Είναι ίσως το σημαντικότερο πολιτιστικό γεγονός κάθε καλοκαιριού και ήρθε και φέτος η ώρα του: απόψε ξεκινούν οι παραστάσεις στο αργολικό θέατρο με την παγκόσμια πρεμιέρα της τραγωδίας του Ευριπίδη «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι», σε μετάφραση Παντελή Μπουκάλα, που σκηνοθετεί ο Ρώσος Τιμοφέι Κουλιάμπιν, αυτοεξόριστος από τότε που η χώρα του εισέβαλε στην Ουκρανία. Η παράσταση είναι εξόχως συμβολική και τραγικά επίκαιρη από έναν άνθρωπο που ο πόλεμος έχει ανατρέψει τη ζωή του. «Είναι αδιανόητο να μιλάμε για πολιτισμό τον 21ο αιώνα όταν ο πόλεμος υπάρχει ως επιλογή. Λες και δεν μάθαμε τίποτα από την Ιστορία και τους αρχαίους» ήταν τα λόγια του σκηνοθέτη στη συνέντευξη Τύπου που είχε παραχωρήσει πρόσφατα.
Ομως η Επίδαυρος δεν φιλοξενεί σήμερα και αύριο μία πρεμιέρα, αλλά τρεις. Διότι παράλληλα ξεκινούν οι παραστάσεις στο μικρό θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, στις οποίες επίσης συμπλέκεται ο πόλεμος με τη μοίρα της γυναίκας σε δύο αναπάντεχους σύγχρονους μονόλογους που παίζονται μαζί και αντλούν την έμπνευσή τους από έργα του Ευριπίδη απηχώντας σημερινούς προβληματισμούς. Και φυσικά εγκαινιάζεται η νέα έκθεση στον ιστορικό αρχιτεκτονικά χώρο που επαναλειτουργεί για δεύτερη χρονιά.
Μικρή Επίδαυρος
Οι παραστάσεις ξεκινούν με δύο πρωτότυπα έργα-μονόλογους γραμμένους από σύγχρονους συγγραφείς και βασισμένους στην αρχαία τραγωδία στο πλαίσιο του Κύκλου Contemporary Ancients.
■ «Ιφιγένεια / Βορά»
«Δεν θα υποταχτώ»: ίσως εδώ συμπυκνώνεται το νόημα από τον πρώτο μονόλογο «Ιφιγένεια / Βορά» της Βίβιαν Στεργίου, σε σκηνοθεσία Αικατερίνης Παπαγεωργίου, που φέρνει την Ιφιγένεια στη σημερινή εποχή, για να μας κάνει να αναρωτηθούμε αν εκείνη είναι πράγματι ένα ελεύθερο άτομο που αποφασίζει για τη ζωή του ή μήπως το μέλλον της έχει προδιαγραφεί αιώνες πριν. Και εφόσον οι βωμοί της θυσίας/γυναικοκτονίες είναι πάντα εκεί, μήπως το μόνο που έχει αλλάξει είναι ότι κάποιες τολμούν να σπάσουν τον νόμο της σιωπής ή ότι τώρα γίνεται γνωστή η ταυτότητα των θυμάτων;
● Ποια είναι η σημερινή Ιφιγένεια, που υποδύεστε; ρωτήσαμε την Ελίζα Σκολίδη.
Η δική μας Ιφιγένεια είναι κάθε πλάσμα, ανεξαρτήτως φύλου, που γεννιέται στη σύγχρονη κοινωνία και κουβαλάει έναν αντίστοιχο χρησμό αυτοθυσίας τον οποίο δεν ζήτησε ποτέ. Η παράσταση επικεντρώνεται στη γυναίκα Ιφιγένεια, η οποία έχει αποφασίσει να στηθεί μπροστά στο κοινό και να αφηγηθεί όσα έζησε μέχρι σήμερα και την οδήγησαν στην απόφαση να αρνηθεί τον χρησμό της θυσίας που της επιβλήθηκε. Αρνείται όπως λέει χαρακτηριστικά «να φύγω πριν την ώρα μου...». Στη συνέχεια θυμάται όλες εκείνες τις φωνές που κατατρέξαν τη ζωή της, της φόρεσαν επιλογές, φοβίες, ανασφάλειες και την εγκλώβισαν μέσα σε καλούπια που εκείνη δεν διάλεξε ποτέ. Χαρακτηριστικές μερικές από τις φράσεις των άλλων: «Κάτσε καλά γιατί είσαι μια γλωσσού, θα σέβεσαι ρε γαμώτο, βούλωνε όταν μιλάω εγώ...».
Εγώ ουσιαστικά υποδύομαι όλες τις Ιφιγένειες του κόσμου. Ολες εκείνες τις θηλυκότητες που από την πρώτη μέρα που γεννήθηκαν βρέθηκαν σε ένα σύστημα ενάντιο στις ίδιες και τις ανάγκες τους. Υποδύομαι εμένα, την Ελίζα, που την πρώτη μέρα οδήγησης όταν βγήκα στον δρόμο κι έκανα ένα λάθος, μου φώναξαν «αφού δεν το ‘χεις, ρε κοπέλα μου, γιατί δεν πας στο σπίτι σου να πλύνεις κάνα πιάτο;» Υποδύομαι τη μητέρα μου τη Χρύσα που δυσκολεύτηκε να πείσει τους δικούς της ότι είναι αρκετά έξυπνη για να σπουδάσει γιατρός, υποδύομαι την αδερφή μου την Ιριδα που έπρεπε να με προστατεύσει -καθότι μεγαλύτερη- από τον ανώμαλο επιδειξία που μας την έπεφτε στο πάρκο μικρές, αλλά η ψυχούλα της το ξέρει πόσο φοβόταν και εκείνη. Υποδύομαι τη γιαγιά μου την Καίτη που ανάθεμα κι αν βρήκε ποτέ τον χώρο να αναρωτηθεί τι θέλει και όχι τι θα πει ο κόσμος. Υποδύομαι την Κατερίνα τη γειτόνισσά μου που η ζωή της θα ήταν αλλιώς αν είχε σκεφτεί κι εκείνη να σηκώσει χέρι στον σύντροφό της για να υπερασπιστεί τη ζωή της τα βράδια που της ουρλιάζει. Υποδύομαι την Ελένη από τη Ρόδο που τη βίασαν και την πέταξαν στα βράχια της θάλασσας να πνιγεί και υποδύομαι και τη Masha Amini που τη συνέλαβαν οι ιρανικές αρχές επειδή ξέφευγαν τούφες απ’ τα μαλλιά της απ’ το χιτζάμπ που φορούσε και την ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου.
Η Ιφιγένεια του έργου μας, παρότι υπέστη χρόνια κακοποίηση, αποφασίζει να μη φτάσει στον βωμό και να μην κάνει τη χάρη στους εξουσιαστές. Αποφασίζει να μη δεχτεί τη θυσία. Αρνείται τη μοίρα της, ότι γεννήθηκε να υπηρετεί το εξουσιαστικό όραμα που θέλει τη γυναίκα αντικείμενο και θυσιαστικό στοιχείο, και στέκεται ενάντια σε όλα αυτά. Το έργο κλείνει με μια εξαιρετική φράση που τα συνοψίζει όλα: «Σε αυτό εδώ το μέρος πωλούνται ήλιος και θάλασσα, μάρμαρα, μάρμαρα, μάρμαρα, σπουδαίοι νεκροί, φαντασιώσεις. Αλλά κυρίως εξάγουμε αυτό που είναι πάντα ψηλά σε ζήτηση στον κόσμο όλο, απ’ άκρη σ’ άκρη, θανάτους για το τίποτα, κόρες σφαγμένες κατά παραγγελίαν. Κι άλλη; Θα λένε. Ακόμη μία; Και ο χρησμός θα κυλάει σαν νεράκι μέσα τους;»
● Τότε έπρεπε να θυσιάσουν την Ιφιγένεια για να ξεκινήσει ο πόλεμος. Σήμερα γιατί θυσιάζονται οι Ιφιγένειες, ποιος πόλεμος τις θέλει νεκρές;
Αυτή τη στιγμή οι πόλεμοι που βιώνουν οι Ιφιγένειες είναι πολλοί και ποικίλλουν. Ουκρανία, Γάζα, ο ακήρυχτος πόλεμος εντός των πλαισίων κάθε πόλης, οι γυναικοκτονίες. Ο πιο συνταρακτικός πόλεμος, όμως, είναι ο καθημερινός πόλεμος για το αυτονόητο: ισότητα μεταξύ των δύο φύλων στην παιδεία, στην εργασία, στην πολιτική. [...] Αυτά όσον αφορά τον πόλεμο για το αυτονόητο στον δυτικό κόσμο. Κατεβάζω το κεφάλι από ντροπή τη στιγμή που πάω να μιλήσω για τις γυναίκες της Μέσης Ανατολής –που ουσιαστικά είναι σβησμένες απ’ τον χάρτη. Πρόσφατα έμαθα για μία δομή που προστατεύει γυναίκες που έχουν υποστεί σε νεαρή ηλικία κλειτοριδεκτομή και βιασμό και είναι πια μάνες των παιδιών που γεννήθηκαν από αυτή την πράξη. Τι να πεις μπροστά σε αυτήν την απανθρωπιά όταν κάποιες γυναίκες-παιδιά στο βάθος του κόσμου δεν έχουν δικαίωμα ούτε καν στη σωματική αυτοτέλεια; [...] Μάλλον θέλει πολύ αγώνα ακόμα το αυτονόητο για να γίνει τέτοιο. Αλλά ως μία από τις απειράριθμες Ιφιγένειες του κόσμου ετούτου δηλώνω πως δεν θα το αφήσουμε να περάσει, θα τον αλλάξουμε τον κόσμο κι ας πάρει χίλια χρόνια.
Οι υπόλοιποι συντελεστές:
Σκηνικά - Κοστούμια: Μυρτώ Σταμπούλου. Μουσική: Διαμαντής Αδαμαντίδης. Κίνηση: Χρυσηίς Λιατζιβίρη. Σχεδιασμός φωτισμού: Αλέκος Αναστασίου. Βοηθός σκηνοθέτριας: Αλέξανδρος Βάρθης
■ «Εγώ, μια δούλα»
Ο δεύτερος, ευφρόσυνος, μονόλογος είναι γραμμένος από τον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη με αφορμή την Εκάβη και πρωταγωνίστρια όχι τη βασίλισσα της Τροίας, αλλά μια έμπιστη δούλα της. Η Φιλαρέτη Κομνηνού είναι η ανώνυμη Τρωαδίτισσα μάρτυρας όλων των συμφορών της βασίλισσας και της πατρίδας της που ο πόλεμος ισοπέδωσε σε μια αντιπαραβολή της κοινής ανθρώπινης ματιάς απέναντι στον μεγάλο μύθο του θρήνου και της απόγνωσης.
● Τι βλέπει και αντιλαμβάνεται η δούλα που δεν αποτυπώνεται στο έργο του μεγάλου ποιητή; ρωτήσαμε τον σκηνοθέτη της παράστασης, Νίκο Χατζόπουλο, καλώντας τον να μας πει πώς το προσέγγισε.
Το έργο είναι εμπνευσμένο από ένα υπαρκτό πρόσωπο της «Εκάβης» του Ευριπίδη. Είναι η δούλα από την οποία η Εκάβη ζητά να της φέρει τον βασιλιά της Θράκης, Πολυμήστορα, στον οποίο είχε εμπιστευτεί τον μικρότερο γιο της Πολύδωρο δίνοντάς του μαζί και χρυσάφι, αλλά εκείνος τον σκότωσε για να καρπωθεί τον θησαυρό και τον πέταξε στη θάλασσα. Στη σκηνή, όταν έρχεται ο Πολυμήστωρ με τα δύο παιδιά του, η Εκάβη τον τυφλώνει και σκοτώνει τα παιδιά του. Η δούλα τα βλέπει και τα περιγράφει από τη δική της σκοπιά, σαν να βγάζει τη φόδρα του φορέματος έξω ώστε να φαίνονται οι ραφές, τα ξέφτια και τα μπαλώματα του υφάσματος –κάθεται και τα ψέλνει στην κυρά της. Ενα λαϊκό πρόσωπο που βλέπει τα πράγματα από τη δική της -κάπως ανάλαφρη- σκοπιά. Αφελής έως κωμική, έχει ένα δικό της σύστημα αξιών και μια πολύ ισχυρή αίσθηση δικαίου. Ανήκει σε ό,τι λέμε «οι κομπάρσοι της Ιστορίας». Ο μονόλογος έχει μια κωμική χροιά. Αυτό που δεν συγχωρεί η ηρωίδα στην Εκάβη είναι την αλαζονεία και το γεγονός ότι την εκδικητική της μανία την πληρώνουν και τα δύο αθώα μικρά παιδιά του Πολυμήστορα. Στον πόλεμο ξέρουμε ότι την πληρώνουν αυτοί που δεν φταίνε, αυτοί που το όνομά τους δεν θα γραφτεί με χρυσά γράμματα, ούτε θα γίνει ποτέ τίτλος σε τραγωδία.
Οι υπόλοιποι συντελεστές είναι: Σκηνικός χώρος - Κοστούμι: Ιωάννα Τσάμη. Σχεδιασμός φωτισμού: Αλέκος Αναστασίου.
Ηχητική διάδραση: Jan Van Angelopoulos.
♦ Πληροφορίες: Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 5 και 6 Ιουλίου στις 21.30. Εισιτήρια 5-15.€ Προπώληση aefestival.gr
Η έκθεση «Ιππόλυτος-Φαίδρα»
Παράλληλα ξεκινά απόψε και η περιοδική έκθεση στον εκθεσιακό χώρο της Επιδαύρου, ένα ιστορικό κτίριο του αρχιτέκτονα Αρη Κωνσταντινίδη που ανακαινίστηκε και εγκαινιάστηκε πέρσι, με πρωτοβουλία της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Κατερίνας Ευαγγελάτου, για να πλαισιώσει μουσειακά το Φεστιβάλ Επιδαύρου παρουσιάζοντας σημαντικά τεκμήρια από ιστορικές παραστάσεις του. Η φετινή έκθεση «Ιππόλυτος-Φαίδρα» γίνεται με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από την παράσταση της τραγωδίας «Ιππόλυτος» του Ευριπίδη στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου από το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη το 1954, με πρωταγωνιστές τον Αλέκο Αλεξανδράκη και την Ελσα Βεργή, παράσταση που ήταν το εναρκτήριο λάκτισμα για την καθιέρωση των Επιδαυρίων έναν χρόνο αργότερα. Συνολικά οχτώ παραστάσεις του «Ιππόλυτου» δόθηκαν έκτοτε στο αργολικό θέατρο και μία του έργου «Φαίδρα» του Ρακίνα με την έκθεση να φιλοξενεί κοστούμια, μάσκες, μακέτες, παρτιτούρες και οπτικοακουστικό υλικό από όλες αυτές. Η έκθεση, που επιμελείται η Κατερίνα Ευαγγελάτου, με επιστημονικό υπεύθυνο τον επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ, Παναγιώτη Μιχαλόπουλο, θα είναι ανοιχτή, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, ώς τις 24 Αυγούστου τις ημέρες των παραστάσεων στην Επίδαυρο.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας