Τα πορτρέτα του Μπετόβεν, αναπαραγμένα μέχρι κατάχρησης σε δημοσιεύσεις, εξώφυλλα δίσκων, αφίσες, παιδικά βιβλία, κόμικς κ.λπ., είναι σήμερα προσβάσιμα με ένα κλικ στην Wikipedia, ελεύθερα δικαιωμάτων. Η ιστορία του διασημότερου από αυτά έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Ο Μπετόβεν πέθανε το 1827, τη χρονιά που τυπώθηκε η παλαιότερη σήμερα σωζόμενη φωτογραφία. Μέχρι τότε μοναδικός τρόπος να απαθανατίζεται η όψη των ανθρώπων ήταν μέσω των χειροποίητων εικαστικών τεχνών. Βεβαίως ο εικονιζόμενος έπρεπε να ποζάρει επί αρκετές ώρες ή μέρες μπροστά στον καλλιτέχνη.
Τις δεκαετίες μετά τη Γαλλική Επανάσταση η άνοδος των αστών στην Κεντρική Ευρώπη έδωσε ιδιαίτερη ώθηση στη δημιουργία τέτοιων πορτρέτων: όπως οι ζάπλουτοι ευγενείς πριν από αυτούς, ευημερούντες έμποροι, υπάλληλοι και τεχνίτες άρχισαν να παραγγέλνουν προσωπικά ή οικογενειακά πορτρέτα, μνημειοποιώντας έτσι το νεοαποκτημένο κοινωνικό στάτους τους. Την αυξημένη ζήτηση ικανοποίησαν εκατοντάδες ζωγράφοι της εποχής.
Ενας τέτοιος, σύγχρονος αυτών που απαθανάτισαν τις μορφές των ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης, ήταν ο Γερμανός Γιόζεφ Καρλ Στίλερ (1781-1858). Το 1820 ζωγράφισε το γνωστό πορτρέτο του Μπετόβεν που συντήρησε τον ρομαντικά διαπλασμένο μύθο του στις επόμενες γενιές· τον απεικονίζει με άτακτα μαλλιά και απλανές βλέμμα να εμπνέεται μέσα στη Φύση, κρατώντας στο ένα χέρι την πένα και στο άλλο την παρτιτούρα της «Επίσημης Λειτουργίας».
Ο Στίλερ ισχυριζόταν ότι ήταν ο μόνος στον οποίο δέχτηκε να ποζάρει ο Μπετόβεν. Λέγεται ότι ο παροιμιώδους δυστροπίας δημιουργός της «Ηρωικής» άντεξε να ποζάρει μόλις τέσσερις φορές, αναγκάζοντας τον ζωγράφο να ολοκληρώσει το πορτρέτο από μνήμης.
Για την Ιστορία, θα συμπληρώσουμε ότι ο Στίλερ ζωγράφισε επίσης πολλά διάσημα πορτρέτα σημαντικών ανθρώπων της εποχής, όπως ο Γκέτε, ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Α΄ της Αυστρίας, ο Βασιλιάς Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας –πατέρας του δικού μας Οθωνα– και η χρυσοπληρωμένη ερωμένη του, Λόλα Μοντέζ, οι κορυφαίοι Γερμανοί Ρομαντικοί Φρίντριχ Σέλινγκ, Λούντβιχ Τικ και Αλεξάντερ φον Χούμπολτ, αλλά και η πανέμορφη νεαρά βασίλισσα της Ελλάδας, Αμαλία.
Ο Στίλερ παρουσίασε το επιτυχημένο πορτρέτο του Μπετόβεν στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, αποσπώντας ευνοϊκή κριτική. Στη συνέχεια αυτό αποκτήθηκε από τον Βίλχελμ Σπορ, αδελφό του συνθέτη Λουί Σπορ, και το 1860 πέρασε στη διάσημη αρπίστρια κόρη του, Κόμισσα Ζάουερμα. Το 1909, τον ήδη πασίγνωστο πίνακα αγόρασε από αυτήν ο Γερμανοεβραίος ιδιοκτήτης των μουσικών εκδόσεων «Πέτερς» στη Λιψία, Χένρι Χίνριχσεν.
Ο Χίνριχσεν τον ανάρτησε στο ιδιωτικό του δωμάτιο μουσικής, εκδίδοντας περιορισμένο αριθμό αντιγράφων σε χαρακτικά, ως δώρα για στενό κύκλο εκλεκτών φίλων. Τον Νοέμβριο του 1938, στη διάρκεια της περίφημης «Νύχτας των κρυστάλλων», οι ναζί λεηλάτησαν το σπίτι και τα γραφεία του Χίνριχσεν.
Το 1939 η επιχείρησή του τέθηκε υπό «άρια» διεύθυνση και η συλλογή του με πορτρέτα διάσημων συνθετών του 19ου αιώνα κατασχέθηκε˙ κάποια από αυτά κατέληξαν στα χέρια του περιβόητου κερδοσκόπου, φίλου των ναζί, Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ…
Την ίδια εποχή που στις ΗΠΑ ο Ντίσνεϊ δημιουργούσε τον Μίκυ Μάους και γύριζε τη «Φαντασία», μεταφράζοντας τη μουσική της μπετοβενικής «Ποιμενικής» σε εικόνες απολιτικής ειδυλλιακής αφέλειας, οι ναζί υποδέχονταν το κατασχεμένο πορτρέτο του Στίλερ ως θείο δώρο, καθώς γι’ αυτούς η πεμπτουσιακά «γερμανική» μουσική του Μπετόβεν όπως και αυτή του Βάγκνερ αποτελούσε «θεμελιώδη» αξία για το «Χιλιόχρονο Ράιχ»…
Το 1942 ο Χίνριχσεν συνελήφθη από τους ναζί και εξοντώθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μετά τον πόλεμο, ο γιος του, Βάλτερ, που είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ ιδρύοντας εκεί υποκατάστημα των εκδόσεων «Πέτερς», ανέκτησε προσωρινά την κατασχεμένη επιχείρηση, για να την ξαναχάσει σχεδόν αμέσως, όταν αυτή κρατικοποιήθηκε από τους Σοβιετικούς που κράτησαν τη Λιψία στον τομέα τους. Πρόφτασε, ωστόσο, να διαπραγματευτεί την επιστροφή μέρους της πατρικής συλλογής.
Ετσι, ο πίνακας του Στίλερ μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ και αναρτήθηκε στα γραφεία των εκδόσεων «Πέτερς». Το 1981 ο Βάλτερ Χίνριχσεν παρήγγειλε ένα πιστό αντίγραφό του και πούλησε το πρωτότυπο στην «Οικία Μπετόβεν» («Beethoven-Haus») της Βόννης. Υστερα από 250 χρόνια στη γόνιμη υπηρεσία του μπετοβενικού μύθου, ύστερα από αναρίθμητες περιπέτειες και «χρήσεις», το πορτρέτο βρήκε την οριστική θέση του.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας