Η μεγαλοπρεπής διαστημική όπερα του Ντενί Βιλνέβ

Dune (ΗΠΑ, Καναδάς, 2021, 155’)

★★★½☆

● Σκηνοθεσία: Ντενί Βιλνέβ

● Ηθοποιοί: Τίμοθι Σαλαμέ, Οσκαρ Αϊζακ, Ρεμπέκα Φέργκιουσον, Ζεντάγια, Τζος Μπρόλιν, Τζέισον Μομόα, Στέλαν Σκάρσγκαρντ

Υπάρχουν ταινίες που θαυμάζεις και ταινίες που αγαπάς – το «Dune», το magnum opus του Ντενί Βιλνέβ, ανήκει στις πρώτες, όμως ο θαυμασμός είναι μεγάλος.

Πολύ μακριά από το αξιοπερίεργο της καλτ ταινίας του Ντέιβιντ Λιντς του 1984, πολύ κοντά στο πρωτότυπο, το πρώτο μέρος του μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας του Φρανκ Χέρμπερτ, αυτό εδώ το «Dune» συμπυκνώνει από τη μια πλευρά τη δημιουργική ταυτότητα του σκηνοθέτη του (φιλοδοξία, επιμονή στο εικαστικό μεγαλείο, ψυχρότητα, κοινωνικός συντηρητισμός) κι από την άλλη την κατάσταση των κινηματογραφικών πραγμάτων: η πιο πολυαναμενόμενη ταινία των τελευταίων δύο χρόνων τραυματίστηκε από τους περιορισμούς της πανδημίας, καθυστέρησε την έξοδό της, αντιστάθηκε πεισματικά στην πρεμιέρα σε πλατφόρμα streaming (βγαίνει στην HBO Max στις 22 Οκτωβρίου), διεκδίκησε τη μεγάλη οθόνη και τον καθηλωτικό ήχο και τ’ αξίζει και τα δύο.

Κεντρικός ήρωας, ο Πολ Ατρείδης (Τίμοθι Σαλαμέ). Πατέρας του ο Δούκας Λίτο Ατρείδης (Όσκαρ Αϊζακ), έντιμος και μεγαλόκαρδος φεουδάρχης, στον οποίο ο Αυτοκράτορας αναθέτει τη διοίκηση του πλανήτη Αράκις, την έρημο όπου βρίσκονται τα μεγαλύτερα και πιο προσοδοφόρα κοιτάσματα του «μπαχαρικού», του πολυτιμότερου αγαθού στον Γαλαξία: η έρημος κατοικείται από τους περήφανους Φρέμεν (ανάμεσά τους η Τσάνι της Ζεντάγια) και κατατρώγεται από τα γιγαντιαία σκουλήκια της άμμου. Μητέρα του Πολ και παλλακίδα του Λίτο είναι η Τζέσικα (Ρεμπέκα Φέργκιουσον), μέλος της μητριαρχικής σέκτας των Μπένε Τζέζεριτ, κοινότητας που επί αιώνες, με τη μέθοδο της ευγονικής, προσπαθεί να δημιουργήσει τον Κβίζατς Χάντερακ, τον Μεσσία που ενδεχομένως είναι ο Πολ.

Όπως σε όλες τις ταινίες του Βιλνέβ, ήδη από το «Μέσα από τις φλόγες», αλλά και κυρίως στο «Sicario», την «Άφιξη», το «Blade Runner 2049», η εικόνα έχει τον πρώτο λόγο. Με συνεργούς τη φωτογραφία του Γκρεγκ Φρέιζερ, το μοντάζ του Τζο Γουόκερ, την υποβλητική όσο ποτέ μουσική του Χανς Ζίμερ, η κάθε σεκάνς της ταινίας είναι μια μίνι διαστημική όπερα, ένα ταμπλό μεταξύ Κουροσάουα και… Ιδανικό Σπίτι, ένα μίνιμαλ αρχιτεκτόνημα συναρπαστικής λεπτομέρειας, βαρύ, με το στοιχείο του τρόμου να ελλοχεύει, ένα εξωτικό μπαρόκ. Που, παρ' όλα αυτά, όσο πανέμορφο, άλλο τόσο δεν είναι πρωτότυπο, με την έννοια που θα ήταν ένα σύμπαν του Ρίντλεϊ Σκοτ, είναι μια εκπληκτική αναπαραγωγή αναφορών.

Αυτή η εικαστική τελειότητα, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πρόκειται για το πρώτο μέρος μιας ενδεχομένως διαστημικής saga, όπου συστήνονται πολυάριθμοι ήρωες και οι κόσμοι τους, χωρίς να υπάρχει χρόνος για μια καλύτερη, βαθύτερη γνωριμία, έχουν ως αποτέλεσμα την απουσία όποιας συναισθηματικής σύνδεσης. Χωρίς το χιούμορ και τις σχέσεις ενός «Πολέμου των Άστρων», για παράδειγμα, η ιστορία παραμένει απόμακρη και ψυχρή, πιθανότατα σκόπιμα, μια και αυτό είναι το ύφος του Βιλνέβ.

Ταυτόχρονα οι ερμηνείες μοιάζουν συχνά «φορετές», σαν στολές. Όχι στην υπέροχη Φέργκιουσον, στον διασκεδαστικότατο Αυτοκράτορα του Στέλαν Σκάρσγκαρντ ο οποίος ίπταται σαν τροφαντό αυγό που αψηφά τη βαρύτητα, όχι στα πρωτοπαλίκαρα του Λίτο, τον Τζος Μπρόλιν και τον Τζέισον Μομόα, με υπερφόρτωση τεστοστερόνης. Όμως στον Αϊζακ που μιλά μ’ έναν αταίριαστο στόμφο και, από την άλλη, στον Τίμοθι Σαλαμέ με τη χίπστερ φινέτσα που δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος του ήρωά του, όσο κι αν τον φωνάζουμε με τ' όνομά του.

Ακόμα και νοηματικά, αν σκεφτεί κανείς κι ότι ο Χέρμπερτ έγραψε το βιβλίο του το 1965, η ταινία παραπαίει, χωρίς να τη σχολιάζει, μεταξύ μιας παραβολής για την καπιταλιστική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου στη Μέση Ανατολή και μιας άλλης για έναν λευκό Μεσσία, προϊόν ευγονικής, που έρχεται να σώσει τον κόσμο. Και κανείς δεν θα είχε διάθεση να κρίνει έτσι ένα κλασικό, ακόμα και εμβληματικό, μυθιστόρημα φαντασίας, αν η ταινία προσέφερε κάτι βαθύτερο ως αντίστιξη. Ακόμα κι αν η «δες τι έκανα» στάση του Βιλνέβ είναι την ίδια στιγμή το ατού και το μειονέκτημα της ταινίας, το νέο «Dune» στέκεται στο ύψος των προσδοκιών, τουλάχιστον για ένα δημιουργικό, πανάκριβο, μεγαλοπρεπές κινηματογραφικό έπος, έτοιμο να γεμίσει κάθε χιλιοστό της μεγάλης, πολύ μεγάλης, οθόνης και το κενό που η απουσία της μας είχε δημιουργήσει.

►CINEAK ΠΕΙΡΑΙΑΣ, CINERAMA, ODEON ESCAPE, TOWN CINEMAS, VILLAGE MALL, VILLAGE PARK ΡΕΝΤΗ, VILLAGE ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, VILLAGE ΠΑΓΚΡΑΤΙ, WEST CITY, ΑΕΛΛΩ CINEMAX, ΑΘΗΝΑΙΟΝ, ΑΙΓΛΗ ΧΑΛΑΝΔΡΙ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΑΛΛΙΘΕΑ, ΑΜΑΡΥΛΛΙΣ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, ΗΛΕΚΤΡΑ ΠΑΤΗΣΙΩΝ, ΙΝΤΕΑΛ, ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX, ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ, ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ, ΜΠΟΜΠΟΝΙΕΡΑ, ΝΑΝΑ CINEMAX, ΟΝΕΙΡΟ ΡΕΝΤΗ, ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ, ΡΙΑ, ΣΙΝΕ ΠΑΛΛΗΝΗ, ΣΙΝΕ ΧΟΛΑΡΓΟΣ, ΣΙΣΣΥ ΝΕΑ ΜΑΚΡΗ, ΣΠΟΡΤΙΓΚ, ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟ, ΦΛΟΙΣΒΟΣ

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα (Sin señas particulares, Μεξικό, Ισπανία, 2020, 95')

★★★½☆

● Σκηνοθεσία: Φερνάντα Βαλαντές

● Ηθοποιοί: Μερσέντες Χερνάντες, Νταβίντ Ιλέσκας

Απέραντη έκταση, λίγα δέντρα ικανά για κρυψώνες, πέτρες, καταλυτική ζέστη τη μέρα, παγωνιά που περονιάζει τη νύχτα. Ένας τόπος χωρισμένος, τα σύνορα Μεξικού και Αμερικής, ένας δρασκελισμός πριν από εκεί «όπου τα όνειρά σου γίνονται πραγματικότητα». Ένας τόπος όπου βασιλεύει απόλυτη ανομία και φρικιαστική βία, όπου παιδιά απάγονται για να πουληθούν, για να βιαστούν ή απλώς για το γούστο. Ένα αγόρι επιστρέφει μετά την απέλασή του από την Αμερική και ψάχνει να βρει τη μητέρα του. Μια μάνα θέλει να φτάσει στο σημείο των συνόρων όπου εξαφανίστηκε ο γιος της, απλώς για να βεβαιωθεί ότι είναι νεκρός.

Στο σκηνοθετικό της ντεμπούτο η Φερνάντα Βαλαντές (βραβευμένη στο Σάντανς, αλλά και με τον Χρυσό Αλέξανδρο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης), ακολουθώντας τα λίγο ξεχασμένα χνάρια των πλάνων σεκάνς, χτίζει μια ταινία απόλυτα πρωτότυπη. Σχεδόν σιωπηλή, αφαιρετική μ’ έναν τρόπο που σε κάνει να αγωνιάς για όσα τραγικά δεν βλέπεις στην οθόνη, μαζί μ’ ένα στοιχείο μαγικού ρεαλισμού που κάνει την πραγματικότητα να δείχνει ακόμα πιο απίστευτη, κάνει το αντίθετο του προσφυγικού σινεμά, μια ταινία για όσους μένουν, για την οδύσσεια της άγνοιας, καταπατώντας κάθε κλισέ και γεμίζοντας την οδύνη με λυρισμό.

►ΔΙΑΝΑ, ΘΗΣΕΙΟΝ, ΣΠΟΡΤΙΓΚ

Κολέκτιβ (Colectiv, Ρουμανία, Λουξεμβούργο, Γερμανία, 2019, 109')

★★★½☆

● Σκηνοθεσία: Αλεξάντερ Ναναού

Το 2015 το live club Κολέκτιβ στο Βουκουρέστι έπιασε φωτιά: η έλλειψη εξόδου ασφαλείας ή ακόμα και πυροσβεστήρων οδήγησε σε 27 θανάτους και 180 τραυματίες. Οι τραυματίες οδηγήθηκαν στα νοσοκομεία του Βουκουρεστίου, όμως στη διάρκεια των τριών μηνών που ακολούθησαν, πέθαναν πάνω από τους μισούς, κυρίως λόγω βακτηρίων που κόλλησαν στις ίδιες τις κλινικές. Ένας δημοσιογράφος (αθλητικής μάλιστα εφημερίδας), ο Καταλίν Τολοντάν, και η ομάδα του φέρνουν απανωτές αποκαλύψεις για τη διαφθορά και τη σήψη στο νοσηλευτικό σύστημα και την κυβέρνηση.

Ένας νεαρός υπουργός Υγείας, ο Βλαντ Βοϊκουλέσκου, μοιάζει αποφασισμένος ν’ αντισταθεί και ν’ αφήσει την αλήθεια να δείξει τη δύναμή της. Υποψήφιο για Όσκαρ Διεθνούς Ταινίας και Όσκαρ Ντοκιμαντέρ, το φιλμ του Ναναού τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερου Ευρωπαϊκού Ντοκιμαντέρ στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου και το Βραβείο Κοινού LUX στα Βραβεία LUX 2021. Τόσο ορμητικό όσο και οι ήρωές του, το ντοκιμαντέρ, πιο αγωνιώδες κι από θρίλερ μυθοπλασίας, συμπορευόμενο με τη δράση του Τολοντάν, έχοντας ελεύθερη πρόσβαση σε κάθε δημόσια ή προσωπική στιγμή του Βοϊκουλέσκου, είναι μια συναρπαστική απόδειξη του πώς η δημοσιογραφική έρευνα, όταν είναι όντως στοιχειοθετημένη και αμερόληπτη, μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο – ή έστω ένα μικρό κομμάτι του.

►ΔΑΝΑΟΣ, ΔΙΑΝΑ, ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ, ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΛΑΪΣ, ΤΡΙΑΝΟΝ