Ο Χέρμαν Σέρχεν διευθύνει τις εννιά Συμφωνίες του Μπετόβεν

Το όνομα του Γερμανού αρχιμουσικού Χέρμαν Σέρχεν (1891-1966) είναι γνωστό στους ενημερωμένους φίλους της κλασικής μουσικής, καθώς συσχετίζεται στενά με την προώθηση της σύγχρονης εργογραφίας τόσο κατά το ξεκίνημα του μοντερνισμού στον Μεσοπόλεμο, όσο και στις «ηρωικές» δεκαετίες της μεταπολεμικής «avant-garde». Γέννημα-θρέμμα του Βερολίνου, ο Σέρχεν υπήρξε μουσικά αυτοδίδακτος και ξεκίνησε τη μουσική σταδιοδρομία του ως σολίστ της βιόλας παίζοντας σε ορχήστρες της κοσμοπολίτικης γερμανικής πρωτεύουσας επί Κάιζερ Γουλιέλμου Β'.

Η μακρά, πολυδιάστατα γόνιμη σταδιοδρομία του διαπλέκεται οργανικά και επανειλημμένα με κομβικά έργα και ονόματα της μουσικής του 20ού αιώνα. Αρχικά, ο Σέρχεν δραστηριοποιείται σε μουσικά κέντρα της προπολεμικής Γερμανίας. Στο Βερολίνο συμμετέχει σε εκτέλεση της «Εβδομης» του Μάλερ (1907), βοηθά τον Σένμπεργκ στην προετοιμασία της παρουσίασης του «Φεγγαρίσιου πιερότου», κάνει το ντεμπούτο του ως αρχιμουσικός διευθύνοντας το ίδιο έργο, παίζει με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου (1907-1910) και διευθύνει την «Πέμπτη» του Μάλερ (1914). Τη διετία 1914-16 διευθύνει στην τότε γερμανική Ρίγα. Μετά το 1918 δραστηριοποιείται έντονα σε διάφορα πεδία στο Βερολίνο: ιδρύει κουαρτέτο εγχόρδων και την Εταιρεία Νέας Μουσικής, οργανώνει χορωδίες εργατών, εκδίδει το μουσικό περιοδικό «Μέλος». Διευθύνει στη Λειψία, στη Φρανκφούρτη, στην Ελβετία. Με την ίδρυση της Διεθνούς Εταιρείας Σύγχρονης Μουσικής (1923) αρχίζει να συμμετέχει σε φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής, πρωτοπαρουσιάζοντας αναρίθμητα νέα έργα, μεταξύ αυτών και το «Κοντσέρτο για βιολί» του Μπεργκ. Το 1928 διορίζεται αρχιμουσικός στο Κένιγκσμπεργκ (σήμερα ρωσικό Καλίνινγκραντ), όμως με την άνοδο των ναζί το 1933 παραιτείται και μετεγκαθίσταται στην Ελβετία όπου ζει το υπόλοιπο της ζωής του διευθύνοντας και διδάσκοντας. Την τριετία 1933-36 εκδίδει το περιοδικό σύγχρονης μουσικής Ars Viva, το 1939-40 διευθύνει και στην Ελλάδα. Τις δεκαετίες ’50-’60 απορρίπτει επανειλημμένα προσκλήσεις να αναλάβει θέση διευθυντή σε μείζονες γερμανικές ορχήστρες, προτιμώντας να διευθύνει ανά την Ευρώπη, προωθώντας τον μουσικό μοντερνισμό και ηχογραφώντας. Το 1953 παρουσιάζει σε παγκόσμια πρώτη το «Κοντσέρτο του για πιάνο αρ. 2» του Σκαλκώτα με σολίστα τον Γιώργο Χατζηνίκο στρέφοντας τους διεθνείς προβολείς στο έργο του Χαλκιδαίου δημιουργού. Η περιπετειώδης ιδιωτική ζωή του περιελάμβανε πέντε γάμους με τέσσερις γυναίκες και οκτώ παιδιά.

Ο Σέρχεν σεβόταν βαθιά το μουσικό κείμενο του εκάστοτε συνθέτη και διηύθυνε τις Συμφωνίες του Μπετόβεν αναπαράγοντας -κάτι ολότελα ασυνήθιστο τότε- τις μετρονομικές ενδείξεις που αναγράφονταν στα σωζόμενα χειρόγραφα. Η ακλόνητη θέση του να μένει πιστός στο μουσικό κείμενο πολύ πριν υπάρξουν οι νεότερες κριτικές εκδόσεις, λειτούργησε προδρομικά ως προς το κίνημα της ιστορικής ερμηνευτικής, το οποίο έπεισε και κυριάρχησε στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα· τα τελευταία χρόνια του συμπίπτουν με την εκκίνηση της δράσης του Αρνονκούρ. Ο Σέρχεν αντιλαμβανόταν τη μουσική ως αδιάσπαστο ζωντανό συνεχές μεταξύ παλιού και νέου επιδιώκοντας συστηματικά να φέρνει αυτά τα δύο σε οργανική συνάφεια. Γι’ αυτόν «...μια μουσική κενή από συναίσθημα, αισθητική ευχαρίστηση και πνευματική διαύγεια μπορεί να ενδιαφέρει τους επαγγελματίες αλλά στερείται νοήματος για τον κανονικό ακροατή».

Πλουσιότατη είναι η δισκογραφία του, που απλώνεται από τον Μπαχ μέχρι τον Ξενάκη. Μνημείο ανεκτίμητης κατάθεσης πνεύματος, ευφυούς διαισθητικής σύλληψης και μουσικότητας είναι οι ηχογραφήσεις του των Συμφωνιών και των Εισαγωγών του Μπετόβεν. Εγιναν για την αμερικανική Westminster στις αρχές του ’50 με την Ορχήστρα της Κρατικής Οπερας της Βιέννης (1η, 3η, 6η, 7η, 9η, Εισαγωγές, Νίκη του Ουέλινγκτον), τη Βασιλική Φιλαρμονική του Λονδίνου (2η, 3η, 4η, 5η, 8η, Εισαγωγές) και την Αγγλική Ορχήστρα Μπαρόκ (Εισαγωγές, Μεγάλη Φούγκα). Ολες είναι μονοφωνικές αλλά με εξαιρετικό ήχο για την εποχή. Με την αλληλοαπορρόφηση των μεγάλων δισκογραφικών εταιρειών που συντελέστηκε τις τελευταίες δεκαετίες και, βέβαια, με αφορμή τη φετινή μπετοβενική επέτειο αυτές οι ηχογραφήσεις επανεκδόθηκαν σε νέο, ψηφιακό remastering από την Deutsche Grammophon. Αποτελούμενη από επτά CDs η έκδοση περιλαμβάνει επίσης την «Ποιμενική» και μια μοναδικά συναρπαστική «Ηρωική» σε δεύτερες, στερεοφωνικές ηχογραφήσεις του 1958, με την Ορχήστρα της Κρατικής Οπερας της Βιέννης.