Η Λιούμποφ είναι έγκυος

Το τελευταίο έργο του Α. Τσέχοφ «Βυσσινόκηπος» μόλις ανέβηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου. Οπως φαντάζεται κανείς, δεν πρόκειται για ένα κλασικό ανέβασμα. Ο Νίκος Καραθάνος έχει έναν ευαίσθητο προσωπικό τρόπο να βλέπει έργα, ήρωες, ηθοποιούς, χώρους. Τις περισσότερες φορές αυτός ο «τρόπος» γίνεται και δικός μας. Είναι τόσο δικαιολογημένος μέσα του που το αποτέλεσμα, όσο λοξό ή ανοίκειο κι αν μοιάζει, χτυπάει μια φλέβα στην καρδιά μας.

Τώρα είδε τον «Βυσσινόκηπο» ως «αιρετική κωμωδία μέσα σε ένα υπέροχο δράμα». Εφερε τα πάνω κάτω στις ηλικίες των ρόλων, ανέβασε στη σκηνή καρτούν, αλλά κι έναν ελέφαντα. Δύο ηθοποιοί της παράστασης βρίσκονται σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. Η μία, μάλιστα, είναι η Γαλήνη Χατζηπασχάλη, η οποία ερμηνεύει τη Λιούμποφ, την ιδιοκτήτρια του Βυσσινόκηπου.

• Συνήθως οι έγκυες απομακρύνονται από τους θιάσους... Η Γαλήνη Χατζηπασχάλη, επτά μηνών έγκυος, πώς τα έβγαλε πέρα στις πρόβες;

Η Εμιλυ Κολιανδρή κι εγώ είχαμε κλείσει για την παράσταση πριν ακόμα μείνουμε έγκυες. Κι όταν συνέβη, το συζητήσαμε με τον Νίκο Καραθάνο. Δεν τον ενοχλούσε η ιδιαιτερότητα της κατάστασης. Η αλήθεια είναι ότι τελευταία έχω βαρύνει λίγο... Τι να πει και η Εμιλυ που είναι στον 8ο μήνα, οριακά δηλαδή. Το αποφάσισα επειδή οι παραστάσεις δεν είναι πολλές. Στις πρόβες είχαμε μια φροντίδα παραπάνω. Τα κρεβάτια, το φαγητό μας... Δεν φοβάμαι, αλλά το έχω στο μυαλό μου. Οι αντοχές μειώνονται κάπως. Δεν είναι εύκολο να στέκομαι πολλή ώρα όρθια ή να έχω μεγάλη δραστηριότητα.

• Πώς συνδιαλέγεται ο Μίκυ Μάους κι ένας ελέφαντας με τους ήρωες;

Οι Μίκυ Μάους αναφέρονται στα χρόνια της αθωότητας, την παιδική ηλικία, τον χρόνο και τον τόπο του παιχνιδιού. Η οικοδέσποινα έχει αφήσει το σπίτι εγκαταλειμμένο, γι’ αυτό εγκαταστάθηκαν τα ποντίκια, τα καρτούν της γλυκύτητας και της ζαβολιάς, που πολλές γενιές μεγαλώσαμε μαζί τους. Ο ελέφαντας παραπέμπει σε μια κινέζικη παροιμία. Πολλά χέρια πιάνουν από ένα μικρό τμήμα στο σώμα του ελέφαντα μέχρι που καλύπτεται όλο.

Ομως κανένας δεν έχει την εικόνα του, δεν μπορεί να πει τι είναι ο ελέφαντας. Ετσι και εμείς αποκτούμε αποσπασματική γνώση των πραγμάτων, δεν γνωρίζουμε το όλον. Η παράσταση θυμίζει παλιά ασπρόμαυρη ταινία. Κυριαρχούν το μαύρο και το γκρίζο χρώμα. Τα κοστούμια είναι εποχής, μαύρα. Το σκηνικό παραπέμπει σ’ ένα εικονοστάσι ή ξωκλήσι, σε μια ποντικότρυπα. Ακόμα και οι φωτισμοί είναι περίεργοι. Το φως μπαίνει από παράθυρα που χάσκουν ανοιχτά στην ποντικότρυπα. Εχουμε συνηθίσει να αντιλαμβανόμαστε τα έργα του Τσέχοφ κάπως βαριά. Προσωπικά, δεν αισθάνομαι την άποψη του Νίκου οπωσδήποτε ως πρωτοπορία. Είδε τον «Βυσσινόκηπο» μέσα από το ποιητικό βλέμμα του.

• Ενας υπέροχος Βυσσινόκηπος βγαίνει στο σφυρί αλλά οι ιδιοκτήτες του βρίσκονται αλλού...

Δεν βλέπουν ότι χρεοκοπούν, δεν ψάχνουν για λύση, αφήνονται έρμαια της κατάστασης. Η Λιούμποφ που υποδύομαι είναι ηγετική φυσιογνωμία στην οικογένεια. Φαίνεται ελαφρόμυαλη, αλλά έχει υποφέρει. Το κτήμα τής θυμίζει τον θάνατο του παιδιού της. Δεν λειτουργεί με τη λογική αλλά με το συναίσθημα. Μοιράζει τα χρήματα ακόμα κι όταν μένει χωρίς καπίκι. Με τους παλιούς πλούσιους ισχύει κάτι παιδικό. Πιστεύουν ότι γεννήθηκαν με χρήματα όπως γεννήθηκαν ψηλοί ή ξανθοί. Ακόμα κι όταν χάνουν τα πάντα, δεν καταλαβαίνουν. Το φινάλε είναι γλυκόπικρο. Ο κήπος χάνεται, αλλά εκείνοι λυτρώνονται από το παρελθόν. Νιώθουν ανακούφιση από το βάρος που έφυγε, αλλά και θλίψη για το κομμάτι της ζωής που αποχαιρετούν.

• Οι ήρωες του έργου είναι συγχρόνως κωμικοί και τραγικοί.

Το κωμικό αναδεικνύεται μέσα από το τραγικό. Οι ήρωες δεν περιφέρουν απλώς την πλήξη τους. Βουτηγμένοι στο συναίσθημα, ζωντανοί, βασανισμένοι, φλυαρούν και φανερώνοντάς τα όλα γίνονται αστείοι. Οταν π.χ. ο Γκάγεφ μιλάει στην εκατόχρονη βιβλιοθήκη, η σκηνή μοιάζει ακατανόητη. Κι όμως, πίσω από αυτόν τον μονόλογο κρύβεται το αίσθημά του για τα δωμάτια, τα αντικείμενα, τη γη, το παρελθόν που χάνεται. Μην ξεχνάμε ότι ο Βυσσινόκηπος δεν είναι ένας κηπάκος. Πρόκειται για 1.000 στρέμματα. Οταν ο Λοπάχιν αποκτά το κτήμα, δέχονται σοβαρή προσβολή στην ηθική, τη μνήμη τους.

• Υποδύεστε τη μητέρα, ενώ τη 15χρονη κόρη σας ερμηνεύει η Λυδία Φωτοπούλου. Ολες οι ηλικίες αναποδογυρισμένες.

Το λογικό θα ήταν η Λυδία να παίζει την πενηντάρα ηρωίδα κι εγώ την κόρη της. Η διανομή προέκυψε στην πρόβα, σαν παιχνίδι. Δεν μας φάνηκε παράξενο - πιστεύω ότι μετά το πρώτο δεκάλεπτο προσαρμογής και ο θεατής θα αφεθεί σ’ αυτή την αυθαιρεσία. «Η διανομή είναι ψυχική», όπως λέει ο Νίκος.

• Κάποια στιγμή εσείς και η Εμιλυ Κολιανδρή ξεγυμνώνετε τις κοιλιές σας.

Προς το τέλος της παράστασης, όταν είμαστε όλοι στη σκηνή και ο Λοπάχιν ανακοινώνει ότι αγόρασε τον Βυσσινόκηπο. Είναι λίγο σαν να λέμε: «α! οι ηθοποιοί είναι έγκυες». Σαν να προδίδουμε και την αληθινή ζωή μέσα στην παράσταση. Ετσι κι αλλιώς δεν κρύβεται η κοιλιά μας. Φαίνεται από τον τρόπο που στεκόμαστε ή περπατάμε. Και ο Νίκος ήθελε να είναι φανερό.

Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών/Κεντρική Σκηνή (Συγγρού 107, τηλ.: 2130 178000) «Βυσσινόκηπος» του Τσέχοφ. Μετάφραση: Αρης Αλεξάνδρου. Σκηνοθεσία-διασκευή: Νίκος Καραθάνος. Παίζουν ακόμα: Θανάσης Αλευράς, Νίκος Καραθάνος, Λένα Κιτσοπούλου, Εμιλυ Κολιανδρή, Γιάννης Κότσιφας, Αναστασία Κονίδη, Χρήστος Λούλης, Γιώργος Μπινιάρης, Αγγελος Παπαδημητρίου, Δάφνη Πατακιά, Μιχάλης Σαράντης, Ελενα Τοπαλίδου, Αγγελος Τριανταφύλλου, Λυδία Φωτοπούλου.