«Ο “Καπετάν Μιχάλης” είναι η ιστορία της ύπαρξης σε λίγες σελίδες»

Με την πρωτότυπη σύγχρονη λαϊκή όπερα «Καπετάν Μιχάλης» του συνθέτη Δημήτρη Μαραμή, βασισμένη στο εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, η Περιφέρεια Κρήτης κορυφώνει τις εκδηλώσεις της για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Το λιμπρέτο «Καπετάν Μιχάλης», το οποίο υπογράφει ο συνθέτης, στηρίζεται στο πρωτότυπο κείμενο του συγγραφέα, ενώ οι στίχοι των χορικών ανήκουν στον ποιητή Σωτήρη Τριβιζά. Τη σκηνοθεσία της λαϊκής όπερας υπογράφει η Εφη Θεοδώρου, καλλιτεχνική διευθύντρια του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης. Ο βαθύφωνος της Λυρικής Τάσος Αποστόλου αναμετριέται με τον ρόλο του Καπετάν Μιχάλη. Είναι ένας τοπικός ήρωας, ένας τοπικός αρχηγός και εμβληματική μορφή για την ελληνική λογοτεχνία. Απόλυτος, ανυπότακτος και ατρόμητος.

Η ιστορία του διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Κρήτη αγωνιζόταν με την επανάσταση του 1889 για την ελευθερία. Στις 10 Οκτωβρίου θα παρουσιαστεί στο Ηρώδειο και με αυτή την αφορμή ο Τάσος Αποστόλου μάς μιλά για τον ρόλο-πρόκληση που ερμηνεύει.

● Ο «Καπετάν Μιχάλης», μετά τη «βόλτα» του στις κρητικές πόλεις, έρχεται στο Ηρώδειο. Πώς ήταν αυτό το καλοκαίρι μαζί του;

Η ερώτησή σας σχεδόν κυριολεκτεί σε προσωπικό επίπεδο. Από πολύ πριν το καλοκαίρι, αλλά κυρίως κατά τη διάρκειά του εγώ ζω «παρέα» με τον Καπετάν Μιχάλη. Αρχικά μελετώντας τον και μαθαίνοντας γι’ αυτόν. Μετά καταλαβαίνοντάς τον και τελικά αγαπώντας τον. Είναι ένα εσωτερικό ταξίδι αυτό που έζησα με τον Καπετάν Μιχάλη. Θα το έχω πάντα στις «αποσκευές» μου.

● Και η συνάντησή σας με τον συνθέτη Δημήτρη Μαραμή;

Ευτυχής! Ο Δημήτρης, εκτός από εξαιρετικός συνθέτης, είναι και ιδανικός συνεργάτης. Κάθε έργο του είναι ένα ξεχωριστό όραμα, που με πολλή έμπνευση και σκληρή δουλειά κάνει πράξη. Πλάθει το υλικό του με αγάπη και το δουλεύει με τους εκτελεστές, ώστε τελικά να το νιώθουμε όλοι έργο μας. Οταν δουλεύω με τον Δημήτρη, νιώθω εμπιστοσύνη.

● Οι αντιδράσεις του κοινού;

Είχαμε έναν φόβο για την αντίδραση του κοινού της Κρήτης. Κατ' αρχάς η όπερα (έστω κι αν εδώ μιλάμε για μια λαϊκή όπερα με πολλά παραδοσιακά στοιχεία) είναι ένα είδος με το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι. Υστερα ο Καπετάν Μιχάλης είναι στην καθημερινότητά τους, είναι κάτι πολύ δικό τους. Γι’ αυτούς τους λόγους θεωρώ πως η αποδοχή από το κοινό της Κρήτης, οι συγκινητικές αντιδράσεις τους, η αγάπη τους και η αγκαλιά τους είναι η σημαντικότερη επιβράβευση για εμάς.

● Ο Καζαντζάκης άρχισε στα γεράματα του να γράφει τον «Καπετάν Μιχάλη» κι όπως δήλωσε ο ίδιος «ο κρυφός μου σκοπός ήταν τούτος: να σώσω, ντύνοντάς το με λέξεις, τ' όραμα του κόσμου όπως το πρωταντίκρισαν και το δημιούργησαν τα παιδικά μου μάτια». Το πέτυχε λέτε;

Δεν ξέρω αν μπορώ να είμαι αντικειμενικός μετά από όλη αυτή την περιπέτεια. Μπορώ όμως να σας πω πως όταν, μικρός σε ηλικία, πρωτοδιάβασα τον «Καπετάν Μιχάλη» συγκλονίστηκα. Το ίδιο ένιωσα όταν τον ξαναδιάβασα για τις ανάγκες της παράστασης.

Και όσο διάβαζα μελέτες για το συγκεκριμένο έργο, αλλά και για τη ζωή του Καζαντζάκη, η δύναμή του με καθήλωνε. Είναι, όπως λέει, ένα όραμα του κόσμου -κρατώντας στοιχεία παιδικότητας και ενός «θαύματος» που δεν είναι πάντα εξηγήσιμο. Για μένα ο «Καπετάν Μιχάλης» είναι η ιστορία της ύπαρξης σε λίγες σελίδες.

● Οταν όλοι αρχίζουν να υποτάσσονται, ο Καπετάν Μιχάλης, αγέρωχος μέχρι το τέλος, αρνείται να παραδώσει τα όπλα. Επαναστάτης, ρομαντικός ή αιθεροβάμων; Εχει εκλείψει αυτό το είδος σήμερα;

Ο Καπετάν Μιχάλης προς το τέλος του έργου στο ερώτημα «ελευθερία ή θάνατος» απαντάει «ελευθερία και θάνατος». Είναι όλα αυτά που αναφέρατε. Είναι αδέκαστος, είναι ευθύς, έχει αδιαπραγμάτευτες αξίες, δεν τον ενδιαφέρουν αξιώματα ή πλούτη, δεν νοιάζεται για την εικόνα του… Νομίζω πως μετά από αυτά είναι περιττό να απαντήσω αν έχει εκλείψει αυτό το είδος σήμερα.

Ζούμε στην εποχή της εικόνας, του ανενδοίαστου ναρκισσισμού και της αναγωγής του χρήματος και του συμφέροντος σε μόνες και αδιαπραγμάτευτες αξίες. Φοβάμαι πως όχι μόνο έχει εκλείψει, αλλά ίσως είναι πια και τελείως ακατανόητη από πολλούς μια στάση ζωής όπως αυτή του Καπετάν Μιχάλη.

● Πώς αντεπεξήλθε ο κόσμος του λυρικού τραγουδιού μέσα στη δοκιμασία της πανδημίας;

Δύσκολα. Ανήκω στους τυχερούς έχοντας την ευκαιρία να κάνω κάποια πράγματα στο εξωτερικό αλλά και στην Εθνική Λυρική Σκηνή, της οποίας έχω την τιμή να είμαι μέλος. Αλλά ο κλάδος δέχτηκε πολύ μεγάλο πλήγμα. Ακυρώθηκε η συντριπτική πλειονότητα των παραγωγών. Υπήρξαν άνθρωποι που αντιμετώπισαν δυσκολίες στην καθημερινότητά τους.

Μην ξεχνάμε πως το λυρικό τραγούδι δεν περιλαμβάνει μόνο τους τραγουδιστές. Περιλαμβάνει και τους σκηνοθέτες των παραστάσεων καθώς και τους υπόλοιπους συντελεστές. Περιλαμβάνει τους τεχνικούς, τους φωτιστές, τους ανθρώπους που ράβουν τα κοστούμια, τους ταξιθέτες και πάρα πολλούς άλλους. Είναι μια μεγάλη αλυσίδα κλάδων και ανθρώπων που χτυπήθηκαν από την πανδημία.

● Και πώς βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα αυτόν τον χειμώνα για τον χώρο σας;

Είμαι αισιόδοξος. Ελπίζω πως βρισκόμαστε στο τέλος αυτής της περιπέτειας. Ο χώρος ανοίγει σιγά σιγά και ξεκινάνε παραγωγές. Πρέπει να βοηθήσουμε τον χώρο του τραγουδιού, αλλά και του πολιτισμού γενικότερα, να επανέλθει.

● Τι ετοιμάζετε φέτος τον χειμώνα;

Εχουμε πολλή δουλειά. Στη Λυρική Σκηνή, για το τελευταίο τετράμηνο του 2021, ξεκινάμε με την «Κυρά Φροσύνη» του Καρέρ σε συναυλιακή μορφή. Ακολουθεί η σπουδαία «Φόνισσα» του Γ. Κουμεντάκη. Παράλληλα έχω κάποιες παραγωγές στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Συναυλίες στην Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα. Στο Ανόβερο της Γερμανίας έχω την όπερα «Greek Passion» του Μπόχουσλαβ Μαρτινού. Και πολλά ακόμα που θα ανακοινωθούν σιγά σιγά.

● Κύριε Απόστολου, ποια λόγια του Καπετάν Μιχάλη όταν τα τραγουδάτε στην παράσταση σας συγκινούν ιδιαίτερα;

«Μη φοβάσαι, δεν υπάρχει σωτηρία».