Μια αριστοτεχνική άσκηση ψυχολογικού τρόμου με την υπογραφή του Ντελ Τόρο

Το μονοπάτι των χαμένων ψυχών (Nightmare alley, ΗΠΑ, Μεξικό, 2021, 150΄)

★★★★☆

σκηνοθεσία: Γκιγέρμο ντελ Τόρο

ηθοποιοί: Μπράντλεϊ Κούπερ, Κέιτ Μπλάνσετ, Τόνι Κολέτ, Ρούνι Μάρα

Ανάμεσα σε κάθε λογής τσαρλατάνους, κομπογιαννίτες μάγους και «φρικιά» της φύσης που απαρτίζουν μια προπολεμική εμποροπανήγυρη, ένας γοητευτικός και φιλόδοξος νέος άνδρας, ο Στάντον (αλάνθαστος ο Μπράντλεϊ Κούπερ στον ρόλο του οπορτουνιστή και χειριστικού ήρωα), θα βρει το αναπάντεχο σπίτι του. Εκεί θα μάθει τα κόλπα της πιάτσας και θα εκπαιδευτεί ώστε να ανοίξει τα φτερά του, αξιοποιώντας τις τεχνικές εξαπάτησης στα σαλόνια της υψηλής κοινωνίας. Στο πλευρό του θα βρεθεί η Μόλι, μια αφελής νεαρή κοπέλα που θα τον ερωτευτεί. Σύντομα, όμως, θα μπλέξει σε ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι με συγκλονιστικές συνέπειες.

Ο Γκιγέρμο ντελ Τόρο επιστρέφει, τέσσερα χρόνια μετά τον οσκαρικό θρίαμβο που είχε πετύχει με τη «Μορφή του νερού», διασκευάζοντας αυτή τη φορά ένα σκοτεινό και σχετικά ξεχασμένο b-movie του 1947 που είχε βασιστεί σε μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Λίντσεϊ Γκρέσαμ. Παρά τα ζωηρά χρώματα και τη βελούδινη φωτογραφία, η ταινία του Ντελ Τόρο εμπεριέχει τόσο σκοτάδι και καταχνιά που δεν μπορούσαν να χωρέσουν στις ασπρόμαυρες εικόνες του ξεχασμένου «νουάρ». Αξιοποιεί στο έπακρο τις τεχνικές του είδους, χτίζει μια συναρπαστικά αφιλόξενη γοτθική ατμόσφαιρα και φιλοτεχνεί έναν διάκοσμο από κολπατζήδες και πλανευτές, με τους ρόλους του θηρευτή και του θηράματος να εναλλάσσονται δεξιοτεχνικά. Δίχως καμία διάθεση για νοσταλγία του «είδους» και για ρετρό στιλιζάρισμα, ο έμπειρος σκηνοθέτης φροντίζει με πάθος κάθε σκηνή της ταινίας, τιθασεύει το φως και πετυχαίνει να κινηματογραφήσει με πειθώ μια κατάβαση στην κόλαση της ανθρώπινης ψυχής, μέχρι το σοκαριστικό φινάλε.

Οι «δεύτεροι» ρόλοι που πλαισιώνουν τον ραδιούργο τυχοδιώκτη είναι άξιοι συγχαρητηρίων. Από τον δαμαστή του πανηγυριού, Γουίλεμ Νταφόε, τον μέθυσο αγύρτη Ντέιβιντ Στραθέρν, τη λαοπλάνα Τόνι Κολέτ ώς την αγνή Ρούνι Μάρα και τον άπληστο Ρίτσαρντ Τζένκινς. Την παράσταση, ωστόσο, κλέβει η Κέιτ Μπλάνσετ, η οποία μεταμορφώνεται σε μια από τις κορυφαίες «femmes fatales» που είδαμε ποτέ, στον ρόλο μιας αινιγματικής ψυχαναλύτριας που κουβαλάει το δικό της σκοτάδι. Η δυναμική μεταξύ των ηρώων θυμίζει κάτι από την ένταση που είχε η Μπακόλ με τον Μπόγκαρντ και αυτή την επιτυχία την πιστώνεται απόλυτα ο σκηνοθέτης. Το «Μονοπάτι των χαμένων ψυχών» είναι μια αριστοτεχνική άσκηση ψυχολογικού τρόμου, ένα υπόδειγμα ισορροπίας ανάμεσα στο στιλ και την ουσία και ταυτόχρονα ένα καλό μάθημα για το τι σημαίνει ψύχραιμη οικοδόμηση στην ένταση.

► CINERAMA, ODEON ESCAPE, TOWN CINEMAS, VILLAGE MALL, VILLAGE PARK ΡΕΝΤΗ, VILLAGE ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, VILLAGE ΠΑΓΚΡΑΤΙ, WEST CITY, ΑΕΛΛΩ CINEMAX, ΑΘΗΝΑΙΟΝ, ΑΙΓΛΗ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ, ΑΡΤΕΜΙΣ, ΑΤΛΑΝΤΙΣ, ΔΑΝΑΟΣ, ΔΙΑΝΑ, ΕΛΛΗ, ΖΕΑ, ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX, ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ, ΝΑΝΑ CINEMAX, ΟΝΑΡ, ΟΝΕΙΡΟ, ΣΙΝΕ ΑΝΟΙΞΙΣ, ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ, ΣΠΟΡΤΙΓΚ, ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ, ΦΟΙΒΟΣ

Latin noir (Ελλάδα, 2020, 55΄)

★★★☆☆

σκηνοθεσία: Ανδρέας Αποστολίδης

Δεν είναι τυχαίο ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα στη Λατινική Αμερική άνθησε από τη δεκαετία του ’70 και μετά. Δεινοί συγγραφείς χρησιμοποίησαν το είδος, αυτό που εξ ορισμού απαιτεί την έρευνα (συχνά από ήρωες που αποτελούσαν μέρος του επίσημου κράτους) και την αποκάλυψη των ενόχων, για να εκθέσουν και να κατηγορήσουν, αποφεύγοντας τη λογοκρισία, τα απολυταρχικά καθεστώτα στην πατρίδα τους. Ο συγγραφέας, μεταφραστής και σκηνοθέτης Ανδρέας Αποστολίδης, γνωρίζοντας βαθιά το αντικείμενό του, κάνει μια κατάδυση στο λογοτεχνικό ρεύμα και συναντά τους εκπροσώπους του, τους σπουδαιότερους μάλιστα: τον Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο II από το Μεξικό, τον Κουβανό Λεονάρδο Παδούρα, τον Χιλιανό Λούις Σεπούλβεδα, που πρόσφατα «έφυγε» από κορονοϊό, τον σύγχρονο σούπερ σταρ Σαντιάγο Ρονκαλιόλο από το Περού και την Αργεντινή Κλαούντια Πινέιρο. Μέσα από τον λόγο τους, όπως και μέσα από τα μυθιστορήματά τους, αποκαλύπτεται το βίωμα ενός τόπου, βαμμένο στο αίμα της κρατικής διαφθοράς και βίας, των εμφυλίων πολέμων και των αλλεπάλληλων οικονομικών και ανθρωπιστικών κρίσεων.

Αυτά τα τόσο συναρπαστικά και πανέμορφα μαγνητοσκοπημένα «talking heads» ο Αποστολίδης περιβάλλει με εκπληκτικό υλικό, από super-8 ώς VHS, από ντοκουμέντα της εποχής, όχι μόνο από σημαντικές ιστορικές στιγμές, αλλά και από την καθημερινότητα, την εκκωφαντική απόσταση της υψηλής τάξης από τους άπορους, άστεγους αγρότες που κατά χιλιάδες μετοίκησαν στα αστικά κέντρα, στο Μπουένος Αϊρες, στην Αβάνα, τη Λίμα, στα τέλη του ’60. Ο Αποστολίδης χτίζει στην ταινία του μια ατμόσφαιρα τόσο πυκνή και βαθιά όσο αυτή των μυθιστορημάτων που εξετάζει, με «ήρωες» πιο συναρπαστικούς κι από τους μυθοπλαστικούς. Το ντοκιμαντέρ του περισσότερο εκθέτει κι αφηγείται, παρά στοχεύει σε μια περαιτέρω πολιτική σκέψη, σ’ ένα επόμενο αναλυτικό βήμα, αλλά πόσο είναι γοητευτικό, για μια ώρα, να ζεις στο δημιουργικό μυαλό και στην πικρή ιστορία αυτών των τόσο εμπνευσμένων και τόσο κακοπαθημένων λαών, των, με τα λόγια του Σεπούλβεδα, «διπλωματούχων στις ήττες».

► ΔΑΝΑΟΣ

Επανέκδοση

Σκηνές από ένα γάμο (Scener ur ett äktenskap, Σουηδία, 1974, 169΄)

★★★★☆

σκηνοθεσία: Ινγκμαρ Μπέργκμαν

ηθοποιοί: Λιβ Ούλμαν, Ερλαντ Γιόζεφσον, Μπίμπι Αντερσον

Η ιστορία της Μαριάνε και του Γιόχαν, η ιστορία ενός γάμου εικοσαετίας, της αγάπης, της απιστίας, του χωρισμού και του «μετά». Η ανατομία μιας σχέσης κατά τον Ινγκμαρ Μπέργκμαν, η κινηματογραφική εκδοχή της τηλεοπτικής σειράς που υπέγραψε δύο χρόνια νωρίτερα, επίκαιρη (και… τραυματική) σήμερα όσο και τότε, απαισιόδοξη αλλά και διστακτικά τρυφερή, σε επανέκδοση με νέες, ψηφιακά επεξεργασμένες κόπιες.

Ερημη χώρα (Dashte khamoush, Ιράν, 2020, 102΄)

★★★☆☆

σκηνοθεσία: Αχμάντ Μπαχραμί

ηθοποιοί: Αλί Μπαγκερί, Φαρόκ Νεμάτι, Μαχντί Νασάζ, Τουράζ Αλβάντ

Στην ιρανική έρημο, σαν εγκαταλελειμμένο φρούριο αλλοτινών καιρών, στέκεται ένα εργοστάσιο παραδοσιακής κατασκευής πυρότουβλων. Ο διευθυντής και ο επιστάτης, ο Λοτφολά, έχουν συγκεντρώσει τους εργάτες: ο διευθυντής τούς ανακοινώνει ότι οι καιροί άλλαξαν και κανείς δεν θέλει, πια, το προϊόν τους. Η κάμερα, που ώς τότε κυκλώνει την ομάδα, εστιάζει σ’ έναν από τους εργάτες. Επισκέπτεται σύντομα την ιστορία του. Επανέρχεται στην αρχική σκηνή: η ίδια ομιλία του διευθυντή, φόκους σε άλλον εργάτη. Οι ιστορίες περιπλέκονται. Τα δράματα ξετυλίγονται, ξανά και ξανά, με την ίδια φόρμα, στο λιτό, ασπρόμαυρο, «παραδοσιακό» κι αυτό, τετράγωνο academy κάδρο, με τους εργάτες πάντα στο στόχαστρο, τον διευθυντή πάντα ψεύτη και συμφεροντολόγο, ώς την ανατρεπτική αποκάλυψη. Μια μικρογραφία των κοινωνικών δεινών του Ιράν παρουσιάζει ο Μπαχραμί στο σκηνοθετικό ντεμπούτο του, βραβευμένο στο Φεστιβάλ Βενετίας. Φορμαλιστής πέρα για πέρα, ο Μπαχραμί εκθέτει χωρίς να προλαβαίνει να εμβαθύνει, καθώς το παζλ της δομής του οδηγεί και τις σεναριακές επιλογές. Είναι, όμως, το φιλμ του τόσο επιμελημένα μινιμαλιστικό και τόσο αυθεντικά ανθρωπιστικό, που το σύνολο κερδίζει το στοίχημα και της γοητείας και της πολιτικής φωνής.

► ΓΑΛΑΞΙΑΣ, ΔΙΑΝΑ, ΤΡΙΑΝΟΝ, ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ

Γάζα, αγάπη μου 

(Gaza, mon amour, Παλαιστίνη, Γαλλία, Γερμανία, Πορτογαλία, Κατάρ, 2020, 87΄)

★★★☆☆

σκηνοθεσία: Αραμπ και Ταρζάν Νάσερ

ηθοποιοί: Σαλίμ Νταού, Χιάμ Αμπάς

Στη Γάζα, σήμερα, ζει ο 60χρονος Ισα, μόνος και γρουσούζης, παρά τις επίμονες προσπάθειες της αδελφής του να του προξενέψει μια καλή κυρία. Ο Ισα είναι ψαράς, μυστικά ερωτευμένος με τη Σιχάμ, μια λιγόλογη ανύπαντρη μητέρα, μοδίστρα, την οποία βλέπει στην αγορά. Οταν στα δίχτυα του Ισα εμφανιστεί, μαζί με τις σαρδέλες, ένα αρχαίο άγαλμα του Απόλλωνα, εκείνος θα ελπίσει ότι θ’ αποκτήσει, παράνομα φυσικά, αρκετά χρήματα για να κερδίσει τη Σιχάμ. Ομως οι αρχές, μαζί βρόμικες και τεμπέλικες, θα πάρουν τον πρώτο λόγο σ’ αυτό το σιωπηλό ρομάντζο.

Οι δημιουργοί, το 2015, του αξιαγάπητου «Dégradé» επανέρχονται με ακόμα μία (βραβευμένη στη Βενετία, στο Τορόντο και στη Θεσσαλονίκη), χαριτωμένη και τρυφερή φέτα ζωής από την «ανθρώπινη» πλευρά της εμπόλεμης Γάζας. Με λίγο διάλογο και πολλούς ήχους, θαλασσινούς, νυχτερινούς, ήχους της εμβληματικής πόλης και του κόσμου της, με παλιομοδίτικη κωμικότητα και μόνο κλεφτές (αλλά ξεκάθαρες) ματιές στην τραγωδία, οι αδελφοί Νάσερ και οι δύστροποι αλλά αξιολάτρευτοι ήρωές τους μας πείθουν για το αυτονόητο, ότι οι άνθρωποι θα ζουν, θα κάνουν κομπίνες και θ' αγαπούν, ό,τι κι αν αποφασίζουν οι ηγέτες τους.

► STUDIO, ΓΑΛΑΞΙΑΣ, ΔΙΑΝΑ, ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ