Ενας «Πάπας» από τα παλιά

Δύο έργα του λυρικού ρεπερτορίου παρακολουθήσαμε το περασμένο δεκαπενθήμερο στην Αθήνα, το καθένα σημαδιακό στην εποχή και στον τόπο του: τη λογιζόμενη ως πρώτη αγγλική όπερα «Αφροδίτη και Αδωνις» του Τζον Μπλόου (7/2/2015) και την οπερέτα «Θέλω να δω τον Πάπα» του Θεόφραστου Σακελλαρίδη (16/2/2015, β΄ διανομή). Για διαφορετικούς λόγους, οι παραστάσεις και των δύο διέθεταν μεγάλο, ιδιαίτερο και αυτονόητο ενδιαφέρον, ενώ έπασχαν από σκηνοθετικές προσεγγίσεις που υπονόμευσαν σημαντικό μέρος της απήχησής τους.

Αν πω ότι ξετρελάθηκα από το ανέβασμα του «Πάπα», σίγουρα θα μακρύνει η μύτη μου και βρισκόμαστε καταμεσής στο Τριώδιο! Οπως και στην περίπτωση του «Βαφτιστικού» στο Μέγαρο Μουσικής (4/7/2012), η συμβατική, περιορισμένη στην εξασφαλισμένη (;) απήχηση της νοσταλγίας σκηνοθεσία του Βασίλη Παπαβασιλείου λειτούργησε ως αναπαράσταση παράστασης εποχής και δεν κατάφερε να θερμάνει το (για μας σήμερα) αφελώς πικάντικο θέμα του έργου.

Το προσχηματικό, α λα καρτ ποστάλ σκηνικό και τα μέτρια, συμβατικά κοστούμια μπελ επόκ του Γιώργου Ζιάκα αναπαρήγαγαν χιλιοϊδωμένους κοινούς τόπους, οι επίπεδοι φωτισμοί της Ελευθερίας Ντεκώ ουδέποτε δημιούργησαν μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα ή όρισαν κάποιο συναισθηματικό χώρο, η κινησιολογία του Φώτη Διαμαντόπουλου άντλησε από την επιθεώρηση και τον ελληνικό κινηματογράφο.

Ούτε η γενικώς ομοιογενής διανομή (Στεφάνου, Σκαρλάτου, Κόκκα) υπήρξε αυτό που λέμε «δυνατή», πόσο μάλλον ιδανική, συνεπώς και το τραγούδι κινήθηκε στην περιοχή του αξιοπρεπούς. Καλύτερα στήριξαν την παράσταση τα εκτενή μέρη της πρόζας (εξαίρετο το τρίο Αγγελοπούλου, Μπερής, Ρασιδάκης), αλλά, και πάλι, είχε κανείς την εντύπωση ότι έκαστος ερμηνευτής αντλούσε από τα δικά του αποθέματα εμπειρίας και ψυχής. Αριστα έκανε τη δουλειά του ο αρχιμουσικός Ανδρέας Τσελίκας, ωραία τραγούδησε η χορωδία.

Οπως έχουμε επισημάνει και παλιότερα, σήμερα δεν υπάρχουν ακόμη σύνολα ηθοποιών/τραγουδιστών αντίστοιχα εκείνων του Μεσοπολέμου που στήριζαν την ελληνική οπερέτα στις εποχές δόξας της. Οι εργατικοί, οιστρηλατημένα φιλέρευνοι μουσικολόγοι μας κάνουν άριστα το δικό τους μέρος δουλειάς εντοπίζοντας, διασώζοντας και ανασταίνοντας μουσικό υλικό με γνώση, σεβασμό και αγάπη. Ομως, η δημιουργία –ή η εφεύρεση– ενός τέτοιου συνόλου ερμηνευτών σήμερα παραμένει ένα από τα μεγάλα ζητούμενα της μουσικής μας ζωής.

Από την άλλη, βέβαια, η ΕΛΣ ήταν κατάμεστη από συγκεκριμένο ακροατήριο, το οποίο όχι μόνον απόλαυσε την παράσταση, αλλά και χειροκρότησε θερμά! Συνεπώς είναι φανερό ότι εδώ συμβαίνει κάτι με ιδιαίτερη, ζωντανή δυναμική που ζητά αναπτυξιακή διαχείριση καλλιτεχνικά και όχι μόνον.

Το κείμενο του Αλέξανδρου Ευκλείδη στο έντυπο του προγράμματος, εξαιρετικό στη γλαφυρότητα ανάλυσης, έδωσε με εύληπτο, σαφή, τεκμηριωμένο τρόπο τα κοινωνιολογικά συμφραζόμενα και, εν τέλει, το ακριβές στίγμα της κατάθεσης του Σακελλαρίδη στην οπερέτα. Θα συμπλήρωνα ότι, αν η όπερα της εθνικής σχολής εστίασε στην 50χρονη πορεία της σε υψιπετείς οραματισμούς και μεγάλα εθνικά ιδεολογήματα, η ταπεινή και αναλώσιμη οπερέτα διαφύλαξε ολοζώντανο, με λεπτομέρεια και αμεσότητα, το αποτύπωμα της γενικής συνισταμένης του δίπτυχου δημόσιο/ιδιωτικό συναίσθημα και ήθος για τον μέσο όρο του καθημερινού Ελληνα της εποχής. Μείζων ο θησαυρός!

Οπως οι Αθηναίοι του Μεσοπολέμου, έτσι και εμείς αντιλαμβανόμαστε άριστα ποιος είναι ο… Πάπας και, σίγουρα, αυτό που θα είχε ενδιαφέρον θα ήταν κάποιος έξυπνος, διαμεσολαβητικός σχολιασμός! Περιμένω πολλά από την οπερέτα;

Οπερα σε αίθουσα δεξιώσεων

Κινούμενη στο ακριβώς αντίθετο άκρο του φάσματος ήταν η παραγωγή της όπερας του Τζον Μπλόου «Αφροδίτη και Αδωνις», ανεβασμένη και αυτή ως αναπαράσταση παράστασης εποχής, μεταφερμένη από τον μακρινό 17ο αιώνα σε κάποια ακαθόριστη αίθουσα δεξιώσεων μεταξύ 19ου αιώνα και σήμερα. Εν προκειμένω, η παράσταση δόθηκε στην αίθουσα δεξιώσεων («μπανκέ») στα έγκατα του Μεγάρου Μουσικής.

Σε κάθε περίπτωση, το επιτηδευμένα αναπαραστημένο ψευδο-happening υλοποιήθηκε με άνιση διανομή μονωδών και χορωδών που συνοδεύονταν από την Καμεράτα υπό τον ακούραστο, τολμηρά πειρακτικό, πάντοτε εκπλήξεις κομίζοντα Μάρκελλο Χρυσικόπουλο. Ο ερμηνευτής της βιόλα ντα γκάμπα Ανδρέας Λινός ανέπτυξε επί το πολυτελέστερο και πλέον επιτηδευμένο την αρχική εμπειρία συνάντησής του με το έργο στον Αγιο Λαυρέντιο Πηλίου το καλοκαίρι του 2012. Πρότεινε μια νέα αναβίωση, ομοίως υβριδικής αισθητικής με ανάμεικτα σύγχρονα-μπαρόκ κοστούμια, που, προσωπικά, μου θύμισε περιβάλλον κινηματογραφικών ταινιών του Τζέιμς Αϊβορι.

Η ιδέα λειτούργησε μερικώς: τα μέλη της Παιδικής και Νεανικής Χορωδίας Rosarte ως ερωτιδείς, βοσκοί και βοσκοπούλες χόρεψαν και τραγούδησαν ανάμεσα στο κοινό, το υπερυψωμένο, θαυμάσιο ψευδομπαρόκ σκηνικό χάρισε δυνατές δόσεις μαγείας, οι ενήλικες μονωδοί κράτησαν αξιοπρεπώς τους ρόλους τους «μπαινοβγαίνοντας» σε αυτούς, η μουσική συνοδεία ήταν θαυμάσια.

Ωστόσο, η επίπεδη αίθουσα ναι μεν προσφερόταν για τον χορό που υποτίθεται ότι ακολούθησε μετά, αλλά ούτε κατάλληλη ακουστική έχει ούτε, βεβαίως, διαθέτει καλή ορατότητα για παραστάσεις. Από την άλλη, διαρρηγνύοντας το διαχωριστικό πλαίσιο μιας συμβατικής παράστασης, το όλο χάρισε ικανές δόσεις από την άκρα επιτήδευση, τον αυτάρεσκο αισθησιασμό, τον κυνικό ερωτισμό, την αμφιταλαντευόμενη μεταξύ υψηλού και κιτς αισθητική του μπαρόκ. Φεύγοντας από την παράσταση, θυμήθηκα κάτι που είχα διαβάσει παλιά, δεν θυμάμαι πού: πως οι πλουσιότερες, πιο παραδομένες στην τρυφηλότητα γιορτές της βενετσιάνικης αριστοκρατίας διοργανώνονταν λίγο πριν από την τελική πτώση της παρηκμασμένης Γαληνοτάτης…

ΥΓ.: Εκτενές απόσπασμα της παράστασης στον Αγιο Λαυρέντιο βρίσκεται αναρτημένο στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=c3JJYDeB2nk