Ηχογραφήσεις ελληνικού ενδιαφέροντος στην BIS

Ακολουθώντας περίπου νομοτελειακά τη διαδρομή από περιθωριακή εκκεντρικότητα σε βασικό παίκτη του πεδίου της κλασικής δισκογραφίας η BIS έχει αποκτήσει για εμάς τους Ελληνες μία ακόμη ιδιαιτερότητα: μαζί με τη NAXOS είναι εκείνη η διεθνής εταιρεία που φιλοξενεί όλο και τακτικότερα ηχογραφήσεις έργων από Ελληνες δημιουργούς του παρόντος αλλά και παλαιότερους.

Η αρχή έγινε προ 25ετίας με τη σειρά έργων του Νίκου Σκαλκώτα, ανοίγοντας περισσότερους από έναν δρόμους: πρώτα απ’ όλα ενέγραψε πλήρως τον Χαλκιδαίο συνθέτη στον χάρτη της ευρωπαϊκής μουσικής, με την έννοια ότι πρότεινε τη μουσική του σε ένα διεθνές ακροατήριο με ανακλαστικά τελείως διαφορετικά των ρηχά εθνικών δικών μας. Δεύτερον, έδωσε χώρο σε Ελληνες μουσικούς να παρουσιάσουν την τέχνη τους σε ιδανικές συνθήκες. Πρόσφατα η σουηδική εταιρεία εξέδωσε δύο ακόμη δίσκους ελληνικού ενδιαφέροντος.

Ο πρώτος περιλαμβάνει ηχογραφήσεις δύο κοντσέρτων του Νίκου Σκαλκώτα με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου υπό τον Μάρτιν Μπράμπινς: μια καινούργια του «Κοντσέρτου για βιολί» (1937/38) στη νέα κριτική έκδοση από τη δρα Εύα Ματζουράνη και την πρώτη παγκόσμια του «Κοντσέρτου για βιολί, βιόλα και ορχήστρα πνευστών» (1939/40) σε κριτική έκδοση από τον βιολιστή δρα Γιώργο Ζαχαρία (BIS-2554 SACD). Πρόκειται για κοντσέρτα που συνέθεσε ο Σκαλκώτας στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, μετά το 1933. Εκεί, αποκομμένος από τα όσα συνέβαιναν πλέον στο κέντρο των μουσικών εξελίξεων που ήταν το κοσμοπολίτικο Βερολίνο, συνέχισε να αναπτύσσει σε απομόνωση όσα είχε γνωρίσει, αφομοιώσει και οικειοποιηθεί ώς τότε στη Γερμανία (σειραϊσμός, Σένμπεργκ, Χίντεμιτ, Βάιλ, τζαζ κ.λπ.).

Τόσο το γεγονός ότι οι συντελεστές -ορχήστρα, αρχιμουσικός, σολίστες, μουσικολόγος- ανήκουν στο περιβάλλον της αγγλικής μουσικής ζωής όσο και το ώριμο, ψαγμένο στίγμα των ερμηνειών επιβεβαιώνουν για πολλοστή φορά το πόσο η μοντερνιστική μουσική του Σκαλκώτα των δεκαετιών ΄30 και ΄40 βρίσκει ακόμη σήμερα τους φυσικούς της παραλήπτες σε ένα σφαιρικά ενημερωμένο κεντροευρωπαϊκό φιλόμουσο ακροατήριο. Ο βιολιστής Γιώργος Ζαχαρίας και ο βιολίστας Αλέξανδρος Κούστας καταθέτουν τελειοθηρικές αναγνώσεις, γενναιόδωρα πλούσιες σε λεπτομέρεια, διαποτισμένες με εκλεπτυσμένο, καλλιεργημένο συναίσθημα και τεχνικά άρτιες. Ταυτόχρονα, η κορυφαία λονδρέζικη ορχήστρα υπό τον έμπειρο Μπράμπινς συνεισφέρει σε μια θαυμαστά αβίαστη, γεμάτη ενέργεια και ενάργεια μουσική διαλεκτική. Το αποτέλεσμα είναι αισθητικά απολαυστικό όσο και πνευματικά διεγερτικό!

Ο δεύτερος –πραγματικά εξαιρετικός!– δίσκος με τον αγγλόφωνο τίτλο «Bridges» («Γέφυρες», BIS-2563 SACD) περιλαμβάνει έργα για βιολί και πιάνο Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής συνθετών, τα οποία ερμηνεύουν ο εγκατεστημένος εδώ και δύο δεκαετίες στην Ελλάδα Γερμανός πιανίστας Ούβε Μάτσκε και η κόρη του, βιολίστρια Δανάη Παπαματθαίου-Μάτσκε. Πρόκειται για συνθέσεις του Ελληνοκροάτη Μπόρις Παπαντόπουλο (Boris Papandopulo, 1906-1991), του γεννημένου στα Ιωάννινα Ελληνοαμερικανού Ντίνου Κωνσταντινίδη (Dinos Constantinides, 1929-2021), του Ελληνογερμανού Δημήτρη Τερζάκη (Dimitri Terzakis, γεν.1938, γιος του Αγγελου Τερζάκη) και του Σμυρνιού Γιάννη Κωνσταντινίδη (1903-1984). Ο «Στοχασμός / Meditation» και η «Σονάτα για βιολί και πιάνο» (1988) του Παπαντόπουλο καθώς επίσης η «Sonata Infernale» (2008-09) και τα «Λόγια στον άνεμο / Sprüche im Wind» (2009) του Τερζάκη εγγράφονται αβίαστα και ευδιάκριτα αλλά δίχως εκπτώσεις και ευκολίες στον βαλκανικό χώρο. Η «Σονάτα για βιολί και πιάνο» (1977) του Ντίνου Κωνσταντινίδη είναι αυστηρά δωδεκαφθογγική.

Τέλος, η εξαμερής «Σουίτα επάνω σε λαϊκές ελληνικές μελωδίες των Δωδεκανήσων» (1948) του Γιάννη Κωνσταντινίδη κρατά μια πιο κοντινή σχέση προς το πρωτογενές υλικό, ωστόσο αντί για εθνικοσχολικού τύπου διδακτισμό διέπεται από βαθιά συγκινησιακή οικειοποίηση και «γαλλική» αισθητική. Οι εκτελέσεις είναι άψογες, αναδύουν ιδιαίτερη φροντίδα στη λεπτομέρεια της φραστικής και ευγένεια συναισθήματος, ενώ είναι καταγραμμένες με σαγηνευτικά ισορροπημένο ήχο. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι, παρ’ όλο που η επιλογή έργων υπαγορεύεται φανερά από ελληνοκεντρικό ενδιαφέρον, οι ακροάσεις, η υψηλή ποιότητα των ερμηνειών και η συνύπαρξη στην οποία τα φέρνει η ηχογράφηση διευρύνουν το πεδίο της πρόσληψης, γειώνοντάς τα πειστικά στη σφαίρα της ευρωπαϊκής μουσικής. Τέλος –έχει και αυτό τη σημασία του– η ηχογράφηση έγινε εφικτή με την οικονομική υποστήριξη πλειάδας γερμανικών φορέων.