αποτρόπαιο τρόπο με τον οποίο χάθηκε και που η ανιψιά της, Κάθριν, μάρτυρας στο τέλος του, συνεχίζει να εξιστορεί.

Το αριστούργημα του Τένεσι Ουίλιαμς «Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι» ανεβαίνει στις 25 Δεκεμβρίου στο θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας σε μετάφραση και σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου, με πρωταγωνίστριες την Μπέττυ Αρβανίτη και τη Λουκία Μιχαλοπούλου.

Η παράσταση ξεκινά από το σήμερα. Ενας ερευνητής βυθίζεται σε μια σκοτεινή υπόθεση ανθρωποφαγίας στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Αναμοχλεύοντας τα στοιχεία, βουλιάζει συγχρόνως στον θεατρικό κόσμο του Ουίλιαμς. Συναντά τους ήρωες του έργου, γίνεται ο γιατρός-εξομολογητής κι όσο προχωρά η έρευνα τόσο γίνεται ευδιάκριτος ο απόηχος του νεκρού.

Στον χώρο σχηματίζονται οι εικόνες που υπήρξαν η «ζούγκλα» εκείνου για τον οποίο όλοι μιλάνε. Τον ομοφυλόφιλο ποιητή Σεμπάστιαν Βέναμπλ. Σ’ ένα ταξίδι του στην τροπική Καμπέθα ντε Λόμπο, κάποιοι εξαθλιωμένοι και πεινασμένοι έφηβοι θα τον ξεσχίσουν κυριολεκτικά.

Ετσι περιγράφει το γεγονός η Κάθριν, αλλά η Βάιολετ Βέναμπλ την κλείνει σε ψυχιατρική κλινική και επιδιώκει να της γίνει λοβοτομή για να πάψει να αφηγείται το φριχτό τέλος του Σεμπάστιαν διασύροντας τη μνήμη του.

Εκείνο που χαρακτηρίζει την παράσταση του Δημήτρη Μαυρίκιου είναι η επαναφορά ενός ποιήματος που είχε εντάξει ο συγγραφέας στο έργο, αλλά το αφαίρεσε αργότερα προλαβαίνοντας την προοπτική της μαύρης μακαρθικής λογοκρισίας.

«Το ποίημα είναι 15στιχο, έμμετρο ομοιοκατάληκτο και αναφέρεται στον θάνατο του αγίου Σεβαστιανού. Ενα είδος συγκλονιστικής μαρτυρίας του Σεμπάστιαν, μια κατάθεση του ίδιου του απόντος ήρωα, που λέει πολλά. Η απουσία του στη λογοκριμένη εκδοχή σε πονάει. Το ποίημα πρωτογράφτηκε όταν ο Τενεσί Ουίλιαμς είδε τον πίνακα “Ιλ Σοντόμα” του αναγεννησιακού ζωγράφου Τζοβάνι Αντόνιο Μπάτσι. Θέμα του ήταν ο άγιος Σεβαστιανός θνήσκων, ο ερωμένος του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, που πεθαίνοντας ανοίγουν τα ουράνια να τον δεχτούν με ωσαννά. Η μόνη που μουρμουρίζει και δυστροπεί γι’ αυτή την υποδοχή στον παράδεισο είναι η Παναγία. Αντίδραση που φωτίζει την ιδιαίτερη σχέση του Σεμπάστιαν με τη μητέρα του, τη Βάιολετ».

Ο Σεμπάστιαν είναι νεκρός αλλά συνεχίζει να αποτελεί το κεντρικό ζήτημα στη ζωή των δύο γυναικών. Και οι δύο τον διεκδικούν με πείσμα. Η Βάιολετ απαιτεί σεβασμό στη μνήμη του παιδιού της, η Κάθριν κραυγάζει για το δικαίωμα στην αλήθεια.

«Δύσκολο να πάρεις θέση, να ταχθείς με το δίκιο της μιας ή της άλλης» λέει ο σκηνοθέτης. «Ηθελα να «αποδοθεί» δικαιοσύνη σε όλους τους ήρωες, όχι μόνο στις γυναίκες αλλά και στον Σεμπάστιαν. Ο προβληματισμός να συνοδεύει τους θεατές στο τέλος της παράστασης. Υπάρχει μια χιαστί σχέση ανάμεσα και στους δύο άντρες, όχι μόνο στις γυναίκες. Ο γιατρός, ακέραιος χαρακτήρας, προσπαθεί να γνωματεύσει σύμφωνα με τη συνείδησή του. Και μ’ έναν τρόπο αποτελεί μια συνέχεια, προέκταση του Σεμπάστιαν. Ο συγγραφέας μάλιστα τον παρουσιάζει σαν θεό ομορφιάς. Αλλά και η μητέρα υπαινίσσεται κάποια στιγμή πόσο θα άρεσε στον γιο της, πόσο θα ήθελε να τον είχε γνωρίσει αυτός ο ομοφυλόφιλος νέος, που μάλιστα αποκρούει έντονα την ερωτική επίθεση της Κατρίν. Το έργο θεωρώ ότι ανήκει στα πέντε πιο τολμηρά κείμενα του 20ού αιώνα».

Ο Ουίλιαμς και σ’ αυτό το έργο αυτοβιογραφείται. Η αγαπημένη του αδελφή Ρόουζ, ύστερα από επιμονή της μητέρας τους, είχε υποβληθεί σε λοβοτομή που την άφησε διανοητικά ανάπηρη.

«Ο Τομ λέει στον “Γυάλινο Κόσμο”: “Προσπάθησα να σε αφήσω πίσω αλλά ήμουν πιο πιστός απ’ όσο ήθελα”. Η λοβοτομή της Ρόουζ, η νοσηρή προσκόλληση στη μητέρα του μαζί με το μίσος του γι’ αυτήν, οι ενοχές δεν τον εγκαταλείπουν ούτε στο “Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι”. Η γυναίκα στο έργο του Τένεσι Ουίλιαμς υπάρχει με τρεις τρόπους. Οταν ταυτίζεται μαζί της, όπως στην Μπλανς Ντιμπουά, αναδεικνύοντας το μεγαλείο της γυναικείας ψυχής. Oταν μέσω αυτής περνά το πρότυπο της μητέρας. Kι όταν την εξιδανικεύει βλέποντάς την μέσα από το πρίσμα της αδελφής του».

Και ναι, ο κινηματογράφος δεν λείπει κι αυτήν τη φορά από την παράσταση του Δημήτρη Μαυρίκιου. Στην οθόνη, μέσω της πιο βουβής τέχνης, ο Σεμπάστιαν αποκτά πρόσωπο και φωνή (Νίκος Κουρής), ενώ προβάλλονται επίσης φαντασιώσεις των άλλων ηρώων.

«Το κινηματογραφικό κομμάτι είχε τόσο λόγο να ενταχθεί όσο και η μουσική ή οι φωτισμοί. Από τη στιγμή που έχουμε ρεύμα, δεν θα μείνουμε με τα κεριά... Η τεχνολογία σήμερα διευκολύνει. Η εικόνα έρχεται να ενισχύσει τον λόγο και τις επιθυμίες του συγγραφέα».

Ο Δημήτρης Μαυρίκιος συνεργάζεται για πρώτη φορά με το Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας και την Μπέττυ Αρβανίτη. «Επί 27 χρόνια όλο συζητάμε για τη συνεργασία μας. Κι όλο κάτι τύχαινε και δεν συνέβαινε. Ξαφνικά πέρσι ήρθε και με βρήκε με συγκεκριμένη πρόταση. Ε, λοιπόν, αν μου έλεγε: “πρότεινέ μου έργο”, αυτό θα της έλεγα. Ηταν λοιπόν επιθυμία και των δυο μας το “Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι”. Μου αρέσει ο τρόπος που προσεγγίζει τους ρόλους. Εχει σαφή επίγνωση της δύναμης του κοντινού πλάνου, του μικρού θεάτρου, που απαιτεί ένα “κινηματογραφικό” παίξιμο χωρίς υπερβολές. Με την Μπέττυ μας συνδέει η κοινή αγάπη για το σινεμά, αλλά και για την όποια κινηματογραφικότητα φέρει το ίδιο το θέατρο. Είναι μια ηθοποιός που κινείται μπροστά από την εποχή της. Το έχει αποδείξει με τις επιλογές της όλα αυτά τα χρόνια. Πιστεύω ότι της αξίζει έπαινος για ό,τι έχει κάνει».

Πλήθος παραστάσεων, σκηνών, έργων, αλλά και θεατών. Το θέατρο αντιστέκεται σθεναρά;

«Βρίσκεται πραγματικά στα καλύτερά του. Αυτή η πολύχρωμη πληθώρα λέει κάτι σημαντικό. Οτι ακόμα και στις δύσκολες εποχές, το θέατρο παραμένει υπόθεση ριζωμένη στην ψυχή των ανθρώπων αυτού του τόπου, όπως συμβαίνει στους Ιταλούς με την όπερα. Και ίσως αυτή η βαθιά ρίζα να αφορά μόνο το θέατρο. Οταν το συνειδητοποιώ αυτό, όπως τώρα που σας το λέω, νιώθω πραγματικά μια συγκίνηση. Και η Αθήνα είναι μια μοναδική πρωτεύουσα. Ας μην γκρινιάζουμε συνεχώς, ας μη γινόμαστε ξενομανείς. Το ελληνικό κοινό μάς δίνει το ωραιότερο παράδειγμα αγάπης προς το θέατρο. Τι πιο αισιόδοξο μέσα σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς;».

Κινηματογραφικά ένθετα: σκηνοθεσία Χρήστος Δήμας.