Η σφαγή του «αμνού»

Το κοινό μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα να ταξιδέψει, ούτε καν να παρακολουθήσει τις παραστάσεις όπως στην προ κορονοϊού εποχή, αλλά φαίνεται πως οι παραγωγές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ακολουθούν πια διεθνείς διαδρομές. Μετά την πρώτη επιτυχημένη συνεργασία του ελληνικού θεάτρου με το Mezzo για τον «Βότσεκ» το 2020, το κορυφαίο κανάλι της όπερας παγκοσμίως επέστρεψε πρόσφατα στην Αθήνα και βιντεοσκόπησε ακόμα μια νέα παραγωγή.

Ο λόγος για τον «Θρίαμβο της Ιουδίθ» του Βιβάλντι, σε μουσική διεύθυνση Μάρκελλου Χρυσικόπουλου και σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου, που λόγω των περιοριστικών μέτρων δεν παρουσιάστηκε ζωντανά στο κοινό, αλλά θα κάνει την πρεμιέρα της στο MEZZO TV στο επόμενο διάστημα (με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της ΕΛΣ).

Το αριστούργημα της μπαρόκ μουσικής παρουσιάζεται για πρώτη φορά από το ελληνικό λυρικό θέατρο και το ανέβασμά του εντάσσεται στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Το έργο αναφέρεται στη νίκη των Βενετών στην Κέρκυρα που έδρασε καταλυτικά για την ανακοπή της επέλασης των Οθωμανών στη χριστιανική Δύση.

Ο θρίαμβος της Ιουδίθ είναι το μόνο από τα τέσσερα συνολικά ορατόρια που συνέθεσε ο Βιβάλντι το οποίο διασώθηκε. Η έντονη πολεμική ατμόσφαιρα εκφράζεται μέσα από τα δυναμικά χορωδιακά μέρη, η πίστη και η εντιμότητα της Ιουδίθ από λυρική και τρυφερή γραφή. Αξιοσημείωτη είναι η χρήση πολλών διαφορετικών και σχετικά σπάνιων οργάνων, όπως η βιόλα ντ’ αμόρε, τα chalumeau (πρώιμα κλαρινέτα) και οι θεόρβες, με τα οποία ο Βιβάλντι τονίζει τις πιο σημαντικές στιγμές του έργου.

«Στην παράστασή μας γινόμαστε μάρτυρες μιας τελετής ενηλικίωσης μέσα σε μια κοινότητα γυναικών» σημειώνει ο σκηνοθέτης της παράστασης Θάνος Παπακωνσταντίνου. «Ενας άντρας αιχμαλωτίζεται και γίνεται το ιερό σφάγιο της τελετής. Το υπό μύηση κορίτσι θα υποδυθεί την Ιουδίθ στην ιστορία με τον Ολοφέρνη και, αφού ενωθεί με έναν συμβολικό γάμο με τον θυσιαστικό "αμνό", θα τον σκοτώσει, ακριβώς όπως η ηρωίδα της Βίβλου, και έτσι θα γίνει ολοκληρωμένο μέλος της κοινότητας. Τα ματωμένα χέρια της στο τέλος της διάβασης σηματοδοτούν και τα "εισόδιά" της στον κόσμο της ενηλικίωσης, την οριστική και αμετάκλητη πτώση από τη χάρη της αθωότητας».

Η παράσταση βιντεοσκοπήθηκε στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ στις 19 και 21 Απριλίου με πρωταγωνιστές τους Ροξάνα Κονσταντινέσκου (Ιουδίθ), Κριστίνα Χάμμαρστραιμ (Ολοφέρνης), Ινγκα Κάλνα (Bαγώας), Θεοδώρα Μπάκα (Αβρα), Σοφία Πάτση (Oζίας). Συμμέχουν η Ορχήστρα Armonia Atenea, το μουσικό σύνολο Il Pomo d’Oro, η Χορωδία και η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ.

Ο «Θρίαμβος της Ιουδίθ» επί των βαρβάρων του Ολοφέρνη χαρακτηρίζεται ως «ιερό στρατιωτικό ορατόριο». Γράφτηκε με στόχο να ενισχύσει το γόητρο της Δημοκρατίας της Βενετίας. Αφορμή για το λατινικό αλληγορικό κείμενο του Τζάκομο (Iάκοπο) Κασέτι στάθηκε η υπεράσπιση της Κέρκυρας έναντι των Οθωμανών τον Αύγουστο του 1716 και συγκεκριμένα η νίκη των χριστιανικών δυνάμεων της Δημοκρατίας της Βενετίας, του Πάπα και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με επικεφαλής τον Σάξονα στρατάρχη Σούλενμπουργκ. Ο Κασέτι χρησιμοποίησε την αντιπαράθεση ανάμεσα σε Εβραίους και Ασσυρίους ως αλληγορία της διαμάχης ανάμεσα σε Βενετούς και Οθωμανούς.

Πιθανολογείται βάσιμα ότι υπήρχε πρόθεση το ορατόριο να παρουσιαστεί την περίοδο νηστείας πριν από τη γιορτή των Χριστουγέννων. Αναφέρεται μάλιστα ότι o «Θρίαμβος της Ιουδίθ» πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βενετία τον Νοέμβριο του 1716. Ωστόσο το τιμώμενο πρόσωπο, ο στρατάρχης Σούλενμπουργκ στον οποίο ο Κασέτι είχε αφιερώσει το έργο, δεν θα μπορούσε να έχει παρευρεθεί σε παράσταση πριν από την 3η Ιανουαρίου 1717, οπότε και του επετράπη να επιστρέψει από την Κέρκυρα μετά από υποχρεωτική καραντίνα. Με δεδομένη τη διαφορά στα ημερολόγια η ημερομηνία αυτή τοποθετείται στα τέλη Δεκεμβρίου του 1716. Τρεις αιώνες μετά η διαμάχη αυτή θα ζωντανέψει σύντομα στις οθόνες του κοινού που αγαπά το λυρικό θέατρο σε όλον τον κόσμο...