Επιτέλους Τσαϊκόφσκι με φλογερό πάθος!

Μοναδικά συναρπαστική και γι’ αυτό ασυνήθιστα απολαυστική ήταν η συναυλία που έδωσε στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής στις 1/12/2023 η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Κορνέλιους Μάιστερ. Το πρόγραμμα υπό τον προβοκατόρικο τίτλο «Ρομαντισμός στα άκρα» περιλάμβανε δύο μείζονα δείγματα -πιο μείζονα δεν γίνεται!- συνθέσεων απολύτως αντιθετικών εκφάνσεων του μουσικού Ρομαντισμού, γραμμένων περίπου ταυτόχρονα στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα: το «Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 1» (1875) του Ρώσου Πιοτρ Ιλιτς Τσαϊκόφσκι και τη «Συμφωνία αρ. 4, Ρομαντική» (1878) του Αυστριακού Αντον Μπρούκνερ. Η μεγάλη αίθουσα ήταν κατάμεστη από κοινό μέρος του οποίου είχε έρθει για τον Τσαϊκόφσκι και μέρος για τον Μπρούκνερ: οι μουσικές των δύο συνθετών αποτείνονται σε κλειστές ομάδες φανατικών φίλων, οι οποίες, όμως, ελάχιστα αλληλοεπικαλύπτονται!

Το καθαρόαιμα ρομαντικό κοντσέρτο του Τσαϊκόφσκι ερμήνευσε η 34χρονη Ελληνίδα (Ελληνοβενεζουελάνα) πιανίστρια Αλεξία Μουζά. Πρόκειται για υπερταλαντούχα μουσικό, στην απόλυτη ακμή της, μουσικά ευφυή, με τεράστιο ήχο, άριστη τεχνική και λάβρα, τραχιά ερμηνευτική ιδιοσυγκρασία. Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί -τουλάχιστον επί ελληνικού εδάφους- ιδανικότερη ερμηνεύτρια για το απάνθρωπα απαιτητικό κοντσέρτο του κορυφαίου Ρώσου ρομαντικού. Παίζοντας δυναμικά, με καίριους χρονισμούς, έκδηλη εκφραστική εξωστρέφεια και αυτοπεποίθηση, η Μουζά αναμετρήθηκε άφοβα με την ορχήστρα αποδίδοντας συναρπαστικά τον χρωματισμένο από στιγμές απόγνωσης, συγκρουσιακό χαρακτήρα της μουσικής δραματουργίας του Τσαϊκόφσκι. Ομως το παίξιμό της υπήρξε όμοια και ταιριαστά εκφραστικό, δηλαδή λυρικό, χαμηλόφωνο, εύπλαστα μελωδικό, στις εσωστρεφείς σελίδες λυρικού αναστοχασμού και, βεβαίως, στις χειμαρρώδεις εκπορεύσεις δεσπόζουσας μελωδίας! Αριστοτεχνικά -που θα πει «πειστικά»- απέδωσε και τις απότομες μεταπτώσεις από τις εκρηκτικές στιγμές δράσης στις επιτηδευμένα γρήγορες αποφορτίσεις, ενώ εξαιρετική ήταν η εκτέλεση της διάσπαρτης με βίαια σπασμωδικά ξεσπάσματα καντέντσας.

Τούτων λεχθέντων, αληθινά ευχής έργον θα ήταν αν η ΚΟΑ καλούσε τη Μουζά να ερμηνεύσει μαζί της έργα για πιάνο και ορχήστρα των Μπραμς και Ραχμάνινοφ αλλά και -εδώ θα ήταν η αποθέωση!- αυτά του Μπάρτοκ! Ειδικά στην περίπτωση του Ούγγρου μοντερνιστή (του οποίου, πρόσφατα, η ΚΟΑ μας πρόσφερε ένα εξαιρετικά παιγμένο «Κοντσέρτο για βιολί αρ. 2»!) ένα τέτοιο πάντρεμα, εφ’ όσον βεβαίως ενέπνεε και την ίδια την πιανίστρια, θα καρποφορούσε μεθυστικά απολαυστικές μουσικές εμπειρίες και θα συνιστούσε ανεκτίμητη προσφορά/προσθήκη στη θλιβερά συρρικνούμενη εγχώρια μουσική ζωή…

Ολο το δεύτερο μισό της συναυλίας αφιερώθηκε στη «Συμφωνία αρ. 4» του Μπρούκνερ. Εργο αντιπροσωπευτικό του ώριμου αυστρογερμανικού Ρομαντισμού, διαθέτει ρωμαλέα συμφωνική γραφή, πυκνή, αριστοτεχνικά διαστρωματωμένη και ενορχηστρωμένη, ασύλληπτα πλούσια σε εκφραστικές εκλεπτύνσεις. Η αυστηρά αφηρημένη δραματουργία της συνδυάζει ατμόσφαιρες μυστηρίου, υπερβατικής ενατένισης, σχεδόν κατάνυξης, και επελάσεις κορυφούμενης δράσης με δαιμονικές εντάσεις αλλά και σύντομα, περιχαρακωμένα ξέφωτα ξένοιαστης λυρικής διάθεσης. Οχι δίχως πείρα στη μουσική του Μπρούκνερ, οι μουσικοί της ΚΟΑ ακολούθησαν τον 48χρονο Γερμανό αρχιμουσικό πειθαρχημένα και σε πλήρη εγρήγορση συνεισφέροντας σε μια γενικώς αξιοπρεπή, τοπικώς πολύ καλή εκτέλεση.

Κύριο πρόβλημα στο ακρόαμα, που όμως δεν υπονόμευσε τις συνολικά θετικές εντυπώσεις, υπήρξε η ισορροπία των δυναμικών ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες οργάνων και συγκεκριμένα των εγχόρδων προς τα χάλκινα. Ειδικά στο χτίσιμο των θορυβωδών κορυφώσεων ο όχι πάντα επαρκώς εστιασμένος ήχος των εγχόρδων είχε ως αποτέλεσμα να χάνει ευκρίνεια η δράση στο εσωτερικό του συνολικού συμφωνικού ήχου και, εν τέλει, το όλον να καθίσταται θολό και δυσανάγνωστο.

Παρ’ όλα ταύτα, η γενική εντύπωση υπήρξε ικανοποιητική, κυρίως διότι η διεύθυνση του Κορνέλιους Μάιστερ -που, σημειωτέον, διηύθυνε δίχως παρτιτούρα!- εμφορούνταν από σωστά ιεραρχημένες προτεραιότητες. Πάνω απ’ όλα ο αρχιμουσικός εξασφάλισε αδιάλειπτα ζωντανό ωστικό παλμό δίχως άκαιρες απώλειες ορμής, διατήρησε συνολική οπτική της δραματουργίας (δεν χανόταν σε λεπτομέρειες, ούτε πλατείαζε) και, τέλος, ήξερε πότε και πόσο να ανεβάσει τα επίπεδα ενέργειας.

Επίσης, οικονομώντας εύστοχα προσπάθεια και επένδυση, φρόντισε ιδιαίτερα τον ήχο -δυναμικές, χροιά, συντακτικό- στις ατμοσφαιρικές παραγράφους που προηγούνταν των κορυφώσεων, ενώ σε αυτές καθεαυτές τις κορυφώσεις άντλησε από τα χάλκινα της ΚΟΑ μέγεθος και αγριότητα που προκάλεσαν τη ζητούμενη αίσθηση απόκοσμου δέους.