Ρωσικό πρόγραμμα από την αγγλική Φιλαρμόνια

Στις 18/6/2024, το Φεστιβάλ Αθηνών φιλοξένησε στο Ηρώδειο συναυλία συμφωνικής μουσικής της Ορχήστρας Φιλαρμόνια του Λονδίνου (ιδρ. 1945) υπό τον Φινλανδό αρχιμουσικό Σάντου-Ματίας Ρόουβαλι. O 38χρονος Ρόουβαλι, κορυφαίος αρχιμουσικός του συνόλου από το 2021, επέλεξε να παρουσιάσει ένα πλήρως ρωσικό πρόγραμμα με έργα Γκλίνκα, Στραβίνσκι και Τσαϊκόφσκι.

Η βραδιά στο σχεδόν κατάμεστο Ηρώδειο άφησε πάρα πολύ καλές εντυπώσεις. Ξεκίνησε με τη δημοφιλή εισαγωγή στην όπερα «Ρουσλάν και Λιουντμίλα» του Γκλίνκα, ακολούθησε το «Κοντσέρτο για βιολί» (1931) του Στραβίνσκι, ενώ το δεύτερο μισό της συναυλίας αφιερώθηκε στη «Συμφωνία αρ. 5» του Τσαϊκόφσκι. Καθ’ όλη τη συναυλία το ασύλληπτα τελειοθηρικό παίξιμο του αγγλικού συνόλου χαρακτηρίστηκε από απόλυτη ορθοτονία, μηχανιστικής ακρίβειας συντονισμό και αριστοτεχνικές σόλο συνεισφορές από χάλκινα και ξύλινα πνευστά, άκρα εγρήγορση και πειθαρχία στη διεύθυνση του αρχιμουσικού. Το αποτέλεσμα ήταν ένας θαυμαστά συμπαγής, λαμπερός, εύπλαστος και, ταυτόχρονα, διάφανος ήχος που αναδείκνυε αβίαστα τη δομή, το συντακτικό και κάθε λεπτομέρεια της γραφής. Η ποιότητα του ακροάματος σε έκανε να ονειρεύεσαι τις ποιότητες πρωτογενούς και δευτερογενούς μίξης που θα προσλάμβανε αυτός ο θεϊκός ήχος σε μια αίθουσα συναυλιών….

Η εισαγωγή του Γκλίνκα παίχτηκε με ταιριαστά καταδιωκτική ορμή και ζωντάνια. Στην ερμηνεία του κοντσέρτου του Στραβίνσκι δέσποσε η πληθωρική παρουσία της Πατρίτσια Κοπατσίνσκαγια. Η 47χρονη σολίστ έχει βραβευτεί για την αφιέρωση και την προσφορά της στην ανάδειξη της μουσικής του 20ού αιώνα. Προσπερνώντας την εξωστρεφώς και παρωχημένα εκκεντρική της εμφάνιση –πρόβαλε κρατώντας το βιολί ψηλά στον αέρα, ντυμένη σαν χίπισσα των 80ς, φορώντας διαμαντοστόλιστα πασούμια που πέταξε στο πλάι για να παίξει… ξυπόλητη!–, θα επισημάνουμε ότι η τελειοθηρικά διαπλασμένη ανάγνωσή της όρισε αδιαπραγμάτευτα την πιεσμένα υψηλή θερμοκρασία και το στίγμα της εκτέλεσης. Με εξαίρεση τη λυρική «Aria 1», που δόθηκε με πυρετώδη εσωστρέφεια, το παίξιμο της Μολδαβής βιολίστριας ήχησε παθιασμένο, βιρτουοζίστικα εξωστρεφές, επιθετικά γωνιώδες, διάστικτο από εμφατικά –πιο εμφατικά δεν γίνεται!– υπογραμμισμένες στίξεις, μεταπτώσεις και εξάρσεις. Συνεπώς, αυτή υπήρξε μια συναρπαστική μεν, αλλά στο όριο της διάλυσης φορτισμένη ερμηνεία της μουσικής του Στραβίνσκι, ο οποίος, ωστόσο, προτείνει εδώ μια εκ προθέσεως αποστειρωμένη από κάθε συναίσθημα, σοβαρή παρωδία του μπαρόκ. Στο εδώ, τέλος, ανταποκρινόμενη στο ενθουσιώδες χειροκρότημα του κοινού, πρόσφερε εκτός προγράμματος τη δική της καντέντσα, εντάσσοντας σ’ αυτήν και τον εξάρχοντα της Φιλαρμόνια. Εξηγώντας στο ακροατήριο ότι «ο Στραβίνσκι, απεχθανόμενος την κενή νοήματος δεξιοτεχνία δεν προέβλεψε καντέντσα», πρότεινε μια επιτηδευμένη εμφύτευση απόηχων από παρτίτες του Μπαχ στο άγριο ρυθμικό σύμπαν του Ρώσου συνθέτη. Ολο το δεύτερο μισό της «all Russian» βραδιάς κάλυψε μια θαυμάσια, σε βάθος φροντισμένη εκτέλεση της δημοφιλούς «Συμφωνίας αρ. 5» του Τσαϊκόφσκι. Δίχως να βαρύνεται από αίσθηση ρουτινιάρικης δευτερολογίας, η μουσική αναδύθηκε φρέσκια, με αδαμάντινη λάμψη και ακρίβεια, εμψυχωμένη με λαύρα ορμή και εμβατηριακό ωστικό παλμό, μεστή ηδονικά ρευστών αποδόσεων του πληθωρικού μελωδικού υλικού, κορυφούμενη σε δαιμονικών εντάσεων εξάρσεις. Μοναδικής ποιότητας ήσαν εδώ οι εκτεθειμένες συνεισφορές των πνευστών -π.χ. στο μελαγχολικό Andante- στα οποία ο συνθέτης εμπιστεύεται ουκ ολίγες, κομβικές στιγμές της δραματουργίας.

ΥΓ. Σε μείζονα πληγή έχει εξελιχθεί η συμπεριφορά πληθώρας μουσικά άσχετων ακροατών που συρρέουν μαζικά στις συναυλίες στο Ηρώδειο –και όχι μόνον: τα ίδια συμβαίνουν πλέον τακτικά και στο Μέγαρο Μουσικής. Οι ακροατές αυτοί ξεσπούν σε ενθουσιώδες χειροκρότημα αμέσως μόλις τελειώσει κάθε μέρος κοντσέρτου ή Συμφωνίας, αλλά και σε οποιοδήποτε άλλο σημείο όπου μία στίξη στη μέση μιας αρμονικά ανολοκλήρωτης φράσης ή μία κορύφωση τους δημιουργήσει την εντύπωση ότι η μουσική τέλειωσε. Πρόκειται για ακροατές ανυποψίαστους, απτόητους και καταφανώς άσχετους, που αγνοούν τα εκτελούμενα έργα -το διαπιστώσαμε δις στην πασίγνωστη, χιλιοπαιγμένη «5η Συμφωνία» του Τσαϊκόφσκι-, η αυθόρμητη δράση των οποίων προκαλεί ειρωνικά χαμόγελα στους μουσικούς αλλά και ξενερώνει τελείως όσους «κανονικούς» φιλόμουσους έχουν απομείνει… Απέχοντας από άνευ νοήματος συζητήσεις περί ελιτίστικων ευαισθησιών και ενοχλήσεων, μήπως απλά να γίνει μια προσπάθεια να «μαζευτεί» αυτό; Ας πούμε μια δίγλωσση ανακοίνωση στην αρχή της συναυλίας;