Παγκόσμιο είναι μόνο το ανθρώπινο

Το σόλο μιας γκέισας. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας. Η ιαπωνική παράδοση. Η εικονική προσέγγιση μιας ιστορίας. Η μεταμόρφωση. Kαι στο επίκεντρο, ένας σπουδαίος Ελληνας χορογράφος, ο πιο διεθνής και λαμπερός αυτό το διάστημα, ο οποίος επιστρέφει στην Ελλάδα με μια μυστηριώδη παραγωγή του: ο Αντώνης Φωνιαδάκης, χορογράφος και ιδρυτής της ομάδας Apotosoma Dance Co., εμπνέεται από την ιαπωνική παράδοση, δανείζεται έναν τίτλο από το ομώνυμο έργο του παραδοσιακού θεάτρου καμπούκι και παρουσιάζει το «Wisteria Maiden» για πέντε παραστάσεις (22-25 του μήνα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και 29 στο Μέγαρο Θεσσαλονίκης). Η παγκόσμια πρεμιέρα του δόθηκε πέρυσι τον Απρίλιο στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού του Βελιγραδίου.

Ο ελεύθερος χρόνος του Αντώνη Φωνιαδάκη ελάχιστος. Η έμπνευση ανεξάντλητη. Οι δουλειές του ετερόκλητες, η μία πιο ενδιαφέρουσα από την άλλη. Στο ατελείωτο βιογραφικό, οι πιο πρόσφατες σημειώσεις αναφέρουν τη συνεργασία του με τον διάσημο σκηνοθέτη Ντάρεν Αρονόφσκι στην ταινία «Νώε», όπου δημιούργησε την κινησιολογία των τρισδιάστατων χαρακτήρων τού φιλμ, τη σύμπραξή του με την Ομάδα Χορού της Μάρθα Γκράχαμ (Νέα Υόρκη) στο ανέβασμα της νέας του χορογραφίας «Echo» στο New York City Center (πέρυσι τέτοια εποχή), την επιτυχημένη πρώτη παρουσίαση του έργου του «Shaker Loops» στο Λονδίνο (Θέατρο Λίντμπερι), καθώς και τα δύο νέα έργα που δημιούργησε για την ομάδα Sydney Dance Company («Louder than Words») και τα Μπαλέτα Τζαζ του Μόντρεαλ («Kosmos»).

Και να σκεφτεί κανείς πως αυτό το ταλαντούχο πλάσμα, που στα 44 του χρόνια διαπρέπει σε όλο τον κόσμο, άρχισε χορό σε μια μικρή σχολή στην Ιεράπετρα. Επειτα φοίτησε στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης της Αθήνας (1988-1990) και κατόπιν στη Rudra της Λοζάνης (1990-1992) απ’ όπου βρέθηκε για μία διετία στα Μπαλέτα του Μπεζάρ. Ο Γιώργος Λούκος ήταν από τους πρώτους που τον ξεχώρισαν χαρίζοντάς του μια θέση στο Μπαλέτο της Οπερας της Λιόν. Η συνέχεια υπήρξε απροσδόκητη: έγινε μέλος της ομάδας «Karas» του Σ. Τεσιγκαουάρα, συνεργάστηκε με τους Μαγκί Μαρέν, Γίρζι Κίλιαν, Ουίλιαμ Φορσάιθ, Ντομινίκ Μπουαβέν, Νάτσο Ντουάτο, Ματς Εκ, Οχάντ Ναχαρίν, Λιονέλ Ος. Το 2003 δημιούργησε την ομάδα του Apotosoma Dance Company (με έδρα τη Λιόν), ενώ όλο αυτό το διάστημα δεν σταμάτησε να χορογραφεί για τα Μπαλέτα της Γενεύης, την Οπερα της Λιόν, της Βέρνης, του Ρήνου, της Ουάσινγκτον, του Σάο Πάολο, την ομάδα χορού του Μπενζαμίν Μιλπιέ και τόσους ακόμα.

«Είμαι σφουγγάρι. Απορροφώ τα πάντα. Μπορεί τα κακά να τα απομακρύνω εντέχνως, αλλά οι μνήμες είναι πάντα εκεί. Και οι ελληνικές και οι γαλλικές και όλες. Είμαι ένα κράμα γεωπολιτικού χάους και κάθε φορά ο θεατής επικοινωνεί με μια πλευρά μου. Δεν με συμφέρει να κουβαλώ την ταυτότητα ενός μόνο χώρου», εξηγεί ο Αντώνης Φωνιαδάκης. «Από τα χρόνια της Κρήτης δεν ξεχνώ ότι ο χορός ήταν πάντα κομμάτι της ζωής μου. Η αρχή έγινε με παραδοσιακούς τοπικούς χορούς, έπειτα πήρα κάποια μαθήματα σε μια μικρή σχολή μοντέρνου χορού, ήρθα στην ΚΣΟΤ και μετά έκανα το πρώτο άλμα πηγαίνοντας στην ακρόαση των Μπεζάρ. Ηταν τόσο αναπάντεχο όλο. Δεν ήξερα καν ότι υπήρχε επάγγελμα χορευτή. Εβλεπα τις βραδιές που μετέδιδε ο Κωστάλας με τον Νουρέγιεφ και τον Μπαρίσνικοφ και κάτι μέσα μου με έτρωγε. Επίσης δεν θα ξεχάσω -εκεί γύρω στα 16- μια παράσταση του Χάρη Μανταφούνη που παρακολούθησα σε ένα δημοτικό σχολείο με ανύπαρκτες συνθήκες. Κι όμως, έκλαιγα από τη συγκίνηση. Κανένα ερέθισμα δεν πρέπει να το υποτιμάς. Ποτέ δεν ξέρεις πώς θα γράψει μέσα σου και τι θα ξεδιπλώσει».

Το «Wisteria Maiden», για παράδειγμα, διηγείται τον ανεκπλήρωτο έρωτα μιας κοπέλας που κατοικεί μέσα σε έναν πίνακα ζωγραφικής και ζωντανεύει με σκοπό να διεκδικήσει εκείνον που ερωτεύεται. «Πάτησα στην ιαπωνική μορφή του θεάτρου καμπούκι, του οποίου το χαρακτηριστικό είναι πως όλοι οι γυναικείοι ρόλοι ενσαρκώνονται από άνδρες ερμηνευτές, τους οναγκάτα. Κι έπειτα αναζήτησα τον τρόπο που η γυναίκα έχει παρουσιαστεί σε διάφορες μορφές της ιαπωνικής τέχνης. Από αυτό το πρώτο ερέθισμα έφτασα να καταπιαστώ και να δουλέψω με οκτώ αγόρια πάνω στο παιχνίδι της φύσης, στο τι είναι και τι φαίνεται, να κοιτάξω λίγο καλύτερα τον ρόλο του ανδρικού και του γυναικείου. Βασικό μου μέλημα ήταν να παρουσιάσω ένα ιδεώδες μιας ιαπωνικής γυναικείας παρουσίας με ένα στοιχείο μυστικισμού, αλλά και τη ματιά ενός άνδρα ερμηνευτή στο τι είναι γυναικείο. Ξέρετε, στην Ιαπωνία υπάρχει γενικά μια σκιά γύρω από τη γυναίκα. Σε σπάνιες περιπτώσεις η γυναίκα παρουσιάζεται λαμπερή και φωτεινή. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί δαίμονες έχουν γυναικεία μορφή».

• Αρα υπάρχουν στην παράσταση αιχμές για τη θέση της γυναίκας στην ιαπωνική κοινωνία;

Η τέχνη -ευτυχώς- δεν δείχνει πάντα την πραγματικότητα. Δεν παίρνω πολιτική θέση γιατί η παράσταση δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το πώς αντιμετωπίζεται η γυναίκα στην κοινωνία σήμερα, χθες ή αύριο. Είναι μια ιστορία στα όρια του παραμυθιού, της οπτασίας. Καμία ανάγκη για κοινωνικό σχόλιο. Περισσότερο με σαγήνευσε το γεγονός ότι ένα αντρικό κορμί μπορεί κι αποτυπώνει στην τελειότητα μια γυναικεία μορφή λες κι είναι ομοίωμά της. Το πώς το ψεύτικο γίνεται καλύτερο από το αληθινό. Το πώς το παιχνίδι με τον ρεαλισμό καταλήγει σε σπουδαία εμπειρία και ασύλληπτη τεχνική. Αλλά τα ερεθίσματα δίνουν μόνο τις αφορμές. Ο χορογράφος δεν υπάρχει για να δημιουργεί προσομοιώσεις και ακριβείς αναπαραστάσεις.

Η χορογραφική γλώσσα του Αντώνη Φωνιαδάκη χαρακτηρίζεται από έντονη σωματικότητα, αισθαντικότητα και συνεχείς εναλλαγές δυναμικής. Στο «Wisteria Maiden» το λεξιλόγιό του εμπλουτίζεται από τη χρήση της μάσκας. Ετσι το κινητικό και εικαστικό σύμπαν μεταλλάσσεται διαρκώς και συχνά καταλήγει σε ιεροτελεστία.

• Δεν στερεί από τον ερμηνευτή την εκφραστική δύναμη η μάσκα;

Στην παράσταση η έννοια της μεταμόρφωσης είναι κυρίαρχη. Και η μάσκα χρησιμοποιείται για να γίνεις κάποιος άλλος. Ωστόσο η μάσκα για να «ζήσει» χρειάζεται μια ιδιαίτερη σωματική γλώσσα, καλό στήσιμο και ολοκληρωμένη εικόνα του κορμιού σου. Χρειάζεται πίσω από τη μάσκα ο ερμηνευτής να παίζει σαν να τον βλέπουν. Πρέπει το κορμί να παρασύρει τα πάντα.

• Η χώρα, ο τόπος που βρίσκεστε κάθε φορά, επηρεάζουν την εξέλιξη της χορογραφίας;

Οχι, όταν δημιουργώ δεν υπάρχει χώρα. Υπάρχουν βέβαια οι συνθήκες που αλλάζουν την καθημερινότητα (η τυπικότητα της Ελβετίας την κάνει πιο εύκολη, οι ρυθμοί εδώ ίσως να τη δυσκολεύουν, στην Αμερική ξέρεις ότι θα πληρωθείς το μέγιστο κ.λπ.), αλλά στο στούντιο υπάρχει μια ενδοσκόπηση και μια βαθιά αλληλεπίδραση με τους χορευτές. Ολα τα άλλα είναι περιττά. Δεν χρειάζεται να μιλάς πάντα για την κοινωνία. Από την άλλη, αναγνωρίζω ότι καθένας κουβαλά μέσα του αναμνήσεις, παιδεία, καταγωγή, θέλει δεν θέλει. Στην Ελλάδα συχνά έχουμε ανάγκη να υπάρχει ελληνικό προϊόν, ελληνική ταυτότητα και ίσως αυτό να επιβάλλεται από τις κοινωνικές συνθήκες. Για μένα, όμως, δεν είναι εθνικό ένα έργο όταν μιλά για συγκεκριμένα πράγματα. Εθνικό είναι αυτό που μιλά για κάτι προσωπικό, αλλά διαμορφώνεται σε ένα πιο ευρύ πλαίσιο. Η χώρα υπάρχει στον τρόπο που δρα κανείς. Στρώσεις που μπαίνουν η μία πάνω στην άλλη είναι η ζωή. Αλλά αυτό που υπάρχει σαν βάση δεν αλλάζει. Εγώ προτιμώ να δω έναν Ελληνα δημιουργό, ποιος είναι, τι τον απασχολεί, με τι ερεθίζεται, παρά να πάει αμέσως στην πρώτη ευκολία και να μιλήσει για την ελληνική πραγματικότητα.

• Στο δίλημμα εθνικό ή διεθνές τι επιλέγετε;

Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Το μόνο παγκόσμιο είναι το ανθρώπινο. Στον άνθρωπο, είτε τον πάρεις από τη Νότια Αφρική είτε από την Ασία και την Αμερική, αλλάζουν μόνο τα έθιμά του και όχι οι αρχέγονες ποιότητές του. Ακόμα και το πιο πολιτικό ή συγκεκριμένο έργο μπορεί να μιλήσει στην καρδιά όλων αν εμπεριέχει το ανθρώπινο στοιχείο. Είναι πια τόσο κλισέ να θεωρούμε ότι οι Ελληνες πρέπει με το ζόρι να μιλούν για την κρίση. Σας πληροφορώ ότι στο εξωτερικό ούτε αυτά τα 4-5 χρόνια ούτε και ποτέ πριν μου ζήτησε κανείς να κάνω κάτι για τα όσα συμβαίνουν στη χώρα μου. Αντιθέτως, πήγα πέρυσι, ένας Ελληνας μέσα στο Βελιγράδι, και τους μίλησα για την Ιαπωνία. Αυτός είναι ο δικός μου τρόπος να ξεκινούν οι διάλογοι.

Στο «Priority» της Ιεράπετρας γεννήθηκε ένας χορευτής

Η παράσταση που θα παρουσιάσει το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών (27, 28 & 29 Ιουλίου / Πειραιώς 260) θα φτιαχτεί εξ ολοκλήρου στην Αθήνα. Ο τίτλος «Priority» είναι το όνομα ενός μπαρ στην Ιεράπετρα, την πόλη όπου μεγάλωσε.

«Κατάγομαι από μια αγροτική οικογένεια, αλλά οι γονείς υπήρξαν πάντοτε ανοιχτοί και πολύ περήφανοι για τις επιλογές μου. Είχα από εκείνους το πιο σημαντικό πράγμα: την ανόθευτη αγάπη και την αποδοχή. Οχι απλώς δεν είχαν δεύτερες σκέψεις όταν τους ανακοίνωσα ότι θα γίνω χορευτής, αλλά χάρηκαν που έκανα κάτι τόσο διαφορετικό από όλους. Ωστόσο, υπήρξε ένα μέρος στην Ιεράπετρα, το μπαρ “Priority” που έδωσε την αφορμή να ξεκινήσω το σόλο που ετοιμάζω για το Φεστιβάλ το καλοκαίρι. Θέλω λίγο να πιάσω τα πράγματα από την αρχή, να θυμηθώ τα πρώτα ερεθίσματα. Το “Priority” ήταν το μέρος όπου ανακάλυψα ποιος είμαι, γιατί ήταν ο μόνος χώρος που μπορούσα να εκφράσω την επιθυμία μου να χορέψω χωρίς να ντρέπομαι για τίποτα. Ακόμα και την ανάγκη μου να με δει ο άλλος, εκεί την πρωτοαισθάνθηκα. Εκεί μέσα έφυγα από τη βασανιστική εφηβεία και βυθίστηκα στη χαρά του χορού, χάθηκα στις μουσικές. Ηταν η πρώτη μου σχολή χορού. Είναι η αίσθηση εκείνης της πρώτης στιγμής που αναζητώ. Δεν ξέρω πώς θα εξελιχθεί χορογραφικά και δεν σου κρύβω ότι με απασχολεί ότι κάνω ένα σόλο στα 44. Εχω κάνει άπειρες χορογραφίες όλα αυτά τα χρόνια. Αν είναι να ξαναχορέψω, ας το κάνω για κάτι που θα μου θυμίσει μια ξεχασμένη πτυχή».

To μπαλέτο της Λυρικής θα ήταν μια πρόκληση

Στα 12 χρόνια που ο Α. Φωνιαδάκης ζει μόνιμα στο εξωτερικό υπήρξαν πολλές στιγμές που επέστρεψε στην Ελλάδα για περιστασιακές συνεργασίες με τη Λυρική Σκηνή, το ΚΘΒΕ, το Φεστιβάλ Αθηνών. Ωστόσο, για πολλούς ανθρώπους του χορού η τοποθέτησή του στο τιμόνι του μπαλέτου της Λυρικής θα είναι πάντα ένας ανεκπλήρωτος πόθος. Ο ίδιος πώς το βλέπει;

«Μπαίνω στα 44. Εχω κάνει 12 χρόνια καριέρας -νομίζω μπορώ πια να το λέω- σε ομάδες ρεπερτορίου. Το μπαλέτο της Λυρικής είναι η μοναδική εν δυνάμει τέτοια ομάδα της χώρας. Αν ποτέ υπήρχε ένα κάλεσμα να μοιραστώ εμπειρίες, να δώσω την ενέργεια που ακόμα έχω, βεβαίως και θα ήταν μια μεγάλη πρόκληση. Ωστόσο, το ζητούμενο σε ένα κρατικό μπαλέτο είναι να βρεθεί ο κοινός τόπος, ο τρόπος να ασπάζεται ο ένας το χορογραφικό όραμα του άλλου, η κατανόηση και η διάθεση ρίσκου από τις δύο πλευρές. Είναι μια μεγάλη κουβέντα, που δεν μπορεί να περιοριστεί στην ερώτηση: “Αναλαμβάνεις τη Λυρική ή όχι”. Σίγουρα, όμως, διανύω μια περίοδο της ζωής μου που θα ήθελα κάτι μεγάλο σε μέγεθος και πρόκληση. Είμαι σε φάση να διευρύνω τη δημιουργικότητά μου πέρα από τα όρια ενός στούντιο και να προσθέσω το προσωπικό μου όραμα σε αυτό που συμβαίνει παγκοσμίως. Και στη Λυρική θα ήμουν έτοιμος να πολεμήσω με το υπάρχον έμψυχο καλλιτεχνικό υλικό, γιατί πλέον δεν φοβάμαι ούτε να δω τι έχω μπροστά μου ούτε και να συνομιλήσω μαζί του».

Info:

Τετάρτη 22, Πέμπτη 23, Παρασκευή 24 και Σάββατο 25 Aπριλίου, ώρα 21.00. Αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας. Χορεύουν: Αλέξανδρος Σταυρόπουλος, Αρης Παπαδόπουλος, Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Pierre Magendie, Nitsan Margaliot, Armando Disanto, David Essing, Joan Vercoutere. Γενική είσοδος: 19 € (Ζώνη Β) ● 30 € (Ζώνη Α). Ειδικές τιμές: 7 € (φοιτητές, νέοι, άνεργοι, ΑμεΑ) ● 12 € (65+, πολύτεκνοι), πληροφορίες: 210-7282333.