Ενα έργο που γκρεμίζει το ταμπού της ευθανασίας

«Ρίτα» είναι το όνομα της μητέρας του Τόνι και της Στέλλας, η οποία πάσχει από μια ανίατη, εκφυλιστική ασθένεια. «Ρίτα» είναι και το όνομα που έδωσε ο Τόνι, προς τιμήν της μητέρας του, στο κουτάβι που δώρισε στην κόρη του. Μόνο που το σκυλάκι γέρασε. Οταν ο κτηνίατρος διαπιστώνει ότι ίσως χρειαστεί να του κάνουν ευθανασία, ο Τόνι σκέφτεται αν αυτή θα ήταν μια λύση συμπόνιας για το αγαπημένο ζώο. Το συζητά με τη γιατρό αδελφή του. Και η συζήτηση φτάνει στη μαμά...

Μέσα από τις διαφωνίες του αποφασιστικού Τόνι και της αναποφάσιστης Στέλλας ξεδιπλώνεται μια τρυφερή ιστορία και δύο διαφορετικοί χαρακτήρες που, με χιούμορ και θάρρος, καλούνται να αντιμετωπίσουν τα αναπόφευκτα ερωτήματα που βάζει η ζωή γύρω από τον θάνατο: τη μνήμη, τη λήθη και τελικά την αγάπη και τις επιλογές μας. Κι αυτή είναι μια μαύρη κωμωδία που θέτει άβολες και δραματικές αλήθειες για να τις μετατρέψει σε επίμονα αλλά και επίπονα ερωτήματα. Η Καταλανή συγγραφέας Μάρτα Μπουτσάκα, με δεξιοτεχνικό τρόπο, μας κάνει να γελάμε, αλλά μας υποβάλλει και σκέψεις για τα σοβαρά πράγματα που απλά είναι μέρος της ζωής: θα σκότωνες κάποιον που αγαπάς; Θα άφηνες ή θα βοηθούσες κάποιον που υποφέρει να φύγει; Ο θάνατος μπορεί να είναι επιλογή;

Παρά τα πικρά ερωτήματα, το έργο είναι γεμάτο τρυφερότητα «για τα μικρά της ζωής που χάνονται μέσα από τα δάχτυλά μας και για την αγωνία μας να τα συγκρατήσουμε», σύμφωνα με τη σκηνοθέτρια Ρηνιώ Κυριαζή. Η ίδια στέκεται με ευαισθησία απέναντι σε όλα όσα θα θέλαμε να θυμόμαστε αλλά... φυλλορροούν όπως τα post it, τα σημειώματα στον τοίχο που πέφτουν ένα ένα, οδηγώντας στη λήθη μαζί τα σημαντικά και τα ασήμαντα, αφήνοντας στον τελικό απολογισμό τα λίγα και καθημερινά να συνθέτουν όσα μένουν χαραγμένα στη μνήμη μας γι’ αυτούς που αγαπάμε.

Το έργο «Ρίτα», που ζωντανεύει στο Δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου με τη φρεσκάδα των Ιφιγένειας Καραμήτρου και Γιώργου Καφετζόπουλου, μόλις εκδόθηκε στα ελληνικά από την «Κάπα Εκδοτική» σε μετάφραση της «πρέσβειρας» του καταλανικού θεάτρου Μαρίας Χατζηεμμανουήλ, με μία ενδιαφέρουσα εισαγωγή στο θέμα «Θάνατος και Ευθανασία» από τον δρα Βασίλη Μπουλουγούρη.

Η συγγραφέας πρόσφατα παραβρέθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου της στην Αθήνα, δίνοντάς μας την ευκαιρία να συνομιλήσουμε μαζί της, με την πολύτιμη αρωγή της κ. Χατζηεμμανουήλ.

● Από πού αντλείτε τη θεματολογία σας;

Από την οικογένεια και την καθημερινότητα. Για το συγκεκριμένο έργο αρκεί να αναφέρω ότι οι δύο γιαγιάδες μου πάσχουν από άνοια, ενώ συνόδευσα την αδελφή μου πρόσφατα όταν χρειάστηκε να κάνει ευθανασία στο σκυλάκι της.

● Στο έργο εκθέτετε όλα τα επιχειρήματα υπέρ και κατά, χωρίς απάντηση. Ωστόσο εσείς τι πιστεύετε; Να γνωρίζει ο ασθενής ότι πρόκειται να πεθάνει;

Ναι, πιστεύω ότι πρέπει να το λέμε.

● Και για την ευθανασία; «Γιατί αγάπη πρέπει να είναι κι αυτό, να κάνεις αυτόν που αγαπάς να πάψει να υποφέρει», όπως ακούγεται και στο έργο;

Φυσικά. Μου είπε ο Γιώργος Καφετζόπουλος στην εκδήλωση για το βιβλίο ότι στην Ελλάδα είναι ένα θέμα-ταμπού. Και στην Ισπανία όταν γράφτηκε το έργο, το 2019, δεν είχε ψηφιστεί ο σχετικός νόμος - ψηφίστηκε έξι μήνες αργότερα. Και γι’ αυτό θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να παρουσιάζεται αυτό το έργο στο θέατρο. Οταν το παρουσιάσαμε στη Νορβηγία πριν από λίγο καιρό, σε θεατρικό αναλόγιο, ήταν εντυπωσιακό ότι υπήρχε μεγάλη αμηχανία. Οι Νορβηγοί δεν μιλάνε καθόλου γι’ αυτό το θέμα, είναι κι εκεί ταμπού, κάτι που δεν το περιμένεις. Οι Ισπανοί και οι Ελληνες έχουμε ένα κόμπλεξ, θεωρώντας ότι οι Σκανδιναβοί είναι προχωρημένοι σε τέτοια θέματα, αλλά ίσως δεν ισχύει.

● Είναι προχωρημένο πάντως κοινωνικά το θέμα στην Ισπανία;

Πιστεύω ότι στην Ισπανία πολύ θρησκευόμενοι είναι πια μόνο στα χωριά. Δεν υπάρχει πια αυτή η θρησκευτική αντίληψη που υπήρχε - μετά τον Φράνκο άρχισε να σβήνει. Πάντως κι εδώ μου είπε ο Γιώργος ότι αυτά τα θέματα καθυστερούν μάλλον επειδή οι άνθρωποι είναι πολύ θρησκευόμενοι.

● Υπάρχει βοήθεια για τους ανοϊκούς γέροντες στην Ισπανία;

Δεν υπάρχουν ειδικά κέντρα, ωστόσο στα δημόσια γηροκομεία απαιτούνται από 800-1.500 ευρώ τον μήνα. Με έναν μέσο μισθό γύρω στις 2.000€ αυτό είναι μάλλον αποτρεπτικό. Αλλά δύσκολη έχει γίνει και η ζωή στη Βαρκελώνη, αφού πλέον είναι πολύ ακριβή πόλη για να μένεις, δεν μπορείς να ζήσεις εκεί γιατί απλά την έχουν πουλήσει. Αν δεν έχεις δικό σου διαμέρισμα επειδή π.χ. το έχεις κληρονομήσει, τότε δεν μπορείς πια να νοικιάσεις ένα μόνος. Πρέπει να το μοιράζεσαι με κάποιον. Τώρα πια νοικιάζεις όχι διαμέρισμα, αλλά δωμάτιο με κοινόχρηστο μπάνιο, κι αυτό μπορεί να φτάνει σε μια καλή περιοχή και τα 1.000 ευρώ. Χίλια ευρώ για ένα δωμάτιο.

● Επειδή η Βαρκελώνη είναι τουριστικός προορισμός;

Παραείναι όμως.

● Στο βιογραφικό σας βρίσκουμε την υπογραφή σας σε σειρά στο Νέτφλιξ, αλλά και βραβεύσεις με τα ανθρώπινα και κοινωνικά ζητήματα στο επίκεντρο...

Πάντα το θέμα μου είναι η οικογένεια, ο έρωτας και ο θάνατος, γιατί πάντα με απασχολούν ως ερωτήματα αυτά που μου έχουν συμβεί ή θα μπορούσαν να μου έχουν συμβεί. Στο προηγούμενο έργο μου αναρωτιόμουν τι θα έκανα αν με χτυπούσε ο σύντροφός μου...

● Τι ετοιμάζετε τώρα;

Τελείωσα ένα έργο με δύο πρόσωπα, το οποίο θα κάνει πρεμιέρα τον Απρίλιο στη Βαρκελώνη. Είναι μια ρομαντική κωμωδία και, όπως και στη «Ρίτα», ξεκινάει σαν κωμωδία αλλά στο τέλος συμβαίνει κάτι που τα ανατρέπει όλα. Ο τίτλος του είναι «Κράμιγκ», όπως ονομάζεται το λούτρινο ζωάκι του ΙΚΕΑ. Είναι η ιστορία ενός ζευγαριού που, στη διάρκεια των εννέα μηνών που περιμένουν το παιδί τους, θυμούνται πώς γνωρίστηκαν, τι έκαναν ως ζευγάρι και στο τέλος έρχεται το πάνω κάτω. Η κομβική τους σύγκρουση περιστρέφεται γύρω από το ερώτημα «αν γινόταν κάτι στη γέννα, ποιον θα έσωζες, το παιδί ή τη μάνα;»...

● Χωρίς να παίρνετε θέση, θέτετε αιχμηρά ερωτήματα, φέρνοντας τον καθένα αντιμέτωπο με τις ιδέες του.

Το είδος του θεάτρου που με ενδιαφέρει είναι αυτό που βάζει ερωτήματα και δεν δίνει απαντήσεις.

♦ Πληροφορίες: Θέατρο του Νέου Κόσμου, Δώμα (Αντισθένους 7 & Θαρύπου). «Ρίτα» της Μάρτα Μπουτσάκα
Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ.
Σκηνοθεσία: Ρηνιώ Κυριαζή
Μουσική σύνθεση: Λίνα Ζάχαρη
Σκηνογράφος-ενδυματολόγος: Νεκταρία Ηλιάκη
Σχεδιασμός φωτισμών: Στέβη Κουτσοθανάση
Επιμέλεια κίνησης: Αλκηστις Πολυχρόνη
Παίζουν: Ιφιγένεια Καραμήτρου, Γιώργος Καφετζόπουλος. Εισιτήρια 14-16€.
Προπώληση more.com