Ιστορίες τύχης, φαντασίας και λανθασμένων επιλογών

Ιστορίες της τύχης και της φαντασίας (Gûzen to sôzô, Ιαπωνία, 2021, 121’)

★★★★☆

● σκηνοθεσία: Ριγιουσούκε Χαμαγκούτσι

● ηθοποιοί: Κοτόνε Φουρουκάουα, Κιγιοχίκο Σιμπουκάουα, Κατσούκι Μόρι

Δυο φίλες κουβεντιάζουν στο πίσω κάθισμα ενός ταξί: η μία έχει μόλις γνωρίσει κάποιον, με τον οποίο ζει μαγικές στιγμές – τότε γιατί η άλλη σκοτεινιάζει τόσο μαθαίνοντας τα νέα; Ενας καθηγητής λογοτεχνίας επιμένει να κρατά την πόρτα του γραφείου του πάντα ανοιχτή: ακόμα κι όταν πέφτει θύμα εκβιασμού, ψυχρής εκδίκησης ή… έρωτα. Μια κοπέλα επιστρέφει στη γενέτειρά της με αφορμή ένα reunion, αλλά στ’ αλήθεια για να ξανασυναντήσει την πρώτη γυναίκα που ερωτεύτηκε. Ομως εκείνη δεν θα εμφανιστεί στη συγκέντρωση. Κλειστές ανθρώπινες στροφές, ανατροπές κι εκπλήξεις καθορίζουν τις ιστορίες της ταινίας, ιστορίες (λανθασμένων) επιλογών, διαδρομές που θα ήταν αλλιώτικες αν, μόνο, ο τροχός της τύχης, αυτή η άτιμη η μοίρα, αποφάσιζε να τις βοηθήσει λίγο.

Σε μια συναρπαστική πορεία, με σταθμούς το «Happy Hour» και τη «Διπλή ζωή της Ασάκο», ο Ιάπωνας σκηνοθέτης και σεναριογράφος συνεχίζει να αποδεικνύει ότι κουβαλά στους ώμους του το μαγικό παρόν και μέλλον του ιαπωνικού σινεμά – και τιμάται με την Αργυρή Αρκτο στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου. Οσο συγκεκριμένη κι αυστηρή είναι η δομή της σπονδυλωτής ταινίας, τόσο φιλοσοφικός είναι ο πυρήνας της. Τρεις ιστορίες, τρία σετ ηρώων, τρία κεφάλαια: ανθρώπινες επιλογές, πεπρωμένο, εξιλέωση, ή η ακύρωση και των τριών. Με μια εκπληκτική κομψότητα, με τη χαρακτηριστική ιαπωνική διακριτικότητα αλλά και την αίσθηση της πολυδιάστατης πραγματικότητας που περιλαμβάνει πάντα και το μεταφυσικό, ο Χαμαγκούτσι στήνει ένα σύμπαν που τρέχει γρήγορα και με θόρυβο, μέσα στο οποίο, σε κλειστούς χώρους, άνθρωποι μιλούν αδιάκοπα κι αγωνίζονται να κάνουν τον χρόνο να κρατήσει λίγο περισσότερο για να προλάβουν: να αποφασίσουν, να αγαπήσουν, να καταλάβουν. Υπαρξιακή, μελαγχολική, αλλά τόσο τρυφερή απέναντι στην… ανθρώπινη κατάσταση, αδιάκοπα ανατρεπτική ώστε στιγμή να μη θεωρήσεις ότι ο ήρωας –ή εσύ ο ίδιος– έχει τον έλεγχο των πραγμάτων, αυτή είναι μια ταινία ποιητική, ένα κέντημα ιδεών που, ταυτόχρονα, γίνεται βίωμα, απλώς επειδή είναι τόσο πικρά αληθινή. Ενα φιλμ που σε κάνει να μην παίρνεις τίποτε για δεδομένο, εκτός από το μεγαλειώδες σεναριακό ταλέντο του δημιουργού του.

► ΑΣΤΥ, ΔΑΝΑΟΣ

Εξόριστος (Exil, Γερμανία, Βέλγιο, Κόσοβο, 2020, 121’)

★★★☆☆

● σκηνοθεσία: Βισάρ Μορίνα

● ηθοποιοί: Μισέλ Ματίσεβιτς, Σάντρα Χούλερ

Ο Τζαφάρ είναι Κοσοβάρος, μετανάστης στη Γερμανία, όπου ζει, με τη Γερμανίδα σύζυγο και το παιδί τους, δουλεύοντας ως χημικός μηχανικός σε μια μεγάλη εταιρεία. Οταν, μια μέρα, θα βρει κρεμασμένο στην πόρτα του σπιτιού του ένα δολοφονημένο ποντίκι, θα αρχίσει να εντοπίζει τα σημάδια του ρατσισμού και του εκφοβισμού εναντίον του, καχύποπτα, στη δουλειά και στο σπίτι. Καθώς οι μέρες περνούν και τα σημάδια αυξάνονται, ο Τζαφάρ, πανικόβλητος, τρομοκρατημένος, νιώθει παρείσακτος ακόμα και μέσα στο ίδιο του το δέρμα.

Μια πενταετία μετά το πολυβραβευμένο «Ο μπαμπάς», ο Μορίνα επανέρχεται (και κερδίζει το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ του Σεράγεβο) με ένα φιλμ μεγάλης μαεστρίας και ισόποσου κυνισμού. Ο Τζαφάρ, με ερμηνευτή έναν εξαιρετικό Ματίσεβιτς, διανύει με ατελείωτα τράβελινγκ διαδρόμους της εταιρείας και του μυαλού του, σε σκηνές που κυλούν αργά, σιωπηλά, με αυξανόμενη υπόγεια αγωνία. Οδηγός είναι η αναμονή, το σασπένς για την επόμενη προσβολή, περιφρόνηση, τουλάχιστον στη δική του σκέψη. Ο Μορίνα καδράρει συχνά τα σώματα στη μέση τους, μια πλάτη, μια κοιλιά, χωρίς άκρα, χωρίς κεφάλι: για τον ήρωά του, οι άνθρωποι δεν έχουν ταυτότητα, έχουν μόνο κακή πρόθεση. Τα δικά του κοντινά γυαλίζουν πάντα από ιδρώτα. Εχει ζέστη στη γειτονιά του bullying. Ενας ήρωας όχι συμπαθής, σίγουρα όχι μονοδιάστατος, ακροπατά στο επικίνδυνο μονοπάτι της ανατροπής και της ειρωνείας. Είναι σίγουρα πολύ νωρίς (κοινωνικά, ιστορικά) για να διακωμωδήσει κανείς την αίσθηση της απειλής του «ξένου». Αλλά η ταινία, μαζί άβολη, αστεία και τραγική, είναι, ευτυχώς, αρκετά οξυδερκής ώστε να ανατρέψει ακόμα κι αυτό.

Το εργοστάσιο (Zavod, Ρωσία, Γαλλία, 2018, 109’)

★★★☆☆

● σκηνοθεσία: Γιούρι Μπίκοφ

● ηθοποιοί: Βλατισλάβ Αμπάσιν, Ντενίς Σβέντοφ, Αντρέι Σμολιάκοφ

Ενα τεράστιο, απομονωμένο σοβιετικού τύπου εργοστάσιο, εφάμιλλο με τον μονόλιθο της «Οδύσσειας του Διαστήματος», βράζει εσωτερικά. Στη γραμμή εργασίας η δυσαρέσκεια είναι έντονη, οι άντρες έχουν μήνες να πληρωθούν. Ο τοπικός ολιγάρχης και ιδιοκτήτης του εργοστασίου, ο Καλούγκιν, έχει αποφασίσει να το κλείσει. Ο γκριζομάλλης εργάτης, η παλιά καραβάνα, έχει βαρεθεί τις δεκαετίες υποταγής. Προτείνει οι εργάτες να απαγάγουν τον Καλούγκιν, να απαιτήσουν λύτρα και να τα μοιραστούν. Δικαιωματικά.

Στην προηγούμενη ταινία του Ρώσου Γιούρι Μπίκοφ, τον «Ηλίθιο», οι τοπικοί άρχοντες μιας μικρής κοινωνίας προσπαθούσαν να αποφασίσουν (ανάλογα με το τι ήταν γι’ αυτούς πιο… προσοδοφόρο) για την τύχη μιας πολυκατοικίας στα πρόθυρα της μοιραίας κατάρρευσης. Στο νέο (από το 2018, εν πάση περιπτώσει) φιλμ του, εκείνο που καταρρέει είναι η κοινωνική δομή της σύγχρονης Ρωσίας, αλλά και η λαϊκή ευπιστία.

Με άνεση και σιγουριά, ο Μπίκοφ συνδέει τον συμβολισμό με την αγνή περιπέτεια δράσης (το εν πολιορκία εργοστάσιο προσφέρει έδαφος για σασπένς και ξεσπάσματα βίας), καταλήγοντας μ’ ένα δυναμικό νεο-νουάρ που καθόλου δεν χάνει την πρόθεση του πολιτικού κατηγορώ του. Αν κάτι… κλοτσάει στο ατμοσφαιρικό δράμα του, δεν είναι παρά μια μάλλον παλιομοδίτικη υπερχείλιση τεστοστερόνης, σ’ έναν κόσμο όπου μοιάζει πως το μόνο δίκαιο είναι το δίκαιο του άντρα με το μεγαλύτερο όπλο.

Καλάβρυτα 1943 (Ελλάδα, 2021, 99’)

★★½☆☆

● σκηνοθεσία: Νικόλας Δημητρόπουλος

● ηθοποιοί: Μαξ φον Σίντοφ, Αστριντ Ρους, Δανάη Σκιάδη, Προμηθέας Αλειφερόπουλος

Η Κάρολαϊν, μια νεαρή, δυναμική Γερμανίδα δικηγόρος, αναλαμβάνει το φορτίο του φακέλου των πολεμικών αποζημιώσεων για τη σφαγή των Καλαβρύτων στον Δεύτερο Παγκόσμιο. Φιλότιμη και σχολαστική, αποφασίζει να διερευνήσει και την «άλλη πλευρά», αυτή των θυμάτων, συναντώντας έναν από τους τελευταίους επιζήσαντες του δράματος, τον Νικόλα Ανδρέου. Μέσα από τα δικά του μάτια, σε flash back, θα βιώσουμε, μαζί με την Κάρολαϊν, τα γεγονότα που οδήγησαν στη γενοκτονία και το βαρύ τραύμα που αυτή άφησε πίσω της – όσο η δικηγόρος ανακαλύπτει τις αθέατες πλευρές της Ιστορίας.

Ο Νικόλας Δημητρόπουλος, που γνωρίσαμε το 2007 με το «Alter ego», δομεί την ταινία του σε δύο χρόνους. Το παρόν του, αυτό των γραφείων των Ευρωπαίων τεχνοκρατών και της νεαρής Κάρολαϊν, βασισμένο σε μια αδύναμη ερμηνεία από την Αστριντ Ρους και σε μια σειρά από σχηματικά κλισέ, είναι και το πιο αμήχανο. Το παρελθόν του, η εξιστόρηση μιας πράξης ασύλληπτης βίας και του πώς αυτή διαμόρφωσε όσους έμειναν πίσω, είναι συμβατική μεν, αλλά τίμια και συγκινητική. Εστιάζοντας στα πρόσωπα (το ευαίσθητο, αγωνιώδες πρόσωπο της «μητέρας» Δανάης Σκιάδη και του μικρού γιου της), φωτίζοντας το τοπίο στα γκρι του πένθους και στα καφέ της γης που θα ποτιστεί με αίμα, ο Δημητρόπουλος καταφέρνει να βγάλει ένταση και συναίσθημα από μια ιστορία της οποίας την έκβαση γνωρίζουμε καλά – αλλά και να μεγεθύνει την ιστορία του Νικόλα Ανδρέου (ιδωμένη μέσα από τα υγρά, μελαγχολικά μάτια τού -αξιοποιημένου ως σύμβολο- Μαξ φον Σίντοφ, στον τελευταίο κινηματογραφικό ρόλο του) σ’ ένα αντιφασιστικό, αντιπολεμικό δράμα. Ως τέτοιο, ένα δράμα μυθοπλασίας εμπνευσμένο από την πραγματικότητα, το «στολίζει» με μια σκηνή όπου ένας απρόθυμος στρατιώτης των ναζί ελευθερώνει τα γυναικόπαιδα από το φλεγόμενο σχολείο του χωριού όπου έχουν εγκλωβιστεί. Αυτή είναι η σκηνή που προκάλεσε σκάνδαλο (και, μαζί, τόση δωρεάν προώθηση) γύρω από την ταινία, όπως συχνά συμβαίνει από ανθρώπους που βιάζονται να κρίνουν πριν καλά καλά δουν ένα φιλμ και που, ταυτόχρονα, του δίνουν τόσο μεγαλύτερη βαρύτητα απ’ όση είναι ικανό να σηκώσει. Τα «Καλάβρυτα» του Δημητρόπουλου σίγουρα δεν είναι μια απόπειρα εξιλέωσης των φασιστών. Είναι μια μέτρια ταινία, άνιση, σε σημεία της συγκινητική, ξεκάθαρα ανθρωπιστική στις προθέσεις της, η οποία, αν όσοι τη συζήτησαν τις τελευταίες ημέρες πάνε και να τη δουν στην αίθουσα, θα αποδειχτεί και μεγάλη εμπορική επιτυχία.

Antlers (ΗΠΑ, Μεξικό, Καναδάς, 2021, 99’)

● σκηνοθεσία: Σκοτ Κούπερ

● ηθοποιοί: Κέρι Ράσελ, Τζέσι Πλέμονς, Τζέρεμι Τόμας

Η Τζούλια είναι δασκάλα στο σχολείο μιας μικρής, απομονωμένης πόλης στο Ορεγκον, χτυπημένης από την οικονομική κρίση. Η ίδια κι αδελφός της, ο σερίφης της πόλης, θα εμπλακούν στην ιστορία του μικρού, υπερβολικά ήσυχου μαθητή, του Λούκας. Υποψιάζονται ότι το αγόρι κακοποιείται στο σπίτι – η αλήθεια είναι πολύ πιο… απόκοσμη.

Ο Σκοτ Κούπερ του «Crazy Heart» αλλάζει ύφος και, με την υποστήριξη του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο στην παραγωγή, στρέφεται στον τρόμο, με κοινωνικό υπόβαθρο και με έμπνευση το διήγημα του Νικ Αντόσκα, «The Quiet Boy».

Αρχηγός από κούνια 2: οικογενειακή υπόθεση (The Boss Baby: Family Business, ΗΠΑ, 2021, 107’)

★★½☆☆

● σκηνοθεσία: Τομ ΜακΓκραθ

● με τις φωνές των: Πάνου Μουζουράκη

Ο καιρός έχει περάσει κι οι αδελφοί Τέμπλτον, ο Τιμ και ο Τεντ, έχουν μεγαλώσει: ο Τιμ είναι οικογενειάρχης, μπαμπάς της πανέξυπνης Τάμπιθα και της φοβερής μπέμπας Τίνα, ο Τεντ έχει γίνει πετυχημένος executive, οι δυο τους έχουν απομακρυνθεί. Οταν, ωστόσο, η μικροσκοπική Τίνα αποκαλύψει ότι είναι, φυσικά, μυστικός πράκτορας που διερευνά σκοτεινές δράσεις στο σχολείο της αδελφής της, ο Τιμ κι ο Τεντ θα συνασπιστούν ξανά.

Εχοντας, όπως είναι φυσικό, χάσει κάτι από την πρωτοτυπία της ταινίας του 2017 και της κωμικότητας των μωρών-τεχνοκρατών, το νέο φιλμ του Τομ ΜακΓκραθ αναπληρώνει, όσο μπορεί, σε πολιτικό χιούμορ για ενήλικες, αλλά και με διασκεδαστικές σκηνές δράσης, με πάνα, πιπίλα και σοφό ύφος.