O «Μεγκρέ» του Ντεπαρντιέ, ο Μπέργκμαν και ένας ιμπρεσιονιστικός ροδακινόκηπος

Ο επιθεωρητής Μεγκρέ και το μυστήριο της νεκρής κοπέλας

(Maigret, Γαλλία, Βέλγιο, 2022, 89΄)

★★★☆☆

● Σκηνοθεσία: Πατρίς Λεκόντ

● Ηθοποιοί: Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Μελανί Μπερνιέ, Ορόρ Κλεμάν, Ερβέ Πιερ

Κάτι αυθεντικά γαλλικό, θαυμαστά μετρημένο, παραδοσιακό κι έτσι άχρονο κι επίκαιρο, παραδίδει ο χαρακτηριστικά άνισος σκηνοθέτης.

Παρίσι, δεκαετία του ’50, μια 20χρονη κοπέλα από την επαρχία βρίσκεται νεκρή, φορώντας ένα πανάκριβο ασημένιο φόρεμα, κατακόκκινο πια από τις πέντε μαχαιριές στο κορμί της. Ποιος είναι ο ένοχος και ποιο το κίνητρο θα επιχειρήσει ν’ ανακαλύψει ο επιθεωρητής Μεγκρέ με τη στιβαρή μορφή του Ζεράρ Ντεπαρντιέ.

Σε μια πορεία στη μεγάλη και μικρή οθόνη του ήρωα του Βέλγου Σιμενόν που ξεκίνησε το 1932 με τον Ζαν Ρενουάρ κι έφτασε ώς το 2016 με τον Ρόουαν Ατκινσον, ο Πατρίς Λεκόντ μοιάζει ν’ ακούει καθαρά τις προθέσεις και το ύφος του συγγραφέα και να μη φοβάται το κλασικό πολισιέ. Ενα σύμπαν υποφωτισμένο, ένα μυστήριο που βυθίζεται στο σκοτεινό κομμάτι της κοινωνίας και της ταξικής ανισότητας, μια περιρρέουσα μελαγχολία για την ανθρώπινη κατάσταση κι ένα καστ διαλεχτό και συνεπές, στήνουν ένα γοητευτικό μυστήριο, σύντομο και εντατικό.

Οι ροδακινιές του Αλκαράς (Alcarràs, 2022, Ισπανία, Ιταλία, 120΄)

★★★☆☆

● Σκηνοθεσία: Κάρλα Σιμόν

● Ηθοποιοί: Ζορντί Πουγιόλ Ντόλσετ, Ανα Οτιν, Ξένια Ρόζετ, Αλμπερτ Μπος

Καταλονία, αγροκτήματα, πιτσιρίκια που μεγαλώνουν στη φύση: ζαβολιές, φανταστικά διαστημόπλοια μέσα σε σκουριασμένα αυτοκίνητα, διαβάσματα, πρόβες για χορευτικές φιγούρες, ξυπολυσιά. Τριγύρω τους, out of focus αλλά με τις κουβέντες τους να στιγματίζουν τη ζωή τους, οι μεγάλοι. Ο παππούς που δεν είχε τακτοποιήσει ποτέ τα χαρτιά του κτήματος, ο νέος γαιοκτήμονας που θέλει να ξεριζώσει τις ροδακινιές και να «φυτέψει» φωτοβολταϊκά. Τίποτα δεν αλλάζει στις ηλιόλουστες μέρες των παιδιών – μόνο το μέλλον τους.

Οπως και στο συναρπαστικό ντεμπούτο της, το «Ενα αξέχαστο καλοκαίρι», επίσης χαλαρά αυτοβιογραφικό, η Σιμόν, βραβευμένη εδώ με τη Χρυσή Αρκτο της Berlinale, σκηνοθετεί ιμπρεσιονιστικά. Ατάκτως (νομίζεις) ερριμμένα πλάνα ενός βιαστικού παρατηρητή, αποσπάσματα διαλόγων, εναλλαγή ηρώων, κλεφτές ματιές, στροφές από μουσικές, όλα με το ζεστό, πορτοκαλί φως του ώριμου ροδάκινου. Στόχος, ένα μήνυμα υπαρξιακό και πολιτικό, η διαχρονική αξία της γης (ως εκμετάλλευση κι ως πατρίδα) σ’ έναν κόσμο που αλλάζει. Αυτή τη φορά η Σιμόν το παρακάνει: επιμένοντας σ’ αυτή την αίσθηση του φευγαλέου, του παράλληλου, του «τυχαίου», χάνει μέσα σε μια φλυαρία της καθημερινότητας το σεναριακό της κέντρο – όχι όμως και το νοηματικό και σίγουρα όχι την ευαισθησία της αισθητικής της.

Το νησί του Μπέργκμαν

(Bergman Island, Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία, Σουηδία, Μεξικό, Βραζιλία, Ην. Βασίλειο, 2021, 112΄)

★★½☆☆

● Σκηνοθεσία: Μία Χάνσεν-Λοβ

● Ηθοποιοί: Τιμ Ροθ, Βίκι Κριπς, Μία Γουασικόφκσα, Αντερς Ντάνιελσεν Λίε

Η Γαλλίδα σκηνοθέτις ταινιών σαν το «Ο πατέρας των παιδιών μου» και «Το μέλλον» βουτά σ’ ένα πολυεπίπεδο δοκίμιο που συνδέει το σύμπαν του Μπέργκμαν με τα προσωπικά της βιώματα, τη διάλυση μιας σχέσης και το εύθραυστο των καλλιτεχνών, σ’ ένα φιλμ που υπονομεύει την πολύπλοκη δομή του με μία... για την ακρίβεια δύο απλοϊκές ιστορίες.

Ενας διάσημος Αμερικανός σκηνοθέτης, ο Τόνι, και η Ευρωπαία σεναριογράφος σύντροφός του, η Κρις, εγκαθίστανται για λίγο σ’ ένα από τα σπίτια του Μπέργκμαν στο «νησί του», το Φόρε: για ν’ αντλήσουν έμπνευση, για ν’ αποτίσουν φόρο τιμής, για να δεθούν περισσότερο μεταξύ τους. Οσο η δική τους σχέση, επηρεασμένη από τον τόπο και το βάρος της φιγούρας τού Μπέργκμαν, παραπατάει τόσο εκείνος αμφισβητεί τις βεβαιότητές του και τόσο εκείνη «βιώνει» το σενάριό της, βασισμένο σ’ έναν αδιέξοδο μεγάλο έρωτά της από το παρελθόν.

Γυρισμένη, πράγματι, στο Φόρε, εκεί όπου κι η ίδια η Χάνσεν-Λοβ είχε ζήσει για λίγο με τον τότε σύντροφό της Ολιβιέ Ασαγιάς, η ταινία χτίζει ένα σενάριο γοητευτικά meta. Τα ενοχικά συμπλέγματα και η δυναστική προσωπικότητα του Ινγκμαρ Μπέργκμαν ταυτίζονται με το δέος απέναντί του (τα σχόλια προς τους επισκέπτες σινεφίλ είναι άκρως διασκεδαστικά, σαν τη διαμάχη τού εάν η «Ντροπή» βγήκε στην Ευρώπη με άρθρο στον τίτλο ή χωρίς, ή σαν το ανεκτίμητο «εσύ δεν χρειάζεται να κάνεις και την “Περσόνα”»), με τις σαρωτικές ταινίες του (σαν το «Σκηνές από έναν γάμο» που, με μια έννοια, «ενσαρκώνουν» οι ήρωες), με τις αυτοβιογραφικές αλλά και υπαρξιακές συνδέσεις της Χάνσεν-Λοβ, με το σενάριο που γράφει (και βλέπουμε να εξελίσσεται στην οθόνη, σαν ταινία-μέσα-στην-ταινία) η ηρωίδα, με αναφορές στη δική της (μυθοπλαστική) ζωή αλλά και στης σκηνοθέτιδας. Μόνο που –και παρά τις θαυμάσιες ερμηνείες και των τεσσάρων πρωταγωνιστών– αυτόν τον σοφιστικέ σκελετό η Χάνσεν-Λοβ από τη μια τον ντύνει με μια ψευτοκαλλιτεχνική επιτήδευση (εννοείται πως η Κρις γράφει το σενάριό της μόνο σε χαρτί και μόνο με πένα), από την άλλη τον υποβιβάζει με δύο μπανάλ ερωτικές ιστορίες, προδίδοντας την ίδια της την ιδιαίτερη έμπνευση.

Ούτε καν (Nope, 2022, ΗΠΑ, Ιαπωνία, 130΄)

​​​​​​​★½☆☆☆

● Σκηνοθεσία: Τζόρνταν Πιλ

● Ηθοποιοί: Ντάνιελ Καλούγια, Κίκι Πάλμερ, Στίβεν Γιουν

Μετά το «Get Out» και το «Us», ο Τζόρνταν Πιλ συνεχίζει την πορεία του ως, από τη μια, αυτοδιορισμένη νέμεση της λευκής Αμερικής κι από την άλλη fanboy του σινεμά είδους, μ’ ένα φιλμ του οποίου η εξυπνότερη έμπνευση είναι η ελληνική μετάφραση του τίτλου.

Στην έρημο της Καλιφόρνιας, στο άδειο απέραντο τοπίο των κλασικών γουέστερν, ο λιγομίλητος Οτζεϊ και η παραβατική, παρλαπίπα αδελφή του, Εμεραλντ, προσπαθούν να συντηρήσουν την οικογενειακή επιχείρηση: άλογα εκπαιδευμένα για να παίζουν σε ταινίες. Πιο επιτυχημένος στον ίδιο κλάδο ο γείτονάς τους, Τζουπ Παρκ, που όταν ήταν παιδί πρωταγωνιστούσε σε μια τηλεοπτική σειρά που βάφτηκε στο αίμα όταν ο «σταρ» χιμπατζής ξαφνικά επιτέθηκε σε συνεργείο και καστ. Και οι μεν και ο δε θα δουν τη ζωή τους ν’ απειλείται από την έλευση ενός εξωγήινου πλάσματος με φονικές ορέξεις, στον ουρανό – ο Οτζεϊ κι η Εμεραλντ θα συνεργαστούν με τον καλύτερο διευθυντή φωτογραφίας του κόσμου (!) για να αποσπάσουν το στιγμιότυπο που θα τους κάνει για πάντα πλούσιους.

Με το πρώτο μέρος να κοπιάρει τον «Οιωνό» του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν και το δεύτερο, κατά γράμμα, τον «Πόλεμο των Κόσμων» του Στίβεν Σπίλμπεργκ, η ταινία αρκείται στις κινηματογραφικές και sci-fi αναφορές, αδιαφορώντας εντελώς για το σενάριό της, τη γεμάτη αντικρουόμενα στοιχεία πλοκή της, τους υποτυπώδεις διαλόγους της (σίγουρα οι ήρωες, ζώντας στην Καλιφόρνια, μπορούν να σταυρώσουν δυο συνταγμένες λέξεις) και καταλήγει μ’ ένα εξυπνακίστικο σχόλιο πάνω στην αλαζονεία του ανθρώπου που θεωρεί ότι μπορεί να δαμάσει τα υπόλοιπα πλάσματα του πλανήτη και του γαλαξία. Σε μια άλλη «μετάφραση» του τίτλου, με την καμία.

Επανεκδόσεις

◈ «Ο κύριος Αρκάντιν» του Ορσον Γουέλς (1955, με τον ίδιο και τους Πίτερ βαν Αϊκ, Πάολα Μόρι, Κατίνα Παξινού, Μάικλ Ρέντγκρεϊβ). Ενας Ρώσος μεγιστάνας αναθέτει, επ’ αμοιβή, σ’ έναν μικροαπατεώνα να διερευνήσει και να ανακαλύψει το ίδιο του το παρελθόν, μια και πάσχει από αμνησία. Αριστουργηματική ταινία μυστηρίου και, ταυτόχρονα, καταγραφή της μεταπολεμικής Ευρώπης, γνωστή επιπλέον για τις πολλές βερσιόν της (οκτώ στον αριθμό), μια και το στούντιο διένειμε το φιλμ χωρίς την έγκριση του Γουέλς. Βεβαιωθείτε ότι η κόπια που θα δείτε αξίζει τον κόπο, διαφορετικά η εγκυρότερη είναι η των 105 λεπτών της Criterion.

◈ «Στη φωλιά του κούκου» του Μίλος Φόρμαν (1975, με τους Τζακ Νίκολσον, Λουίζ Φλέτσερ). Ο Ραντλ ΜακΜέρφι, κατηγορούμενος εγκληματίας, δηλώνει ψυχασθενής προκειμένου να μπει σε κλινική αντί για τη φυλακή. Μόνο που εκεί θα έρθει αντιμέτωπος με τη σαδίστρια νοσοκόμο Ράτσεντ και η σύγκρουσή τους θα κηρύξει γενικευμένη επανάσταση! Παραμένει συναρπαστική, δυνατή και επίκαιρη η ταινία των 5 Οσκαρ (ανάμεσά τους Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας).

◈ «Μαρκέτα Λαζάροβα» του Φράντισεκ Βλάτσιλ (1967, με τους Μάγκντα Βασαριόβα, Γιόζεφ Κεμρ). Στην κεντρική Ευρώπη του Μεσαίωνα, μια οικογένεια ληστών απάγει την προοριζόμενη για καλόγρια κόρη ενός γαιοκτήμονα και τη χρησιμοποιεί ως μέσο εκβιασμού του βασιλικού στρατού. Βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Τσέχου κομμουνιστή συγγραφέα Βλάντισλαβ Βανκούρα, ένα ιστορικό έπος, μια ελεγεία κατά της βίας (και του φασισμού και κάθε είδους απολυταρχίας), ένα από τα ομορφότερα δείγματα του σινεμά της Τσεχοσλοβακίας που διατηρεί τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του.